Tại Nghị định số 47/2020/NĐ-CP ngày 09/4/2020 của Chính phủ về quản lý, kết nối và chia sẻ dữ liệu số của cơ quan nhà nước, Chính phủ đã quy định về nguyên tắc, quy định cũng như giao trách nhiệm cho các bộ, ngành, địa phương xây dựng và triển khai kế hoạch dữ liệu mở của mình. Nhằm cung cấp kinh nghiệm để tham khảo trong quá trình thúc đẩy, công bố sử dụng dữ liệu mở, bài viết dưới dây chia sẻ về kinh nghiệm quản trị, sử dụng dữ liệu mở của Chính phủ Thụy Điển.

Theo kết quả công bố của OECD về chỉ số dữ liệu mở, Chỉ số dữ liệu mở của Thụy Điển tụt hâu so với các quốc gia trong khối OECD (hình 1), xếp hạng dưới mức trung bình. Để đẩy mạnh phát triển Chính phủ số, cải thiện việc cung cấp dữ liệu mở, Chính phủ Thụy Điển thành lập Cơ quan chuyển đổi số vào năm 2018 (digitalization agency) để sẵn sàng cho tiến trình chuyển đổi số khu vực công và mở dữ liệu chính phủ (dữ liệu mở chính phủ) là một trong những nhiệm vụ cốt lõi của cơ quan này.

Hình 1: Chỉ số mở, tái sử dụng dữ liệu chính phủ các nước OECD 2017

KHUNG QUẢN TRỊ DỮ LIỆU MỞ THỤY ĐIỂN

Mô hình hiện tại cho dữ liệu mở của chính phủ ở Thụy Điển là kết quả của sự trao đổi thường xuyên về vai trò và trách nhiệm về dữ liệu mở giữa Bộ Tài chính và Bộ Doanh nghiệp và Đổi mới.

Giai đoạn 2011 đến năm 2016, việc quảng bá dữ liệu mở của chính phủ là trách nhiệm của Bộ Doanh nghiệp và Đổi mới dưới sự lãnh đạo của Vinnova (cơ quan đổi mới của Thụy Điển). Trước đó, dữ liệu mở của chính phủ thuộc trách nhiệm của Bộ Tài chính. Năm 2016, trách nhiệm về dữ liệu mở chính phủ đã được chuyển giao lại cho Bộ Tài chính.

Cùng năm, việc thúc đẩy các nỗ lực dữ liệu mở trong khu vực công đã được tích hợp vào nhiệm vụ của Cơ quan Lưu trữ Quốc gia (Riksarkivet) trong Bộ Văn hóa. Nhiệm vụ của Riksarkive được đặt ra trong thời gian từ ngày 01 tháng 7 năm 2016 đến ngày 31 tháng 12 năm 2018. Trách nhiệm của Riksarkivet về dữ liệu mở của chính phủ bao gồm việc quản lý cổng dữ liệu mở, phát triển và cung cấp các hướng dẫn, hướng dẫn trực tuyến (ví dụ: www.vidareutnygjande.se) và hỗ trợ đặc tả dữ liệu và xuất bản dữ liệu (ví dụ: sandbox.oppnadata.se). Trách nhiệm về dữ liệu mở của chính phủ sẽ được chuyển giao cho cơ quan số hóa mới sau khi cơ quan này bắt đầu các hoạt động vào nửa cuối năm 2018.

Trong khi những nỗ lực của Riksarkivet đã tạo ra kết quả chính sách về mặt công bố dữ liệu, sự bất ổn về mặt quản trị thể chế đã dẫn đến thiếu hụt sự lãnh đạo bền vững và rõ ràng đối với dữ liệu mở của chính phủ ở Thụy Điển. Vai trò của cơ quan mới phải được tận dụng về mặt này.

Lãnh đạo đối với dữ liệu mở ở Thụy Điển không rõ ràng và bị giới hạn trong hành động chính sách kỹ thuật chứ không phải chiến lược, dẫn đến thiếu tầm nhìn chung về dữ liệu mở của chính phủ trong toàn bộ khu vực công. Mặc dù cần phải đảm bảo rằng các nỗ lực nắm giữ và xây dựng năng lực được duy trì sau khi việc thúc đẩy và điều phối các nỗ lực dữ liệu mở được chuyển giao cho cơ quan số hóa mới, khoảng trống về lãnh đạo chiến lược cũng cần được giải quyết.

Bằng chứng từ chuyến công tác của OECD đến Stockholm vào tháng 11 năm 2018 cho thấy một thỏa thuận chung giữa các cơ quan công quyền về sự cần thiết của sự lãnh đạo thể chế mạnh mẽ hơn để chỉ đạo các nỗ lực trong lĩnh vực này, đồng thời cung cấp tầm nhìn nhất quán và chặt chẽ về tiềm năng của dữ liệu mở trong toàn bộ cơ quan hành chính. Đây là những điều kiện thuận lợi để dữ liệu mở phát triển mạnh mẽ ở Thụy Điển.

Phát huy hiệu quả của các cơ quan liên tổ chức để thúc đẩy điều phối và cho phép hợp tác dưới sự lãnh đạo sáng suốt và phù hợp với các mục tiêu chính sách là yếu tố quan trọng để thúc đẩy dữ liệu mở của chính phủ. Điều này sẽ tránh được việc thành lập các cơ quan điều phối mới bổ sung vào các cơ cấu quản trị phức tạp, do đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc sở hữu và áp dụng chính sách.

Bằng chứng được thu thập trong khuôn khổ đánh giá này cho thấy các cơ quan điều phối (ví dụ: eSAM) thiếu kiến ​​thức và nhận thức chung về dữ liệu mở thực sự là gì, vì lợi ích không rõ ràng cho các cơ quan (từ góc độ nhà xuất bản dữ liệu). Do đó, trách nhiệm, thành phần và chuyên môn của các cơ quan này sẽ phải được xem xét lại về vai trò của họ trong khuôn khổ chính sách dữ liệu mở.

Tự thân dữ liệu mở xem xét việc phân bổ kinh phí cho thực hiện dữ liệu mở như một phần của toàn bộ quĩ cho cơ quan giai đoạn 2018-2020 (khoảng 2 triệu euro mỗi năm). Khoản tài trợ này vừa là một tuyên bố chính trị, chính sách của chính phủ Thụy Điển liên quan đến sự sẵn sàng đổi mới tầm nhìn vừa là cam kết của chính phủ Thụy Điển đối với dữ liệu mở.

Nghiên cứu gần đây của OECD về dữ liệu mở cho thấy đây không phải là một thực tế phổ biến giữa các nước OECD, do đó, mở ra cơ hội sử dụng các nguồn vốn này để mang lại chiến thắng nhanh chóng trong ngắn hạn và trung hạn, nhưng cũng để xây dựng một nền văn hóa vững chắc cho dữ liệu mở về lâu dài thông qua việc thực hiện các thực hành nâng cao năng lực giữa các tổ chức khu vực công.

Mặc dù đã đạt được những thành tựu về xuất bản dữ liệu mở, Thụy Điển thiếu một chính sách dữ liệu mở chính thức. Dữ liệu mở hiện tại là một tập hợp các sáng kiến dữ liệu mở, thường rời rạc, được phát triển bởi một nhóm nhỏ các tổ chức thuộc khu vực công hơn là nỗ lực của toàn bộ chính phủ.

Kết quả từ khảo sát Dữ liệu Chính phủ Mở 3.0 của OECD năm 2017 cho thấy, cùng với bốn quốc gia khác, Thụy Điển là một trong số ít các quốc gia thành viên và đối tác của OECD không có chính sách dữ liệu mở chính thức. Trong khi việc thừa nhận dữ liệu mở là yếu tố then chốt của đổi mới dựa trên dữ liệu trong chương trình nghị sự Digital First của Thụy Điển nhằm giúp giải quyết vấn đề này, dưới sự lãnh đạo của cơ quan số hóa mới, thách thức đối với chính phủ Thụy Điển sẽ là xây dựng quyền sở hữu chính sách trên toàn bộ khu vực công và hệ sinh thái dữ liệu mở bên ngoài. Điều này cũng sẽ yêu cầu xác định một chiến lược dữ liệu mở rõ ràng để chuyển từ ý tưởng sang hành động chiến lược và nhất quán.

Thụy Điển có nền văn hóa minh bạch lâu đời trong khu vực công có từ thế kỷ 18. Tuy nhiên, trong khi quyền tiếp cận thông tin của khu vực công với tư cách là quyền của công dân đã gắn liền với các đặc tính khu vực công của Thụy Điển, một di sản tích cực như vậy lại cản trở tính chủ động của các nỗ lực dữ liệu mở của chính phủ tại quốc gia này.

Dữ liệu mở chưa được quan niệm đầy đủ như một chính sách chủ động và năng động của chính phủ mà đúng hơn là một chính sách cho phép hành vi thụ động từ các tổ chức khu vực công được kỳ vọng sẽ phản ứng lại các yêu cầu của người dân. Nếu có, hầu hết các hành động có liên quan đều do ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài, chẳng hạn như các chỉ thị của EU thay vì các động lực nội bộ trong khu vực công.

Thụy Điển đang đấu tranh để cân bằng nhu cầu và yêu cầu về vai trò của chính phủ mạnh mẽ hơn về kỹ thuật số và dữ liệu mở với vai trò độc lập và tự chủ của các cơ quan về thực thi chính sách. Theo hướng này, chính phủ Thụy Điển phải đối mặt với thách thức khám phá cách sử dụng các đòn bẩy chính sách cứng như luật và quy định để xác định các hành động bắt buộc phải được các cơ quan thực hiện đồng thời dựa trên văn hóa hợp tác trong khu vực công của Thụy Điển để đạt được kết quả chính sách nhất quán.

SỬ DỤNG DỮ LIỆU MỞ ĐỂ TẠO NỀN TẢNG TẠO LẬP GIÁ TRỊ CHUNG

Dữ liệu mở có thể được sử dụng để xây dựng cầu nối về mặt sử dụng công nghệ để đạt được các mục tiêu chính sách cụ thể (xuất bản dữ liệu giải quyết vấn đề), đồng thời đáp ứng nhu cầu về dữ liệu có giá trị của chính phủ từ người dùng (nhu cầu dữ liệu). Bằng cách cân bằng các phương pháp cung cấp dữ liệu và nhu cầu dữ liệu, các chính phủ cho phép cơ sở hạ tầng dữ liệu dựa trên giá trị của dữ liệu như một tài sản cho các mô hình kinh doanh từ khu vực tư nhân và xã hội. Kết quả là, cơ sở hạ tầng dữ liệu này cho phép các chính phủ trở thành nền tảng để tạo ra giá trị chung trong sự cộng tác với hệ sinh thái dữ liệu mở. Điều này yêu cầu thực hiện các biện pháp chiến lược để đảm bảo tính sẵn có và khả năng tiếp cận dữ liệu mở của chính phủ trước khi xuất bản.

Tính sẵn sàng và khả năng truy cập dữ liệu mở chính phủ ở Thụy Điển

Trụ cột 1 và 2 của Chỉ số dữ liệu tại hình 1 tập trung vào việc thiết lập bối cảnh phù hợp để giúp chính phủ và các tổ chức khu vực công chuẩn bị cho việc xuất bản dữ liệu và đảm bảo tính hữu ích của dữ liệu mở chính phủ cho người dùng. Theo khía cạnh này, vào tháng 12 năm 2016, kết quả cho trụ cột 1 và 2 chỉ ra rằng, Thụy Điển đã tụt hậu so với các nước OECD khác về định nghĩa các yêu cầu chính thức bao trùm đối với tất cả các bộ và cơ quan để cung cấp dữ liệu chính phủ mở mặc định, đồng thời thúc đẩy và hướng dẫn các tổ chức khu vực công tổ chức tham vấn với người dùng để thông báo cho họ về các kế hoạch dữ liệu mở và ưu tiên xuất bản dữ liệu.

Xuất bản dữ liệu và thu hút sự tham gia của người dùng dựa vào dữ liệu không có trong hầu hết các tổ chức công cộng. Các văn phòng chính phủ nổi tiếng là được thúc đẩy bởi các phương pháp tiếp cận minh bạch bởi các nỗ lực dữ liệu mở, cũng bị tác động đến vấn đề về sự hiểu biết về dữ liệu mở

Khả năng khai phá và tính sẵn có của dữ liệu bị phân mảnh do có các điểm truy cập khác nhau đối với dữ liệu mở của chính phủ. Trong trường hợp xuất bản các tài sản dữ liệu chiến lược, các quyết định lại xuất phát từ bên ngoài và các yếu tố từ bên ngoài (chẳng hạn như các chỉ thị của EU) chứ không phải do động lực nội sinh và nội tại của khu vực công Thụy Điển. Ví dụ, cổng Dữ liệu địa lý cũng xuất phát từ các chỉ thị của EU – có thể được kết nối xa hơn với các nỗ lực dữ liệu mở trung tâm để tăng khả năng khai phá của dữ liệu mở.

Kết quả từ các đoàn công tác của OECD tới Stockholm vào tháng 11 năm 2017 và tháng 3 năm 2018 cho thấy rằng, trong khi có thể cần một cách tiếp cận vững chắc hơn để hướng dẫn các cơ quan và bộ ngành công khai dữ liệu, thì cách tiếp cận đó cần được hỗ trợ với một trường hợp cụ thể rõ ràng hơn và động lực để xuất bản dữ liệu, đặc biệt là khi việc thực hiện các lợi ích từ việc mở dữ liệu của chính phủ là không rõ ràng đối với dữ liệu cung cấp.

Cổng dữ liệu mở của Thụy Điển đã được hình thành như một nền tảng xuất bản dữ liệu đơn thuần, thiếu giá trị như một nền tảng cho sự hợp tác và tham gia của nhiều bên liên quan cũng như đồng sáng tạo giá trị chung. Từ quan điểm này, nó hoạt động như một trang web truy cập dữ liệu hơn là một nền tảng để trao đổi chung, cộng tác và cung cấp kiến thức chung.

Cổng thông tin thiếu các chức năng cơ bản như phần phản hồi và diễn đàn để thảo luận. Do đó, cũng thiếu các chức năng nâng cao hơn, chẳng hạn như khả năng kích hoạt cổng thông tin dưới dạng nền tảng do người dùng điều khiển, nơi người dùng có thể thêm bộ dữ liệu mà người dùng khác có thể sử dụng từ hệ sinh thái, đăng ký tổ chức của riêng họ với tư cách là nhà xuất bản dữ liệu và tham gia vào thảo luận với những người dùng khác tập trung vào bộ dữ liệu của họ.

Các mục tiêu liên quan đến dữ liệu mở không đạt yêu cầu và bị giới hạn ở định hướng xuất bản và không phải là tư duy định hướng mục tiêu chiến lược được thúc đẩy bởi nhu cầu. Các cuộc thảo luận vẫn mang tính kỹ thuật (ví dụ: tập trung vào các vấn đề về kiến trúc dữ liệu và cơ sở hạ tầng) và không tập trung vào giá trị của dữ liệu với tư cách là cơ sở hạ tầng và là tài sản chiến lược cho chu trình chính sách và tạo ra giá trị của toàn xã hội.

Các mô hình kinh doanh vì lợi nhuận của một số cơ quan được sử dụng như một lý lẽ để chống lại các nỗ lực thúc đẩy dữ liệu mở, thay vì là động lực để phá vỡ các mô hình tổ chức và xác định các giải pháp dựa trên dữ liệu để giảm chi phí và đóng góp vào hiệu quả của tổ chức và cải thiện việc cung cấp dịch vụ công.

Mô hình tài trợ này phát sinh như một thách thức chính mà một số tổ chức khu vực công cần vượt qua (xem Phần 3). Hầu hết các cơ quan và chính phủ Thụy Điển không kết nối được việc xuất bản dữ liệu mở với việc tạo ra giá trị công cộng cụ thể, do đó cũng hạn chế khả năng của họ trong việc khám phá cách vượt qua các rào cản của tổ chức.

Bằng chứng được thu thập cho mục đích đánh giá này chỉ ra sự thiếu hụt kỹ năng liên quan đến dữ liệu mở của chính phủ; một kịch bản trở nên trầm trọng hơn do thiếu quản lý dữ liệu và tầm nhìn ở hầu hết các cơ quan công cộng.

Tái sử dụng dữ liệu ở Thụy Điển: Công nhận giá trị của hệ sinh thái

Việc xây dựng chính phủ như một nền tảng dựa trên việc sử dụng dữ liệu làm cơ sở hạ tầng đòi hỏi phải xác định và triển khai các nỗ lực nhất quán để khuyến khích tái sử dụng dữ liệu. Những nỗ lực này nhằm mục đích tận dụng giá trị của dữ liệu mở chính phủ như một đầu vào của chuỗi giá trị của các tổ chức và doanh nghiệp.

KẾT LUẬN

Với các kinh nghiệm trong việc xây dựng, thúc đẩy dữ liệu mở của Chính phủ Thụy Điển, các cơ quan, tổ chức có thêm cách tiếp cận thúc đẩy mở dữ liệu khu vực công, phát triển các công cụ mở dữ liệu, thu hút sự tham gia của người dùng đối với Cổng dữ liệu mở cũng như chủ động trong việc thúc đẩy chính sách, thu hút sự tham gia của cộng đồng đối với dữ liệu mở để tạo ra giá trị chung cho cộng đồng.

Nguyễn Thanh Thảo

Nguồn:

- Kinh nghiệm chính phủ số Thụy Điển;

- http://www.oecd.org/gov/digital-government/

-http://www.oecd.org/sweden/oecd-reviews-of-digital-transformationgoing-digital-in-sweden-978926430225-en.htm