1. Giới thiệu về Chỉ số Dịch vụ trực tuyến của địa phương

Ngày 28/9/2022, Liên Hợp Quốc đã công bố Báo cáo khảo sát xếp hạng mức độ phát triển Chính phủ điện tử của 193 quốc gia, vùng lãnh thổ trên toàn cầu. Trong 20 năm, Khảo sát Chính phủ điện tử của Liên hợp quốc đã theo dõi sự phát triển của chính phủ điện tử trên toàn thế giới. Trải qua 12 phiên bản, đánh giá đã mở rộng cả về phạm vi và phạm vi bao phủ, hiện đang quan sát việc cung cấp dịch vụ chính phủ điện tử trên tất cả 193 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc.

Ngoài việc đánh giá 03 chỉ số chính (gồm Hạ tầng viễn thông, Nguồn nhân lực, Dịch vụ trực tuyến), năm 2022, báo cáo còn khảo sát và đánh giá thêm 3 chỉ số phụ khác, gồm Chỉ số Tham gia điện tử, Chỉ số Dịch vụ trực tuyến của địa phương và Chỉ số Dữ liệu mở của Chính phủ.

Chỉ số Dịch vụ trực tuyến của địa phương (LOSI) bắt đầu được thực hiện năm 2018, nó bổ sung cho phương pháp khảo sát Chính phủ điện tử của Liên Hợp Quốc. Đánh giá LOSI do UN DESA phát triển nắm bắt được tình trạng phát triển của việc cung cấp dịch vụ chính phủ điện tử ở cấp thành phố trên khắp các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc.

Quá trình mở rộng đang diễn ra của Khảo sát đưa ra các yêu cầu về phương pháp luận phải được đáp ứng để đảm bảo tính nhất quán, hiệu lực và tính mạnh mẽ của đánh giá qua các phiên bản liên tiếp của Khảo sát về Chính phủ điện tử. Phiên bản đánh giá LOSI năm 2022 là lần đầu tiên đánh giá việc cung cấp dịch vụ của chính phủ điện tử tại thành phố đông dân nhất ở mỗi quốc gia trong số 193 Quốc gia Thành viên. Đối mặt với yêu cầu từ các quốc gia không có thành phố đại diện trong LOSI 2018 và LOSI 2020, quyết định đã được đưa ra bao gồm thành phố đông dân nhất ở mỗi quốc gia.

Chỉ số Dịch vụ Trực tuyến Địa phương (LOSI) là điểm số dựa trên cơ sở đánh giá trực tuyến bao gồm 86 chỉ số. Mỗi câu hỏi yêu cầu một câu trả lời nhị phân. Mỗi trong số 86 chỉ số được gán một “giá trị 1” nếu nó được tìm thấy trong trang web của thành phố/đô thị, “giá trị 0” nếu nó không có hoặc không được các nhà nghiên cứu tìm thấy.

Có một số trường hợp cổng thông tin thành phố không cung cấp một số dịch vụ vì chúng đã được cung cấp trên cổng thông tin quốc gia. Trong những trường hợp như vậy, cổng thông tin thành phố chỉ ghi được điểm nếu họ cung cấp liên kết đến cổng thông tin quốc gia. Tổng số điểm mà mỗi thành phố ghi được (còn gọi là “điểm thô”) được chia cho số điểm tối đa là 86 để lấy giá trị LOSI cho một thành phố nhất định trong khoảng từ 0 đến 1.

Năm 2022, Liên Hợp Quốc cũng đã thay đổi phương pháp đánh giá LOSI để phù hợp với Chỉ số Dịch vụ trực tuyến của quốc gia. Cụ thể một số thay đổi chính như sau:

- Mở rộng phạm vi đánh giá 193 thành phố khi lựa chọn thành phố đông dân nhất của mỗi quốc gia thành viên thay vì lựa chọn 100 thành phố như năm 2020. Tuy nhiên, Liên Hợp Quốc chỉ công bố kết quả đánh giá 146 thành phố có thể truy cập được vào cổng thông tin điện tử.

- Năm 2022, LOSI được đánh giá theo 05 nhóm tiêu chí, gồm Khung thể chế, Cung cấp nội dung, Cung cấp dịch vụ, Công nghệ, Tham gia và gắn kết, bổ sung thêm Khung thể chế để bảo đảm phù hợp với phương pháp đánh giá Dịch vụ trực tuyến của quốc gia.

- Bổ sung thêm một số tiêu chí đánh giá mới trong Bảng câu hỏi của LOSI để phù hợp Chỉ số Dịch vụ trực tuyến của quốc gia. Tổng số tiêu chí đánh giá LOSI năm 2022 là 86 thay vì 80 chỉ số như năm 2020. Trong đó:

+ Khung thể chế gồm 8 tiêu chí, đề cập đến chiến lược của thành phố, cơ cấu tổ chức, chi tiết liên hệ của các cơ quan/đơn vị thuộc thành phố và link liên kết đến các cơ quan này, việc xác thực trên cổng thông tin điện tử của thành phố, thông tin về luật truy cập thông tin, quyền riêng tư, dữ liệu mở và bảo mật.

+ Cung cấp nội dung gồm 25 tiêu chí, đề cập đến là tính sẵn sàng của thông tin cơ bản cho người dân, không chỉ là các thông tin liên quan đến đô thị mà còn các thông tin thuộc lĩnh vực cốt lõi khác của xã hội như dữ liệu mở, các sáng kiến thành phố thông minh và việc sử dụng các công nghệ mới. Nhóm tiêu chí này đánh giá chất lượng, tính sẵn sàng, mức độ phù hợp và cách thể hiện ngắn gọn các thông tin cụ thể trên trang web. Các thông tin cần thể hiện bao gồm cơ cấu tổ chức của chính quyền thành phố, thông tin liên hệ, tiếp cận tài liệu công, tiếp cận thông tin về y tế, giáo dục, an sinh xã hội, kinh tế. Ngoài ra, nhóm tiêu chí này cũng xem xét chính sách bảo mật trang web để cải thiện nhận thức, tăng niềm tin của người dân vào chính phủ và cho phép họ tương tác nhiều hơn với chính phủ.

+ Cung cấp dịch vụ gồm 18 tiêu chí, đánh giá một tập các dịch vụ cơ bản do thành phố cung cấp thông qua trang web. Trọng tâm là cung cấp các DVCTT bao gồm khả năng nộp hồ sơ trực tuyến, cung cấp trực tuyến chứng chỉ và giấy phép, tìm kiếm/cung cấp việc làm, thanh toán điện tử, nộp các biểu mẫu, báo cáo và đăng ký sự kiện, dịch vụ trực tuyến do thành phố cung cấp, tham gia đấu thầu và mua sắm điện tử. Nhóm tiêu chí này cũng đánh giá việc xác thực điện tử và phản hồi qua email bởi thành phố về các yêu cầu cung cấp thông tin của người dân.

+ Tham gia và gắn kết gồm 17 tiêu chí, đánh giá sự tồn tại của các cơ chế và sáng kiến để người dân tham gia trực tuyến, cụ thể là diễn đàn, biểu mẫu phản ánh và khảo sát trực tuyến. Các tính năng khác được xem xét trong tiêu chí này bao gồm sự sẵn có của phương tiện truyền thông xã hội và khả năng gửi nhận xét/đề xuất/phản ánh tới chính quyền địa phương, cũng như các sáng kiến có sự tham gia người dân vào chi tiêu ngân sách của chính phủ, thảo luận trực tuyến về các chính sách và dịch vụ công; từ đó, đưa các ý kiến đóng góp của người dân vào việc ban hành chính sách và cung cấp dịch dịch vụ công.

+ Công nghệ gồm 18 tiêu chí, tập trung vào các tính năng kỹ thuật của trang web với mục đích xác minh cách thức trang web cung cấp dịch vụ cho người dùng. Nhóm tiêu chí này bao gồm các khía cạnh như tính dễ điều hướng, khả năng truy cập (khi xem xét các trình duyệt, thiết bị và hiển thị bằng các ngôn ngữ khác nhau), hình ảnh hấp dẫn, đa chức năng và mức độ tin cậy cao.

Cơ quan về các vấn đề Kinh tế và Xã hội (UNDESA) đã đánh giá dựa trên dữ liệu thu thập thông qua phiếu khảo sát gửi tới các thành phố đã lựa chọn của quốc gia thành viên và phiếu khảo sát ý kiến chuyên gia được thực hiện độc lập.

Phạm vi của các giá trị nhóm LOSI cho mỗi cấp độ được xác định bằng toán học như sau: giá trị LOSI rất cao nằm trong khoảng từ 0,75 đến 1,00, giá trị nhóm LOSI cao nằm trong khoảng từ 0,50 đến 0,7499, giá trị LOSI trung bình nằm trong khoảng từ 0,25 đến 0,4999 và LOSI thấp các giá trị nằm trong khoảng từ 0,0 đến 0,2499. Trong tất cả các tham chiếu đến các phạm vi này trong thành phần văn bản và đồ họa, các giá trị tương ứng được làm tròn cho rõ ràng và được biểu thị như sau: 0,75 đến 1,00, 0,50 đến 0,75, 0,25 đến 0,50 và 0,00 đến 0,25.

Các thành phố thuộc cùng nhóm LOSI được coi là có sự phát triển chính phủ điện tử tương tự ở cấp địa phương. Điều này có thể giúp các nhà hoạch định chính sách từ các thành phố hiểu rõ hơn thế nào được coi là hoạt động tốt và/hoặc những mục tiêu nào có thể đạt được trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Xếp hạng LOSI của các thành phố được xác định bởi giá trị của LOSI thông qua “xếp hạng cạnh tranh tiêu chuẩn”. Trong xếp hạng cạnh tranh tiêu chuẩn, các thành phố có cùng giá trị LOSI nhận được cùng một số xếp hạng và để lại một khoảng cách trong các số xếp hạng. Chiến lược xếp hạng này được áp dụng với quan điểm rằng nếu hai hoặc nhiều thành phố đồng hạng cho một vị trí trong bảng xếp hạng, thì vị trí của tất cả những thành phố được xếp hạng dưới chúng sẽ không bị ảnh hưởng.

Ngoài Chỉ số dịch vụ trực tuyến tại địa phương (LOSI) 2022, Bảng câu hỏi về chính quyền địa phương (LGQ) đã được sử dụng để thu thập thông tin nhằm hỗ trợ kết quả Khảo sát về Chính phủ điện tử của Liên Hợp Quốc năm 2022. Trong số 146 thành phố đông dân nhất được đánh giá trong LOSI 2022, 42 thành phố trả lời LGQ, tương ứng với 28,8% trong khi năm 2020 chỉ có 3 thành phố trả lời đầy đủ LGQ.

2. Xếp hạng của các thành phố trên thế giới

          Kết quả đánh giá LOSI 2022 khi đánh giá thành phố đông dân nhất của mỗi quốc gia thành viên cho thấy:

- Giá trị LOSI trung bình tăng từ 0,43 năm 2020 lên 0,51 năm 2022.

- Giông như năm 2020, năm 2022 cổng thông tin thành phố vẫn không hoạt động tốt như các cổng thông tin quốc gia.

- Các thành phố đông dân hơn có xu hướng có giá trị LOSI tổng thể cao hơn; mối tương quan này có thể xuất phát từ khả năng tiếp cận nhiều hơn của các thành phố như vậy đối với các nguồn tài nguyên quan trọng.

- Giữa các thành phố có mức độ giàu có hợp lý, không nhất thiết phải có sự tương ứng trực tiếp giữa GDP bình quân đầu người và giá trị LOSI.

Đánh giá theo mức độ LOSI, có 38 thành phố được xếp LOSI mức Rất Cao, có 37 thành phố được xếp LOSI mức Cao, có 45 thành phố được xếp LOSI mức Trung bình, có 26 thành phố được xếp LOSI mức Thấp.

Trong số 20 thành phố dẫn đầu thế giới về LOSI, Madrid và Berlin được xếp hạng đầu tiên, với gần 98% các tính năng được đánh giá, tiếp theo là Tallinn và Copenhagen. Vị trí thứ năm được chia sẻ bởi Dubai, Moscow, Thành phố New York và Paris, với vị trí thứ 9 và thứ 10 là Singapore và Thượng Hải. Cần lưu ý rằng ngay cả các thành phố được xếp hạng từ 11 đến 20 cũng có hơn 85% các đặc điểm được đánh giá.

Bảng xếp hạng được cung cấp như một đại diện để đo lường và theo dõi sự phát triển của chính quyền điện tử địa phương và cho thấy rằng nhiều thành phố rất gần nhau về việc cung cấp dịch vụ trực tuyến.

Trong số 38 thành phố thuộc nhóm LOSI rất cao, có 20 thành phố ở Châu Âu, 10 ở Châu Á, 6 ở Châu Mỹ và 2 ở Châu Đại Dương. Không có thành phố đông dân nhất nào ở các quốc gia châu Phi được xếp hạng trong top 20. Madrid, New York, Tallinn, Moscow và Paris đã được xếp hạng trong top 10 trong các phiên bản năm 2018, 2020 và 2022, khẳng định tính nhất quán của phương pháp LOSI cho đánh giá các thành phố qua các năm. Trong số các thành phố khác được xếp hạng trong top 10 năm nay, Copenhagen và Singapore được đánh giá lần đầu tiên năm 2022, trong khi Berlin, Thượng Hải và Dubai được xếp hạng trong top 20 từ năm 2020.

3. Xếp hạng LOSI của thành phố Hồ Chí Minh

Việt Nam có Thành phố Hồ Chí Minh được lựa chọn khảo sát, đánh giá, Dịch vụ trực tuyến địa phương của Thành phố Hồ Chí Minh đạt 0,6279, xếp hạng 54/146 thành phố được đánh giá và được xếp ở mức Cao (năm 2020, xếp ở mức Trung bình).

Các quốc gia đứng trên Việt Nam về Dịch vụ trực tuyến của địa phương của khu vực Đông Nam Á gồm: Singapore, Thái Lan, Indonesia, Malaysia. Trong đó, có 3 quốc gia Singapore, Thái Lan, Malaysia có thu nhập cao và trên trung bình, còn Indonesia có thu nhập dưới trung bình nhưng cao hơn Việt Nam.

4. Kết luận

Qua việc đánh giá LOSI của Liên Hợp Quốc năm 2022 (năm thứ 3 công bố), Các địa phương cũng nên nghiên cứu, hiểu biết sâu sắc về LOSI, để từ đó có những giải pháp đẩy mạnh cung cấp dịch vụ trực tuyến, phù hợp theo xu thế đổi mới công nghệ và sự phát triển nhanh chóng trên toàn cầu.

Đặng Thị Thu Hương