1. Mở đầu

Trung Quốc đang đầu tư rất nhiều vào quá trình chuyển đổi số của các thành phố. Với cách tiếp cận từ trên xuống đối với phát triển đô thị, quốc gia này có thể tập hợp các ngành công nghiệp và nguồn lực một cách hiệu quả để hỗ trợ mục tiêu quốc gia về phát triển thành phố thông minh. Bằng cách khai thác quan hệ đối tác công tư và thúc đẩy đổi mới công nghệ, Trung Quốc đã phát triển cơ sở hạ tầng thành phố thông minh ở nhiều đô thị lớn.

Công nghệ mới đã thúc đẩy quá trình đô thị hóa của Trung Quốc tiến về phía trước, bài viết này xem xét vai trò của Chính phủ số trong tương lai trong việc thúc đẩy các mục tiêu quốc gia thông minh.

2. Nội dung

Chính phủ số áp dụng công nghệ số để nâng cao hệ thống quản trị, quy trình, phương pháp và công cụ để chuyển đổi toàn diện, có hệ thống hoạt động quản trị công. Mục tiêu cuối cùng là hiện đại hóa hệ thống quản lý và tiếp tục thúc đẩy chuyển đổi số trong toàn xã hội, kinh tế, đồng thời tạo ra một hệ sinh thái số mở, lành mạnh và an toàn.

Chính phủ số của Trung Quốc đã được phát triển trong nhiều năm. Khi tốc độ chuyển đổi số của nước này tiếp tục tăng nhanh, việc tích hợp công nghệ Internet mới nổi và các sáng kiến ​​của Chính phủ số cũng từng bước phát triển. Sự phát triển và ứng dụng của công nghệ mới nổi đang cho phép công việc của Chính phủ mở rộng từ số hóa cơ bản sang số hóa toàn diện để phục vụ người dân.

Các nước phát triển lớn khác đã đưa ra các chiến lược và kế hoạch cho việc chuyển đổi số của Chính phủ, lấy nhu cầu của người dân làm kim chỉ nam và nỗ lực nâng cao năng lực quản trị, dịch vụ công thông qua việc xây dựng Chính phủ số mở, chia sẻ, hiệu quả và hợp tác.

Tại Hội nghị Trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc lần thứ 13, ý tưởng đẩy nhanh quá trình hình thành một Trung Quốc kỹ thuật số đã được đưa ra như một phần của Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025) của nước này, đặt ra định hướng rõ ràng cho tương lai của Trung Quốc. Việc tăng tốc này liên quan đến việc kích hoạt tiềm năng của dữ liệu, thúc đẩy chiến lược “Internet Plus” của Trung Quốc, thúc đẩy việc tạo ra nền kinh tế số, xã hội số và Chính phủ số, đồng thời, sử dụng số hóa để thúc đẩy sự chuyển đổi tổng thể của ngành công nghiệp sản xuất, cuộc sống của người dân và cách vận hành của xã hội. Các nội dung cơ bản của Chiến lược này bao gồm: cung cấp các dịch vụ công thông minh và tiện lợi, xây dựng thành phố thông minh và làng kỹ thuật số, tăng cường quyền riêng tư; khuyến khích chia sẻ dữ liệu công cộng.

Hình 1: Thành phố thông minh

Hãy tưởng tượng một thành phố nơi trí tuệ nhân tạo giám sát, định hướng giao thông, xe buýt và taxi tự lái, mọi người đều có khả năng tương tác với chính quyền và cơ sở hạ tầng của thành phố thông qua điện thoại thông minh thay vì dựa vào bộ máy hành chính. Nếu những khái niệm này được đưa ra cách đây 20 năm, nó có thể là một thứ gì đó ngoài tiểu thuyết khoa học viễn tưởng. Tuy nhiên, những khả năng này đã được phát triển hoặc được triển khai tích cực trên khắp Trung Quốc kể từ khi quốc gia này bắt đầu thúc đẩy thành phố thông minh và cơ sở hạ tầng thành phố thông minh vào năm 2011.

Những đổi mới trong công nghệ Blockchain, trí tuệ nhân tạo, máy học, 5G và các phương tiện năng lượng mới trong thập kỷ qua vốn dĩ đã biến nhiều vùng của Trung Quốc thành các thành phố thông minh. Những điều này hoàn toàn có thể thực hiện được thông qua các sáng kiến ​​do nhà nước dẫn đầu trong đổi mới công nghệ, cũng như sự tham gia của các doanh nghiệp thông qua đầu tư theo hình thức đối tác công tư. Thượng Hải, Hàng Châu, Thâm Quyến và Bắc Kinh là một trong những thành phố đi đầu trong quá trình chuyển đổi và trở thành phiên bản thiết kế cơ sở hạ tầng thành phố thông minh thí điểm cho nhiều thành phố cấp thấp hơn của Trung Quốc.

Không giống như các thành phố thông minh kiểu phương Tây, thường có cách tiếp cận từ dưới lên trong quá trình phát triển và triển khai, các thành phố thông minh của Trung Quốc chủ yếu hướng từ trên xuống, với chính quyền Trung ương đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển và triển khai các thành phố thông minh của họ. Các công ty công nghệ khổng lồ trong nước của Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hiện đại hóa cơ sở hạ tầng thành phố và các công ty như Alibaba, Tencent, Didi Chuxing, Baidu và Huawei đã bắt đầu triển khai các công nghệ của họ để hướng tới mục tiêu quốc gia của Trung Quốc là phát triển các thành phố thông minh.

Xây dựng Chính phủ số tại Trung Quốc

Chính phủ Trung Quốc rất coi trọng công nghệ thông tin. Năm 2016, Trung Quốc đã công bố Kế hoạch 5 năm lần thứ 13 nhằm đẩy nhanh việc xây dựng “Trung Quốc số” thông qua chiến lược “Internet Plus”. Kế hoạch 5 năm mới nhất kêu gọi tăng cường xây dựng xã hội số và Chính phủ số, đồng thời nâng cao mức độ thông minh và kỹ thuật số của dịch vụ công và quản trị xã hội.

Theo báo cáo của QianZhan, tốc độ tăng trưởng hàng năm của quy mô đầu tư tổng thể của Chính phủ điện tử Trung Quốc là hơn 15%, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng tổng chi tiêu cho CNTT. Trong tương lai, quy mô thị trường sẽ tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng hàng năm từ 10-15%, và dự kiến ​​sẽ vượt hơn 500 tỷ NDT (76 tỷ USD) vào năm 2022.

Trong các kế hoạch 5 năm tiếp theo, tầm nhìn của Bắc Kinh đã thu hẹp vào phát triển thành phố thông minh. Các nhà hoạch định chính sách đã chuyển hướng các nguồn lực đáng kể theo hướng tăng cường đổi mới công nghệ và quan hệ đối tác công tư trong đầu tư xây dựng các thành phố thông minh, bao gồm sự phát triển của 5G, trí tuệ nhân tạo, phương tiện giao thông sử dụng năng lượng mới, điện toán đám mây, công nghệ Blockchain và Internet vạn vật (IoT), tất cả đều phục vụ một chức năng quan trọng là đổi mới cơ sở hạ tầng của nhiều khu vực đô thị của Trung Quốc. Chỉ riêng đầu năm 2020, Chính phủ Trung Quốc đã quyết định kế hoạch tài khóa trị giá 1,4 nghìn tỷ đô la Mỹ để hỗ trợ đổi mới công nghệ trong chuyển đổi số, phát triển thành phố thông minh.

Các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc có vai trò lớn trong đầu tư phát triển các thành phố thông minh

Khi các công nghệ mới xuất hiện sau nhiều thập kỷ nghiên cứu và phát triển, một số ít các công ty đã đi đầu trong việc chuyển đổi các thành phố, bao gồm: Alibaba, Baidu, Didi Chuxing, Huawei và Tencent, tất cả đều đã cùng nhau kết hợp công nghệ và đưa vào sử dụng trên khắp Hàng Châu, Tô Châu, Thâm Quyến, Thượng Hải và Bắc Kinh. Những công nghệ này sau đó tạo thành các khối xây dựng cho “bộ não kỹ thuật số”, sử dụng điện toán đám mây, AI và IoT để tạo nền tảng cho cơ sở hạ tầng thành phố thông minh.

• Alibaba: Bộ não thành phố “City Brain”

Bộ não Thành phố “City Brain” của Alibaba sử dụng trí tuệ nhân tạo và cơ sở hạ tầng mạng để tự động hóa hệ thống giao thông, tối ưu hóa các tuyến đường giao thông công cộng, xác định các vấn đề môi trường và cho phép quản lý tài nguyên công hiệu quả hơn. Nó chủ yếu được sử dụng ở Hàng Châu, thành phố đã được thí điểm và là nơi đặt trụ sở chính của Alibaba. Kể từ khi triển khai City Brain, thời gian vận chuyển tại các khu vực thí điểm đã giảm 15%, thời gian đến của xe cấp cứu giảm một nửa và hệ thống giám sát AI để theo dõi vi phạm giao thông đã giảm chi phí cho việc thực thi pháp luật.

City Brain đã được triển khai tại nhiều bãi đậu xe của Hàng Châu, tạo điều kiện cho “hệ thống đậu trước, trả tiền sau” nhằm giảm ùn tắc gần các trung tâm giao thông lớn. Hệ thống tương tự này cũng được áp dụng cho các bệnh viện, nơi bệnh nhân có thể được điều trị trước và thanh toán sau, đồng thời kết hợp City Brain của Alibaba sử dụng AI và dữ liệu lớn để hỗ trợ trong quá trình điều trị bệnh nhân. Hiện nay, hệ thống đã bắt đầu thí điểm ở một số bệnh viện trên khắp Hàng Châu.

Thành công của dự án City Brain của Alibaba tại Hàng Châu đã thu hút sự chú ý của các thành phố lớn trên khắp Trung Quốc. Bắc Kinh, Thượng Hải, Thiên Tân, Macao và Lhasa đều đã bắt đầu các chương trình thử nghiệm và Kuala Lumpur, Malaysia, một trung tâm hoạt động ở Đông Nam Á của Alibaba, đã nhập khẩu công nghệ này. Bất chấp những thay đổi về quy định và những đợt đàn áp gần đây đối với các hoạt động thương mại điện tử chống cạnh tranh của công ty, các công nghệ khác của Alibaba vẫn được tích hợp sâu vào cơ sở hạ tầng của nhiều thành phố Trung Quốc.

• Huawei: 5G và Internet of Things (IoT)

Huawei đã phải đối mặt với sự giám sát gắt gao trong những năm gần đây đối với các công nghệ 5G mà họ xuất khẩu trên toàn cầu. Được coi là một trong những nhà vô địch quốc gia hàng đầu của Trung Quốc, Huawei đã đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng tổng thể công nghệ IoT và mạng viễn thông 5G của Trung Quốc, cả hai đều là chìa khóa cho sự phát triển tổng thể của cơ sở hạ tầng thành phố thông minh. Công ty chịu trách nhiệm về sự kết nối lẫn nhau của 200 triệu thiết bị hỗ trợ IoT trên khắp thế giới, với 90 triệu kết nối riêng với mạng của China Telecom. Công nghệ 5G của Huawei là chìa khóa cho nhiều dự án thành phố thông minh trên khắp Trung Quốc và tìm kiếm một cách tiếp cận toàn diện hơn nhiều đối với cơ sở hạ tầng thành phố thông minh, bao gồm mọi thứ từ quản lý sân bay và tối ưu hóa giao thông đến quản trị thành phố hợp lý và hỗ trợ nhân viên y tế.

Mặc dù mạng lưới của Huawei trải dài khắp Trung Quốc, nhưng Thâm Quyến và Thượng Hải vẫn là trọng tâm hàng đầu với tư cách là các thành phố thí điểm cho các công nghệ thành phố thông minh của công ty. Ví dụ, sân bay quốc tế Bảo An của Thâm Quyến đã ký thỏa thuận với Huawei để nâng cấp cơ sở hạ tầng sân bay. Kể từ đó, Sân bay Quốc tế Bảo An Thâm Quyến đã giảm 15% số hàng chờ đợi và giảm 20% thời gian lên máy bay do cơ sở hạ tầng của Huawei.

Các khu vực khác của Thâm Quyến đã sử dụng hệ thống Kiểm soát Giao thông và Đèn Giao thông thông minh của Huawei để giúp tối ưu hóa các mô hình giao thông. Khi ô tô ngày càng được tích hợp với công nghệ di động từ phương tiện di động tới mọi thứ (“C-V2X”) cho phép kết nối giữa ô tô và các mạng xung quanh, các hệ thống của Huawei sẽ cải thiện cả luồng giao thông cũng như cho phép thời gian phản hồi nhanh hơn đối với trường hợp khẩn cấp của người ứng cứu đầu tiên xe cộ. Các công nghệ này hoạt động tương tự như City Brain của Alibaba trong việc sử dụng AI với dữ liệu lớn để quản lý giao thông và hỗ trợ cảnh sát và các dịch vụ quan trọng khác để tối ưu hóa hiệu quả của việc ra quyết định theo thời gian thực của họ. Kết quả của bộ não lưu lượng của Huawei là tốc độ giao thông đã tăng 15%.

• Tencent: WeChat và Net City

Tencent đã là một công ty quan trọng trong ngành công nghiệp công nghệ của Trung Quốc trong gần hai thập kỷ. Công ty đứng sau các nền tảng phổ biến như QQ, Weibo và WeChat, đồng thời là động lực chính thúc đẩy truyền thông xã hội và thương mại điện tử. Tỷ lệ thâm nhập người dùng cực cao của WeChat, cùng với các dịch vụ thanh toán và khả năng tương tác với các ứng dụng khác, đã cho phép nó trở thành một nền tảng linh hoạt giữa cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và dân số của Trung Quốc. Tencent có khả năng sẽ tiếp tục thống trị bối cảnh truyền thông xã hội, với việc tích hợp đủ nguồn lực và khả năng tiếp cận để mở rộng sang các dự án sáng tạo khác như dự án Net City.

WeChat Pay, hệ thống thanh toán số có nguồn gốc từ WeChat, từ lâu đã được tích hợp trong hầu hết các tiện ích và cơ sở hạ tầng của thành phố trên khắp Trung Quốc. Ứng dụng cung cấp dịch vụ cho các nhà cung cấp, người tiêu dùng và các cơ quan Chính phủ, hầu hết các cửa hàng, nhà hàng hoặc nhà cung cấp ở bất kỳ nơi nào ở Trung Quốc đều sử dụng dịch vụ này. Các dịch vụ Chính phủ và bệnh viện thậm chí cho phép sử dụng WeChat Pay nếu cần trả phí hoặc nộp phạt.

Ngoài các dịch vụ thanh toán, khả năng phổ biến thông tin của WeChat cũng đã được chứng minh là mang lại hiệu quả trong những năm qua. Điều này đã được chứng minh khi bùng phát dịch COVID-19, WeChat cho phép cập nhật liên tục về các biện pháp kiểm dịch và cung cấp số liệu thống kê quan trọng cho các quan chức chính quyền địa phương. Ứng dụng đã giúp cung cấp khả năng theo dõi liên lạc rất quan trọng để cô lập các cụm COVID-19 ở một số khu vực nhất định. Trong số những phát triển gần đây nhất, hiện nay ứng dụng còn lưu trữ thông tin về sổ chứng nhận tiêm chủng và danh sách bệnh viện số sử dụng AI để giúp kết nối bệnh nhân với các bác sĩ phù hợp nhất. Các dịch vụ mới của WeChat đã cho phép Tencent không chỉ phát triển theo cấp số nhân mà còn trở thành một công cụ quan trọng cho cơ sở hạ tầng xã hội trong thập kỷ qua.

Bất chấp sự giám sát của các hoạt động chống cạnh tranh, Tencent vẫn đang khám phá các lĩnh vực đổi mới khác nhau. Được công bố vào năm ngoái, Tencent và công ty kiến ​​trúc nổi tiếng NBBJ đã cùng công bố thành lập Net City, một khu vực ưu tiên cuộc sống xanh bền vững, cơ sở hạ tầng tập trung vào người đi bộ và mạng lưới xe tự lái dưới lòng đất. Tận dụng đất khai hoang gần Thâm Quyến, Net City có kế hoạch chứa 80.000 người, chủ yếu phục vụ các văn phòng của Tencent, cung cấp một hệ sinh thái bền vững mang lại lợi ích cho nhân viên của công ty và người dân thành phố. Nhằm mục đích sử dụng năng lượng tái tạo và nước thải có thể tái sử dụng để thúc đẩy một môi trường sống thân thiện hơn với môi trường. Khu vực này được khởi công xây dựng vào năm 2020 và ước tính hoàn thành vào năm 2027.

• Baidu và Didi: Lái xe thông minh và Lái xe tự động

Baidu và Didi Chuxing, hai gã khổng lồ công nghệ lớn nhất Trung Quốc đang cạnh tranh với nhau để phát triển phương tiện lái xe tự hành. Với sự phát triển của 5G, C-V2X và công nghệ vận chuyển nhanh chóng, Baidu và Didi đều đã triển khai quan hệ đối tác công tư với các thành phố để phát triển giao thông thông minh ở cấp thành phố.

Apollo của Baidu nhằm mục đích phát triển cơ sở hạ tầng giao thông số của thành phố thông minh sử dụng công nghệ C-V2X để tích hợp các phương tiện thông minh vào mạng lưới giao thông rộng lớn của thành phố. Theo Baidu, hệ thống này bao gồm tín hiệu thông minh, bãi đậu xe thông minh và xe buýt thông minh. Công nghệ này đã được triển khai ở các thành phố lớn như Quảng Châu và đã đạt được tổng giá trị hàng trăm triệu đô la trong các hợp đồng cho công ty.

Didi Chuxing, được biết đến rộng rãi với ứng dụng chia sẻ chuyến đi, đã phát triển cả Didi Transportation Brain và một đội xe tự hành có khả năng hiệp đồng cao với nhau. Transportation Brain đã được triển khai trên nhiều thành phố trên khắp Trung Quốc, tận dụng dữ liệu lớn và AI để cải thiện thời gian đi lại cho người đi làm. Didi Chuxing đang ngày càng phát triển hoạt động song song với Transportation Brain vận tải và các chương trình thí điểm xe tự hành tự lái đã được triển khai ở Thượng Hải, Dương Tuyền và Hợp Phì.

Baidu và Didi Chuxing đã thành công trong việc sử dụng mạng Internet và công nghệ của các công ty khác để nhanh chóng phát triển, triển khai công nghệ của họ. Ví dụ: cả Baidu và Didi Chuxing đều tận dụng cơ sở hạ tầng 5G đang mở rộng của Huawei, giao thức C-V2X và bộ não giao thông đã có từ trước để cạnh tranh trong một thị trường cạnh tranh non trẻ. Ngoài ra, những dịch vụ này còn mang lại tiềm năng mở rộng ra nước ngoài, với cả hai công ty đều hướng tới việc phát triển xe tự lái là một phương tiện di chuyển như một dịch vụ.

• Chính quyền địa phương: Blockchain Technology (công nghệ chuỗi khối)

Công nghệ chuỗi khối đã đóng vai trò quan trọng trong việc số hóa các dịch vụ của thành phố. Đưa các dịch vụ này lên một chuỗi khối hợp lý hóa toàn bộ quy trình và tạo ra các bản ghi bất biến. Điều này phần lớn phù hợp với các mục tiêu của Bắc Kinh liên quan đến công nghệ Blockchain và các thành phố như Thành Đô và Bắc Kinh đã ban hành quy định thuận lợi để giúp tích hợp công nghệ Blockchain vào các thành phố này.

Các kế hoạch của Chengdu cho công nghệ mới nổi này bao gồm việc kết hợp Blockchain vào các dịch vụ của Chính phủ và quản trị đô thị. Chính quyền thành phố Thành Đô đặt mục tiêu khai thác công nghệ Blockchain để hỗ trợ chính sách, quản lý dự án và kết hợp các cơ chế thúc đẩy công việc.

Chính sách “Dịch vụ Chính phủ + Blockchain” của Bắc Kinh nhằm mục đích số hóa các chứng chỉ, giấy phép và các dịch vụ khác của Chính phủ, bởi một trong những rào cản thách thức nhất đối với hoạt động kinh doanh ở Trung Quốc là điều hướng bộ máy hành chính.

Các vấn đề chính trong sự phát triển của Chính phủ số ở Trung Quốc

Khi Trung Quốc mở rộng xây dựng Chính phủ số, nước này cần tập trung vào đổi mới ứng dụng công nghệ thông tin của mình. Ngày càng có nhiều nhu cầu từ các chính quyền địa phương đối với việc xây dựng nền tảng và các nhà phát triển sẽ cần quan tâm nhiều hơn đến khả năng tương thích của nền tảng khi công nghệ mới được triển khai.

Với sự phát triển của công nghệ phần mềm, phần cứng mới và việc sử dụng rộng rãi các máy tính chuyên dụng để hỗ trợ các sản phẩm bảo mật và bí mật, ngày càng có nhiều sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm liên quan. Đồng thời, với việc tăng cường hỗ trợ ngành và hoàn thiện hệ sinh thái ứng dụng, sẽ có nhiều lựa chọn đầu tư hơn trong quá trình xây dựng Chính phủ số.

3. Kết luận

Trong tương lai, dịch vụ của Chính phủ ở Trung Quốc nói riêng và các quốc gia trên thế giới nói chung sẽ phát triển từ việc cung cấp số lượng lớn dịch vụ sang cung cấp các dịch vụ theo hướng “cá nhân hóa”, tập trung vào tính chính xác của dịch vụ thông qua việc sử dụng đầy đủ dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối và công nghệ thông tin khác. Nhu cầu ngày càng tăng về Chính phủ số sẽ thúc đẩy các nhà cung cấp dịch vụ trong các lĩnh vực khác nhau hình thành các mối quan hệ hợp tác sinh thái, từ đó tiếp cận người dùng dịch vụ của Chính phủ trong nước một cách hiệu quả và thuận tiện hơn

Khi công nghệ tiến bộ và phát triển, phương thức hợp tác giữa Chính phủ và doanh nghiệp cũng đang thay đổi. Trung Quốc kỳ vọng rằng sự quản lý của Chính phủ đối với các dịch vụ và hoạt động của doanh nghiệp sẽ hợp nhất, mang lại những hình thức hợp tác và kinh doanh mới cho thị trường.

Ngô Anh Việt

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.venturousgroup.com/the-role-of-a-digital-government-in-building-chinas-smart-cities/
2. https://thechinaguys.com/china-smart-cities-development/