Chính phủ Trung Quốc đang đầu tư vào ứng dụng tài chính của công nghệ Blockchain và có kế hoạch tung ra đồng nhân dân tệ kỹ thuật số, một loại tiền điện tử do Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc giám sát PBC (People’s Bank of China), đồng thời bắt đầu thúc đẩy mạng lưới thanh toán kỹ thuật số toàn cầu.

Nhưng liệu Trung Quốc có khả năng thành công trong việc thúc đẩy một hình thức thay thế của Blockchain trên toàn cầu hay không? Bài viết sẽ trả lời câu hỏi này bằng cách phân tích các ứng dụng của Blockchain vào sự phát triển của một số lĩnh vực khác nhau trong chính sách kép của Chính phủ Trung Quốc.

Giới thiệu

Sách trắng ngành của Trung Quốc có tên Ứng dụng công nghệ chuỗi khối trong lưu trữ bằng chứng tư pháp được xuất bản vào năm 2018 và kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021-2025), ban hành vào tháng 3 năm 2021, cũng đề cập đến Blockchain. Cách tiếp cận độc đáo của Trung Quốc đối với Blockchain được xuất phát từ bản chất phi tập trung của công nghệ và bản chất tập trung cao độ của hệ thống chính trị Trung Quốc. Các quy định của Trung Quốc về ứng dụng công nghệ Blockchain được đưa ra nhằm bảo đảm sự kiểm soát của nhà nước đối với sự phát triển và ứng dụng của nó.

Là một phần của chính sách kép, Chính phủ Trung Quốc đã tung ra đồng tiền kỹ thuật số của riêng mình, đó là đồng nhân dân tệ kỹ thuật số. Mặc dù Blockchain được biết đến nhiều nhất là công nghệ đằng sau tiền điện tử, nhưng cách tiếp cận của Chính phủ Trung Quốc đối với Blockchain là rất toàn diện, vượt xa tiền điện tử. Nó thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ bảo tồn năng lượng đến quản lý đô thị và thực thi pháp luật, đồng thời có tham vọng mạnh mẽ trở thành công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này. Vào tháng 10 năm 2019, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, phát biểu tại một phiên nghiên cứu dành cho các thành viên Bộ Chính trị, đã tuyên bố rằng ông muốn đất nước trở thành “nhà hoạch định quy tắc” trên Blockchain, cho thấy rằng công nghệ này sẽ ngày càng trở thành một lĩnh vực quan trọng của đất nước Trung Quốc khi chạy đua với Hoa Kỳ để giành vị trí tối cao về công nghệ. Blockchain đã trở thành một lĩnh vực phát triển nhanh chóng ở Trung Quốc trong hai năm qua.

Blockchain - Ý nghĩa địa chính trị, công nghiệp và quy chuẩn

Bắc Kinh đã tăng cường khả năng nghiên cứu trong lĩnh vực Blockchain trong 5 năm qua một phần với mục đích định hình các tiêu chuẩn Blockchain. Trung Quốc dẫn đầu nhóm nghiên cứu quốc tế về Internet of Things và tiêu chuẩn hóa Blockchain, được thành lập vào năm 2018. Ngoài ra, trong nửa đầu năm 2019, Trung Quốc đã công bố tổng cộng 3.547 bằng sáng chế về công nghệ Blockchain, nhiều hơn cả năm 2018 và chiếm hơn một nửa tổng số bằng sáng chế của thế giới. Vào tháng 10 năm 2019, Tập Cận Bình nhấn mạnh “tầm quan trọng của việc đẩy mạnh nghiên cứu về tiêu chuẩn hóa Blockchain là tăng ảnh hưởng và quyền lực ra quy tắc của Trung Quốc trên trường toàn cầu”.

Ứng dụng Blockchain vào một số lĩnh vực trong chính sách kép của Chính phủ Trung Quốc

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã tuyên bố vào tháng 10 năm 2019 rằng “các bước đột phá trong công nghệ quan trọng cần được tăng tốc để cung cấp các công nghệ an toàn và có thể kiểm soát sự phát triển và ứng dụng Blockchain”. Nói một cách cụ thể, trong Quy định hành chính để quản lý các dịch vụ thông tin chuỗi khối, buộc các nền tảng Blockchain phải thu thập dữ liệu của người dùng và cho phép các cơ quan chức năng truy cập vào nó.

Vào năm 2019, Trung Quốc đã ra mắt mạng dịch vụ dựa trên Blockchain của riêng mình BSN (Based Service Network), với mục đích giảm chi phí phát triển, triển khai, vận hành và bảo trì, tăng khả năng tương tác và quy định về việc sử dụng công nghệ Blockchain. BSN xác định rõ sự khác biệt giữa hai khuôn khổ về thuộc tính của Blockchain: không được phép, phi tập trung, minh bạch, và được cấp phép. Cách tiếp cận của Trung Quốc đối với Blockchain là rất toàn diện (hình 1), cụ thể là:

Hình 1. Cách tiếp cận của Trung Quốc đối với Blockchain vào một số lĩnh vực trong chính sách kép

(1) Đầu tiên, trong lĩnh vực ngân hàng, Trung Quốc đã bắt đầu thử nghiệm tiềm năng của mình ở cấp địa phương trong vài năm gần đây, với mục đích cuối cùng là tạo thuận lợi cho các giao dịch xuyên biên giới và thực hiện thanh toán kỹ thuật số an toàn hơn. Vào tháng 10 năm 2018, tỉnh Hải Nam đã trở thành “khu vực thí điểm Blockchain” đầu tiên của Trung Quốc. Vào tháng 3 năm 2019, Chính phủ Trung Quốc cũng đã phát triển một nền tảng thí điểm tài trợ xuyên biên giới Blockchain, ban đầu bao gồm 19 tỉnh, nhằm mục đích cải thiện an ninh giao dịch và cắt giảm chi phí. Và hiện tại, việc sử dụng công nghệ Blockchain cũng đang được thử nghiệm bởi 38 ngân hàng tham gia vào nền tảng Blockchain được giám sát bởi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc PBoC (People’s Bank of China), vào năm 2020, Ngân hàng PBoC đã bảo đảm 4,7 triệu USD tài trợ từ Chính phủ trung ương để hỗ trợ và phát triển thương mại blockchain và nền tảng tài chính trong 3 năm tới.

(2) Thứ hai, Chính quyền trung ương Trung Quốc coi Blockchain là trụ cột chính để xây dựng cơ sở hạ tầng thành phố thông minh hiện đang được xây dựng trên khắp Trung Quốc và có thể hỗ trợ một số hoạt động bao gồm quản lý mạng lưới đường bộ, sức khỏe cộng đồng, sản xuất năng lượng, truyền thông, an toàn thực phẩm và môi trường giảm thiểu ô nhiễm. Vào năm 2019, Blockchain đã trở thành một phần không thể thiếu trong chương trình thành phố thông minh của Thượng Hải, giúp quản lý và lưu trữ một lượng lớn dữ liệu được tạo ra bởi các cảm biến. Chính phủ cũng đã thiết kế một hệ thống nhận dạng dựa trên Blockchain cho các thành phố thông minh để giải quyết các vấn đề về dữ liệu và khả năng tương tác ứng dụng giữa chúng. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thúc giục rằng công nghệ Blockchain được tích hợp với các công nghệ khác như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và Internet of Things sẽ được sử dụng trong môi trường đô thị. Chính phủ cho rằng việc triển khai 5G cũng có thể được hưởng lợi từ sự tích hợp và bảo mật được cung cấp bởi công nghệ Blockchain. Có nhiều cách khác nhau mà các công nghệ này hỗ trợ lẫn nhau. Ví dụ, một chuỗi khối có thể được sử dụng để lưu trữ một lượng lớn dữ liệu đã được tổng hợp nhanh chóng nhờ vào tốc độ tăng lên của công nghệ 5G. Hiện tại, các máy chủ đám mây dựa trên Blockchain đã được sử dụng để lưu trữ thông tin cá nhân được mã hóa trong cuộc khủng hoảng Covid-19. Sự pha trộn giữa Blockchain này với các công nghệ khác trong hệ sinh thái thành phố thông minh có khả năng mở rộng vì tham vọng của Trung Quốc là dẫn đầu dẫn đầu thị trường thành phố thông minh sử dụng công nghệ Blockchain.

(3) Thứ ba, Chính phủ Trung Quốc đã tận dụng công nghệ Blockchain vào khả năng truy xuất nguồn gốc và tính bất biến trong lĩnh vực chính sách. Blockchain đã được sử dụng để xác minh và lưu giữ bằng chứng điện tử, cũng như lưu trữ bằng chứng thu thập được trong quá trình điều tra của cảnh sát.

(4) Thứ tư, Chính phủ Trung Quốc đã khám phá việc sử dụng Blockchain để tuyên truyền và phổ biến thông tin. Ví dụ: các nền tảng dựa trên Blockchain đã được sử dụng để phổ biến các bản cập nhật chính thức hàng ngày trong đại dịch Covid-19 để bảo đảm rằng thông tin được cung cấp là chống giả mạo. Cuộc khủng hoảng đại dịch Covid-19 đã cung cấp một quá trình thử nghiệm cho việc mở rộng các ứng dụng Blockchain: chỉ trong 2 tuần, hơn 20 ứng dụng dựa trên Blockchain đã được tung ra, bao gồm công nghệ tư vấn trực tuyến và quản lý an toàn hồ sơ sức khỏe, một chương trình nhỏ trên WeChat có thể tạo Mã QR để cho phép người dân tham gia vào các cộng đồng được kiểm soát hoặc nền tảng thông tin Alipay để quản lý, phân bổ và quyên góp hàng cứu trợ.

(5) Thứ năm, Chính phủ Trung Quốc cũng khám phá việc sử dụng Blockchain để tạo thuận lợi cho việc quản lý dữ liệu và nguồn nhân lực của Chính phủ. Ví dụ: Quân đội Giải phóng Nhân dân (People’s Liberation Army) đang thử nghiệm công nghệ Blockchain để quản lý dữ liệu nhân viên, “tăng hiệu suất” và đặc biệt là cung cấp cho các binh sĩ mã thông báo mà họ đã kiếm được, có thể được sử dụng để nhận phần thưởng. Trong các đơn vị thực thi pháp luật và tình báo, công nghệ Blockchain đã được sử dụng để ngăn chặn sự biến dạng hoặc rò rỉ.

(6) Cuối cùng, Chính phủ Trung Quốc đã sử dụng Blockchain để thu thập bằng chứng chống lại những người bất đồng chính kiến trên nền tảng trực tuyến. Ví dụ, các nền tảng dựa trên Blockchain đã được sử dụng để thu thập bằng chứng về những kẻ phỉ báng các liệt sĩ cách mạng Trung Quốc thông qua các nền tảng trực tuyến. Blockchain có thể được sử dụng để bảo đảm rằng dữ liệu trong hệ thống tín dụng xã hội luôn có thể truy cập được và không thể bị thay đổi bởi các tác nhân trái phép. Vào tháng 12 năm 2019, một hội thảo được tổ chức tại Bắc Kinh với tiêu đề “Công nghệ chuỗi khối giúp hệ thống tín dụng xã hội mới của Trung Quốc”.

Tất cả những cách tiếp cận này của Trung Quốc nhấn mạnh hai xu hướng. (1) Đầu tiên, Chính phủ Trung Quốc thử nghiệm tất cả các ứng dụng có thể có của công nghệ Blockchain trên lãnh thổ của mình. Thử nghiệm toàn diện này cung cấp cho Bắc Kinh một lợi thế so sánh so với các quốc gia dự đoán các ứng dụng tiềm năng của Blockchain mang lại nhưng vẫn chưa thử nghiệm trên thực địa của mình. Chính sách kép của Chính phủ Trung Quốc vẫn còn mang tính thử nghiệm ở nhiều khía cạnh, nhưng dù sao thì cách tiếp cận này đã cung cấp khả năng tinh chỉnh các ứng dụng với tốc độ nhanh. (2) Thứ hai, một số ứng dụng Blockchain được Chính phủ thử nghiệm được định hình để hỗ trợ hệ thống và các chức năng giám sát và kiểm soát của nó. Bắc Kinh đang phát triển một loại Blockchain cụ thể không chỉ thích ứng với hệ thống chính trị độc tài mà còn có khả năng củng cố hệ thống này trong một số lĩnh vực, chẳng hạn như kiểm soát chính sách và kiểm soát bất đồng chính kiến..

Kết luận

Blockchain là một công nghệ mới nổi phần lớn vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm, tiềm năng đầy đủ của nó vẫn chưa được phát huy. Do đó, vẫn còn quá sớm để đánh giá chính xác chiến lược ứng dụng công nghệ Blockchain của Trung Quốc. Tuy nhiên, Blockchain đã và đang trở thành một đấu trường cạnh tranh giữa các quốc gia, đặc biệt là giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Ngoài những thách thức về địa kinh tế đang nổi lên thì những thách thức địa chính trị tại Trung Quốc cũng đang xuất hiện với sự phát triển của ứng dụng Blockchain, bởi vì Blockchain thực sự phi tập trung đang thách thức năng lực của các chính phủ độc tài trong việc duy trì kiểm soát chặt chẽ dân số của họ. Chính phủ Trung Quốc đang đầu tư ồ ạt vào Blockchain để định hình lại nó theo cách tương thích với hệ thống một bên. Tham vọng “Blockchain với các đặc điểm của Trung Quốc” thậm chí có thể củng cố quyền kiểm soát đối với cuộc sống hàng ngày của người dân quốc gia.

Tại Việt Nam, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng đã đề ra định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030, trong đó có định hướng quan trọng, đó là: đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo. Trong thời gian qua, một số nhiệm vụ và giải pháp cụ thể được xác định trên cơ sở Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khẩn trương triển khai một số nhiệm vụ, giải pháp cụ thể có liên quan đến khung pháp lý cho việc ứng dụng, phát triển các sản phẩm, dịch vụ trên nền tảng công nghệ Blockchain. Ngoài ra, Blockchain cũng là một công nghệ được lựa chọn ưu tiên nghiên cứu, phát triển để đi tắt đón đầu trong một số nhiệm vụ, giải pháp tạo nền móng chuyển đổi số.

Lê Thị Thùy Trang

Tài liệu tham khảo

https://www.iss.europa.eu/sites/default/files/EUISSFiles/Brief_15_2021.pdf