Giới thiệu

Bài viết dưới đây giới thiệu kết quả nghiên cứu của các chuyên gia quốc tế về quản trị thông minh để các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham khảo trong quá trình phát triển chính phủ điện tử. Mục đích để khơi dậy sự quan tâm và giúp thúc đẩy trao đổi về vấn đề phức tạp của quản trị thông minh làm nền tảng cho chính phủ điện tử, chính phủ số. Lĩnh vực chính phủ điện tử hội tụ nhiều ngành, lĩnh vực với sự đóng góp từ khoa học thông tin, hệ thống thông tin, hành chính công, khoa học máy tính và các ngành khác.

Đầu thế kỷ 21, chính phủ và cộng đồng đã phải đối mặt với một số thách thức chưa từng có, rất phức tạp và đan xen lẫn nhau, một số vấn đề như:

(1) Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba đã bắt đầu chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo. Đồng thời và để đối phó với nhu cầu ngày càng tăng, việc sử dụng năng lượng phải trở nên hiệu quả, ít lãng phí hơn. Thành phần cơ bản và mạnh cùng dẫn dắt cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ ba là cách mạng về thông tin, cuộc cách mạng giúp cho thông tin được sẵn sàng tức thời, hỗ trợ các hoạt động thông qua mạng máy tính trong tất cả các góc cạnh kinh tế cũng như trong đời sống của cá nhân, điều này làm cho trao đổi kinh tế, tương tác trong xã hội đạt hiệu quả cao.

(2) Sự thay đổi nhanh chóng và thiếu sự can thiệp kịp thời và hiệu quả đã gây ra một số cuộc khủng hoảng nghiêm trọng ở một vài khu vực và trên toàn cầu. Ví dụ, cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 ở Hoa Kỳ. Những cuộc khủng hoảng này đã được chứng minh là vượt qua khả năng chỉ đạo, can thiệp và cân bằng của chính phủ các quốc gia. Các cơ chế cũ, thay đổi các quy định tương đối chậm. Các cơ chế mới, thông minh hơn và hiệu quả hơn trong các khu vực và trên toàn cầu xuất hiện.

(3) Chi tiêu chính phủ tăng và nợ công tăng đã bị coi là làm xói mòn sự ổn định và bền vững lâu dài của toàn xã hội và các quốc gia trên thế giới. Mặc dù cho đến nay vẫn chưa có bằng chứng nào cho thấy hai hiện tượng này có mối liên hệ nhân quả với nhau, chúng cùng nhau đưa ra thách thức lớn đối với một số quốc gia cắt giảm hoặc thậm chí cản trở các chính sách công truyền thống thông qua nợ công.

Khi tương tác và không được giải quyết, các thách thức này rất có thể sẽ tạo ra những tác động tiêu cực đối với phúc lợi xã hội và chất lượng sống của tập thể,  cá nhân trong thế kỷ 21. Ở một số quốc gia, chi phí chăm sóc sức khỏe tăng cao và dân số già hóa nhanh chóng, thậm chí có thể làm trầm trọng thêm tình hình. Trước bối cảnh này, câu hỏi đã được đặt ra, làm thế nào những thách thức này có thể được giải quyết, tại một thời điểm cũng như liên tục do sự phụ thuộc lẫn nhau và tương tác của chúng.  

Để nghiên cứu giải quyết các vấn đề trên, nhóm tác giả nghiên cứu mô hình tham gia mới và sự phát triển của Chính phủ thông minh. Và đặt ra các câu hỏi nghiên cứu:

-Thứ nhất, các yếu tố của quản trị thông minh và chính phủ thông minh và chúng có thể tương tác như thế nào?

- Thứ hai, chương trình nghiên cứu và thực tiễn nào sẽ hỗ trợ một cách hợp lý cho sự phát triển của các mô hình quản trị thông minh cũng như sự phát triển của chính phủ thông minh?

Trước tiên các tác giả xem xét ngắn gọn các tài liệu hiện có về quản trị thông minh và chính phủ thông minh. Giải quyết câu hỏi thứ nhất, sau đó tiến hành thảo luận về các yếu tố của quản trị thông minh và các tương tác của chúng. Căn cứ vào đó, đề ra một chương trình nghiên cứu và thực hành có khả năng thúc đẩy sự phát triển của chính phủ thông minh.

Hiểu về Quản trị thông minh và Chính phủ thông minh

Mặc dù chính quyền Obama lần đầu tiên đưa ra khái niệm về chính phủ mở năm 2009, đánh dấu một bước chuyển đổi căn bản từ việc chia sẻ thông tin chủ động của chính quyền liên bang. Sự thay đổi mô hình này đã châm ngòi cho sự ra mắt của nhiều sáng kiến ​​tương tự ở cấp địa phương và quốc gia cũng như ở các quốc gia khác trên thế giới.

Mục đích của sáng kiến là tạo sự minh bạch cho việc ra quyết định của chính phủ, cải thiện trách nhiệm và thúc đẩy sự hợp tác và sự tham gia của các bên liên quan.

Cùng với khái niệm chính phủ mở đã xuất hiện các khái niệm về chính phủ chuyển đổi, tích hợp các ý tưởng về việc cung cấp dịch vụ của bên thứ ba, tận dụng tối đa nguồn tài trợ của chính phủ thông qua công nghệ thông tin và truyền thông và cải tiến dần dịch vụ và quy trình.

Song song và khá độc lập, một loạt vấn đề và nghiên cứu khác dành cho chính quyền điện tử địa phương đã xuất hiện khái niệm thành phố thông minh và kết hợp chặt chẽ với Chính quyền thông minh. Một thành phố thông minh như một không gian đô thị sẽ có những đặc điểm của văn hóa mới, chất lượng cuộc sống nâng cao, tính cạnh tranh và hấp dẫn, an toàn cũng như bền vững về kinh tế và môi trường được cải thiện. Một thành phố thông minh sẽ có một chính quyền thông minh, quản lý và thực hiện các chính sách đối với những mục tiêu đó bằng cách tận dụng CNTT và các tổ chức, bằng cách tích cực tham gia và hợp tác với các bên liên quan. Các nghiên cứu thực nghiệm ban đầu về các sáng kiến ​​của thành phố thông minh chỉ ra rằng mặc dù có một số đặc thù và khác biệt giữa các sáng kiến, các nguyên tắc của chính phủ mở, minh bạch và có sự tham gia như một phần không thể thiếu của các sáng kiến ​​đó.

Quản trị thông minh theo chuyên gia quốc tế là một từ viết tắt của tập hợp các nguyên tắc, yếu tố và năng lực tạo thành một hình thức quản trị có thể đối phó với các điều kiện và ngoại lệ của xã hội tri thức. Quản trị thông minh là việc thiết kế lại quản trị, trong khi duy trì các nguyên tắc phát triển trong lịch sử và nền kinh tế thị trường. Chính phủ thông minh, do đó, phải đối mặt với sự phức tạp; sự không chắc chắn và bằng cách đó, phải xây dựng năng lực; đạt được khả năng phục hồi. Hai trong số đó cũng đã được đề cập với cơ sở hạ tầng quản trị thông minh, được coi là sự kết tụ của các yếu tố cứng và mềm như định mức, chính sách, thực tiễn, thông tin, công nghệ, kỹ năng và các tài nguyên khác. Khi phát triển cơ sở hạ tầng quản trị thông minh, một số yếu tố chính đã được xác định như tập trung vào vấn đề, tính khả thi/khả năng thực hiện, tính đóng góp của các bên liên quan, tiếp tục tham gia, phối hợp và truy cập vào dữ liệu mở và thông tin được chia sẻ.

Tóm lại, cho đến nay, hai khái niệm về quản trị thông minh và chính phủ thông minh chỉ được phát triển một cách thô sơ. Mặc dù trước đây đã thu hút được sự chú ý của học thuật cùng với một số lý thuyết nền tảng, nhưng sau đó đã không được phát triển về mặt khái niệm, mặc dù các yếu tố thành phần như công khai và minh bạch trong việc ra quyết định và hành động của chính phủ, chia sẻ thông tin, tham gia và hợp tác của các bên liên quan, thúc đẩy chính phủ hoạt động và dịch vụ thông qua sử dụng công nghệ thông minh và tích hợp, cũng như vai trò thúc đẩy đổi mới, bền vững, cạnh tranh dường như hội tụ một khái niệm thống nhất về chính phủ thông minh. Rõ ràng, chính phủ thông minh dựa trên nền tảng của quản trị thông minh cho thấy rằng cả hai khái niệm này có liên quan chặt chẽ với nhau. Không một khái niệm nào được nghiên cứu thực nghiệm theo bất kỳ cách toàn diện nào. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã bắt đầu sử dụng trong các dự án nhiều yếu tố của cả quản trị thông minh và chính phủ thông minh. Do đó, có vẻ như đủ để tập trung sự chú ý học thuật vào sự phát triển hơn nữa của hai khái niệm, vì vậy để mang lại lợi ích cho cả thực tiễn và học thuật về hai hiện tượng liên quan đến nhau.

Quản trị thông minh và Chính phủ thông minh

Các yếu tố là gì và chúng có thể tương tác như thế nào (câu hỏi thứ nhất)?

Theo Wilke để đáp ứng sự phức tạp và không chắc chắn, cần phải phát triển các năng lực tương ứng và một môi trường quản trị vững chắc. Khả năng phục hồi đã được định nghĩa là quá trình của liên kết tập hợp các năng lực thích ứng với một quỹ đạo tích cực của chức năng và sự thích ứng. Nói cách khác, các năng lực cần phải thích ứng và có khả năng phục vụ trong một quá trình đối mặt với sự phức tạp và không chắc chắn. Việc liệt kê các yếu tố cơ sở hạ tầng của quản trị thông minh theo Johnston và Hansen (định mức, chính sách, thực tiễn, thông tin, công nghệ, kỹ năng và các tài nguyên khác) cung cấp thêm chi tiết về các yếu tố quy trình, cần phải thích ứng để cung cấp. cho khả năng phục hồi.

Liên quan đến mục tiêu chung và ba thách thức để đạt được mục tiêu đó, các tác giả đã tìm thấy bằng chứng cho thấy tám lĩnh vực được lựa chọn đã được đặt vào trọng tâm và có khả năng là ứng cử viên cho các sáng kiến ​​quản trị thông minh:

1. Lập ngân sách/kiểm soát/đánh giá.

2. Chính phủ điện tử/hiện đại hóa hành chính/hợp lý hóa quy trình.

3. An ninh và an toàn.

4. Tái cấu trúc cơ sở hạ tầng và Kết nối tốc độ cao.

5. Di động điện (electric mobility).

6. Tham gia và hợp tác.

7. Dữ liệu mở/Cung cấp và sử dụng dữ liệu lớn.

8. Chính phủ minh bạch và trách nhiệm.

Tám lĩnh vực này dường như giải quyết cả ba thách thức nói trên. Các lĩnh vực kiểm soát và đánh giá ngân sách chặt chẽ, minh bạch và mở dữ liệu trực tiếp giải quyết thách thức chi tiêu chính phủ và nợ công tăng trong khi thách thức thay đổi nhanh chóng và thiếu can thiệp kịp thời và hiệu quả được giải quyết trực tiếp trong tất cả các lĩnh vực ngoại trừ electric mobility.

Chương trình nghiên cứu và thực tiễn nào sẽ hỗ trợ hợp lý cho sự phát triển của các mô hình quản trị thông minh cũng như sự phát triển của chính phủ thông minh (Câu hỏi thứ hai)?

Khi tham chiếu yếu tố quản trị thông minh với tám lĩnh vực trọng tâm trên, một lộ trình cho cả thực tiễn cũng như cho nghiên cứu đã xuất hiện.

Định mức. Ví dụ, trong lĩnh vực lập ngân sách/kiểm soát/đánh giá, các tiêu chuẩn mới và thông minh cần được phát triển và các kỹ thuật ngân sách mới và thông minh hơn cần được tìm thấy và kiểm tra.

Chính sách. Chính sách thông minh có các đặc điểm của cả tính bền vững và khả năng thích ứng. Hai đặc điểm này rất quan trọng khi giải quyết thách thức về sự thay đổi nhanh chóng và can thiệp kịp thời và hiệu quả. Như đã nêu trước bảy trong tám lĩnh vực, trực tiếp hoặc gián tiếp giải quyết thách thức này. Trong lĩnh vực tái cấu trúc cơ sở hạ tầng và kết nối tốc độ cao có mặt khắp nơi, những trở ngại chính sách có thể phát sinh khi các mô hình kinh doanh truyền thống như các nhà cung cấp năng lượng lớn hoặc nhà cung cấp viễn thông bị đe dọa hoặc thậm chí có khả năng bị phá vỡ. Quản trị thông minh và đặc biệt là hoạch định chính sách thông minh cần đạt được sự cân bằng giữa bảo vệ các mô hình kinh doanh cũ và mở đường cho việc đối phó với sự thay đổi nhanh chóng.

Thực tiễn. Thực hành thông minh áp dụng cho tất cả tám lĩnh vực trọng tâm. Tuy nhiên, trong lĩnh vực hiện đại hóa và hợp lý hóa hành chính do CNTT-TT tạo ra, cũng được phổ biến hơn.

Thông tin, truyền thông và công nghệ khác. CNTT và các công nghệ liên quan khác đã trở thành yếu tố thúc đẩy cốt lõi của cuộc cách mạng thông tin, mà bản thân nó vừa là động cơ vừa là xương sống của cuộc cách mạng công nghiệp thứ ba như đã thảo luận ở trên. Trong bối cảnh quản trị thông minh, CNTT và các công nghệ khác đóng vai trò cực kỳ quan trọng vì về mặt kỹ thuật, chúng tạo điều kiện thuận lợi cho sự thông minh của quản trị.

Kỹ năng và vốn nhân lực. Quản trị thông minh, dựa trên các thông tin kịp thời và có thể hành động cũng như các CNTT hỗ trợ cơ bản, đòi hỏi các kỹ năng của con người có khả năng đưa các bộ phận cấu thành của quản trị thông minh vào hành động và tương tác. Bên cạnh sự hiểu biết về công nghệ, đòi hỏi sự hiểu biết về quy trình, chính sách và con người khi phát triển và duy trì các mô hình quản trị thông minh. Do đó, các chương trình giáo dục và phát triển cần phải được tích hợp để tạo ra sự hiểu biết ở cấp độ cao trong các lĩnh vực kỹ thuật và các lĩnh vực phi kỹ thuật của phát triển học thuật và chuyên nghiệp. Quản trị thông minh có thể phát triển mạnh mẽ khi sự phân ly cũ biến mất, chia rẽ khía cạnh nghiệp vụ của một tổ chức khỏi CNTT-TT.

Tài nguyên khác. Ngoài các thành phần nêu trên, quản trị thông minh có thể yêu cầu các nguồn lực bổ sung trong bất kỳ lĩnh vực trọng tâm nào, có thể xuất hiện dọc theo quá trình phát triển.

Tóm lại, khi tham chiếu các yếu tố của quản trị thông minh với các lĩnh vực trọng tâm như được đề cập trong các sáng kiến ​​quản trị thông minh, rõ ràng một loạt các vấn đề liên quan đến nghiên cứu và thực tiễn cần được hiểu rõ hơn. Nghiên cứu học thuật có thể hỗ trợ hiệu quả sự phát triển của quản trị thông minh, chính phủ thông minh trong thực tế. Nghiên cứu học thuật đặc biệt có thể đẩy nhanh quá trình học tập và thực hiện bằng cách chia sẻ một cách có hệ thống các kết quả nghiên cứu trên tất cả các yếu tố của quản trị thông minh. Hiện nay có khá nhiều sáng kiến ​​quản trị thông minh đang ở giai đoạn đầu, nên nghiên cứu, bao gồm nghiên cứu hành động (có sự tham gia) cần đi kèm với các sáng kiến và nên được hỗ trợ như một phần không thể thiếu của quản trị thông minh cũng như các dự án của chính phủ thông minh.

Tài liệu tham khảo: Quản trị thông minh, Đại học Washington.

Nguyễn Thanh Thảo