Báo cáo đánh giá triển vọng Đô thị hóa Thế giới năm 2018 do Ban Dân số của Bộ Kinh tế và Xã hội Liên hợp quốc (UN DESA) thực hiện lưu ý rằng sự gia tăng quy mô dân số đô thị trên thế giới trong tương lai dự kiến ​​sẽ chỉ tập trung ở một số quốc gia. Cùng với nhau, Ấn Độ, Trung Quốc và Nigeria sẽ chiếm 35% mức tăng trưởng dự kiến ​​của dân số thành thị trên thế giới từ năm 2018 đến năm 2050. Đến năm 2050, dự kiến ​​Ấn Độ sẽ có thêm 416 triệu cư dân thành thị, Trung Quốc 255 triệu và Nigeria 189 triệu. Dân số đô thị trên thế giới đã tăng nhanh chóng từ 751 triệu người năm 1950 lên 4,2 tỷ người vào năm 2018.

Châu Á, mặc dù mức độ đô thị hóa tương đối thấp hơn, là nơi sinh sống của 54% dân số thành thị trên thế giới, tiếp theo là Châu Âu và Châu Phi với 13% mỗi nước.

Ngày nay, các khu vực đô thị hóa nhiều nhất bao gồm Bắc Mỹ (với 82% dân số sống ở khu vực thành thị vào cuối năm 2019), Mỹ Latinh và Caribe (81%), Châu Âu (74%) và Châu Đại Dương (68%). Mức độ đô thị hóa ở châu Á hiện đạt khoảng 50%. Ngược lại, châu Phi chủ yếu vẫn là nông thôn, với 43% dân số sống ở các khu vực thành thị.

Đó là câu chuyện của đầu năm 2020, nhưng tại thời điểm này khi dịch bệnh bùng phát, có một sự thật là sự chuyển dịch đang dần quay trở vùng nông thôn. Dịch bệnh cũng làm nhiều công việc bị trì hoãn, các thành phố bị dãn cách xã hội hay phong tỏa. Nếu trước khi dịch bệnh nổ ra, yêu cầu về chuyển đổi số đô thị đáp ứng chuyển dịch dân số thì nay nó có vẻ không còn cần thiết. Nhưng xem xét kỹ thời điểm này lại vô cùng thích hợp cho việc tích hợp chuyển đổi số cho hệ thống ở các thành phố lớn. Thứ nhất là dễ dàng tích hợp khi nhiều hệ thống đang được nghỉ dịch và có nhiều thời gian để kiểm tra hệ thống vận hành hơn. Thứ hai là việc đón đầu, hay nói cụ thể hơn là sự chuẩn bị cho việc kết thúc dịch bệnh và bình thường hóa xã hội thì sự chuyển dịch sẽ lại tiếp tục.

Số hóa đô thị bền vững là chìa khóa để phát triển thành công

Hiểu được các xu hướng chính của quá trình đô thị hóa có khả năng diễn ra trong những năm tới là rất quan trọng đối với việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về Phát triển bền vững, bao gồm các nỗ lực xây dựng một khuôn khổ phát triển đô thị mới.

Khi thế giới tiếp tục đô thị hóa, sự phát triển bền vững ngày càng phụ thuộc vào việc quản lý thành công tăng trưởng đô thị, đặc biệt là ở các nước thu nhập thấp và thu nhập trung bình thấp, nơi tốc độ đô thị hóa được dự báo là nhanh nhất. Nhiều quốc gia sẽ gặp thách thức trong việc đáp ứng nhu cầu của dân số đô thị ngày càng tăng của họ, bao gồm nhà ở, giao thông, hệ thống năng lượng và cơ sở hạ tầng khác, cũng như việc làm và các dịch vụ cơ bản như giáo dục và chăm sóc sức khỏe. Cần có các chính sách tổng hợp để cải thiện cuộc sống của người dân thành thị và nông thôn, đồng thời tăng cường mối liên kết giữa thành thị và nông thôn, dựa trên các mối quan hệ hiện có về kinh tế, xã hội và môi trường.

Để đảm bảo rằng các lợi ích của đô thị hóa được chia sẻ đầy đủ và bao trùm, các chính sách quản lý tăng trưởng đô thị cần đảm bảo khả năng tiếp cận cơ sở hạ tầng và các dịch vụ xã hội cho tất cả mọi người, tập trung vào nhu cầu của người nghèo thành thị và các nhóm dễ bị tổn thương khác về nhà ở, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, công việc tốt và một môi trường an toàn.

Tiếp đó để số hóa đô thị bền vững, cần đầu tư đúng nhu cầu phát triển, đầu tư đúng lĩnh vực cần phát triển hay vận hành sớm. Một chiến lược cụ thể và có mốc thời gian rõ ràng là yếu tố quan trọng để triển khai một cách nhịp nhàng chiến lược này. Chiến lược này có thể bắt nguồn từ nhiều ngành, từ y tế, giao thông, nhà ở, an toàn, an ninh, giáo dục và môi trường đến văn hóa và du lịch, an toàn công cộng ngày nay và các nhà lãnh đạo thành phố có cơ hội lịch sử để khai thác công nghệ kỹ thuật số để cải thiện an toàn công cộng và chất lượng cuộc sống cho người dân đô thị. Thời đại bùng nổ công nghệ thông tin đang thay đổi cuộc sống thành phố theo những cách tương đương với những thay đổi xảy ra cách đây 150 năm với thời đại công nghiệp hóa. Trong kỷ nguyên mới này, một cộng đồng mới gồm các nhà lãnh đạo công dân, nhà khoa học dữ liệu, nhà công nghệ và các công ty đang hợp lực để tạo ra thành phố thông minh - những cộng đồng đang xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết để liên tục cải thiện việc thu thập, tổng hợp và sử dụng dữ liệu nhằm cải thiện cuộc sống của chính họ và dân cư của thành phố.

Nhiều xu hướng đang kết hợp với nhau để trao quyền cho thành phố thông minh. Chúng bao gồm cuộc cách mạng dữ liệu đang phát triển, sự gia tăng của các cảm biến giá rẻ và các thiết bị Edge và IoT khác, cũng như những tiến bộ trong công nghệ thông tin và truyền thông, trí tuệ nhân tạo, thị giác máy tính và các công nghệ liên quan. Cùng nhau, những lực lượng thay đổi này đang tạo điều kiện cho các thành phố hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và tạo nền tảng cho các thành phố thông minh hơn, an toàn hơn.

Hình 1: Mô hình thành phố thông minh Amsterdam với 5 nền tảng lớn

Hãy xem xét một vài ví dụ được dưới đây:

- Trong trường hợp khẩn cấp trong thành phố thông minh, máy quay video và cảm biến cung cấp thông tin chi tiết cho các cảnh sát giao thông để họ có thể đánh giá tình hình hiệu quả hơn và phản ứng nhanh hơn.

- Một hệ thống thông minh kích hoạt các hành động ứng phó khẩn cấp, bao gồm triển khai người ứng cứu đầu tiên, đội y tế và nhân viên cứu hỏa đến vị trí chính xác của trường hợp khẩn cấp.

- Xe cấp cứu di chuyển tự do trong thành phố, được kết nối với mạng tích hợp với tín hiệu giao thông và liên lạc với nhân viên bệnh viện khi họ đang di chuyển.

Như những ví dụ đó cho thấy, thành phố thông minh tập hợp các giải pháp cải thiện khả năng sẵn sàng ứng phó với tình huống khẩn cấp và cung cấp cho những người ứng cứu đầu tiên và thực thi pháp luật nhận thức tình huống tốt hơn, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân đô thị.

Cuối cùng, làm cho các thành phố của chúng ta thông minh hơn có nghĩa là trang bị cho họ các công cụ và công nghệ để giải quyết các vấn đề mà người dân quan tâm nhất. Mọi người muốn cảm thấy an toàn và yên tâm khi họ sống, làm việc, vui chơi, hòa nhập xã hội và nuôi dạy gia đình của họ. Và họ muốn những cơ hội đến với những thành phố thông minh hơn, an toàn hơn - những thành phố thu hút các doanh nghiệp, thúc đẩy sự đổi mới và tạo ra sự ổn định cần thiết để tăng trưởng bền vững.

Một số trường hợp ứng dụng phổ biến

Sau đây là bốn trường hợp ứng dụng đáng được kể đến mà được thống kê lại trên thế giới đồng thời là ví dụ cụ thể để chúng ta thấy rõ được hữu ích của các giải pháp số hóa.

1. Sự giám sát an ninh công cộng và an toàn trên đường phố

Liên quan đến việc bảo vệ công chúng và chống tội phạm ở các thành phố ngày nay, các giải pháp giám sát từ xa hiện là “điều cần cần thiết hơn bao giờ hết”. Các thành phố thông minh tập hợp các giải pháp giúp cải thiện khả năng sẵn sàng ứng phó với tình huống khẩn cấp và cung cấp cho những đơn vi ứng phó đầu tiên và thực thi pháp luật nhận thức tình huống tốt hơn. Chẳng hạn ngay khi có tai nạn không cần phải có người gọi số máy nóng mà ngay lập tức có đội cứu hộ được cử đi, hay ngay khi có đám cháy, chữa cháy cũng được thông báo. Nhiều giải pháp khác kết hợp với trí tuệ nhân tạo và máy học để giúp các nhà quản lý an ninh giữ cho đô thị an toàn và có một sự giám sát đường phố mà không phải túc trực 24/7.

Trên mặt trận chống tội phạm, các giải pháp tự động có thể hỗ trợ cảnh sát giải quyết tội phạm sau khi chúng xảy ra, cũng như ngăn chặn tội phạm tiềm ẩn. Ví dụ: với cảm biến âm thanh và máy học trên các đường phố, cảnh sát có thể xác định thông tin cụ thể, chẳng hạn như điểm xuất phát của tiếng súng và nhanh chóng bảo vệ một khu vực.

2. Giám sát giao thông và tự động hóa phương tiện giao thông

Với các giải pháp số hóa, các thành phố có thể giúp mọi người an toàn khi di chuyển công cộng hơn. Ví dụ: dữ liệu từ các cảm biến nhúng, máy quay video, thông tin giao thông có nguồn gốc từ đám đông và các nguồn khác có thể giúp các nhà điều hành thành phố nắm bắt rõ hơn về giao thông và định hình các tuyến giao thông, đồng thời thực hiện các điều chỉnh trong thời gian thực, chẳng hạn như định tuyến các phương tiện ứng cứu khẩn cấp xung quanh các khu vực tắc nghẽn.

Đây là một ví dụ khác: Trong những trường hợp khẩn cấp trên đường phố, người điều hành thành phố có thể kích hoạt đèn đường để giúp hướng dẫn nhân viên khẩn cấp đến các địa điểm cụ thể. Đèn cũng có thể được nhấp nháy theo trình tự hoặc có thể thay đổi màu sắc để chỉ ra các tuyến đường sơ tán khẩn cấp trong các thảm họa thiên nhiên, chẳng hạn như lũ lụt và lốc xoáy.

Ở cấp độ rộng hơn, các giải pháp này có thể cải thiện thời gian lái xe cho những người đi làm trong đô thị. Với một chiếc xe gắn thiết bị kết nối với mạng lưới quản lý giao thông nói chung, sẽ dễ dàng di chuyển bởi chiếc xe trở nên tự động và lựa chọn cung đường vắng và phù hợp cho người sử dụng.

Nghiên cứu xác định rằng cơ sở hạ tầng tích hợp hỗ trợ IoT của các hệ thống giao thông thông minh, đường an toàn hơn, đỗ xe có hướng dẫn, thanh toán phí đỗ xe và đỗ xe không cua góc hay đánh lái có thể cho phép người lái xe tránh việc dành 60 giờ không hiệu quả mỗi năm trên ô tô của họ.

3. Các tiện ích trong đô thị và thanh toán thông minh

Nguồn tài nguyên thiên nhiên là có hạn, đồng thời nguồn tài nguyên công trong các thành phố cũng cần được tiết kiệm và quản lý hợp lý. Các thành phố thông minh đã áp dụng các công nghệ để quản lý đèn đường, đèn giao thông hiện quả. Các thiết bị thông minh cũng có cách thiết bị ngắt chập để đảm bảo không có chập cháy xảy ra.

Các thiết bị thanh tóa thông minh sẽ dễ dàng giải quyết tình trạng xếp hàng của người dùng, thay vào đó họ chỉ cần đến các điểm đóng tiền, họ được cung cấp thông tin về khoản cần đóng, kì hạn lần tới, các gợi ý đi kèm, điều đó sẽ khiến người dùng hứng thú với việc tự chọn các mục cần thanh toán thay vì xếp hàng xử lý công.

4. Bãi đậu xe thông minh và quản lý rác thải thông minh

Trong thành phố kỹ thuật số, bãi đậu xe thông minh có thể đưa người lái đến ngay các điểm thoáng, giảm ùn tắc từ các phương tiện lưu thông. Ngoài ra, cảm biến hoặc camera có thể giám sát các phương tiện vi phạm khi đỗ xe mà không cần cử nhân viên ra ngoài đường. Các thành phố áp dụng bãi đậu xe thông minh có thể thấy doanh thu từ bãi đậu xe và thu thuế bán lẻ tăng lên, vì người mua sắm dành ít thời gian đi vòng quanh hơn và nhiều thời gian hơn để mua hàng.

Các giải pháp cạnh cũng có thể dẫn đến quản lý chất thải thông minh hơn. Trong một trong những trường hợp sử dụng này, các cảm biến trên thùng rác và thùng tái chế giữ các tab về thể tích trong thùng chứa, vì vậy các bên có trách nhiệm có thể đổ chúng đi trước khi chúng tràn ra ngoài và gây ra các vấn đề về xả rác và vệ sinh.

Kết luận

Một cách vô cùng rõ ràng, việc số hóa cho thành phố thông minh và các ứng dụng của nó là vô cùng thiết thực. Đồng thời ở thởi điểm dịch bệnh này, việc chạy ngay các dự án số hóa thành phố tiến tới thành phố thông minh sẽ là một sự chuẩn bị cần thiết để tạo ra sự khác biệt cho thành phố hiện đại.

Bài viết là một khảo sát từ thực tế các nước trên thế giới trong thời điểm covid19, đồng thời chia sẻ góc nhìn về việc phát triển thành phố thông minh với xã hội số.

Vũ Cao Minh Đức