Mở đầu

Thế giới đã chú ý đến một cuộc cách mạng công nghệ vào đầu những năm 1990, gần tương tự như cuộc cách mạng công nghiệp của thế kỷ 20. Cuộc cách mạng này, đã mang lại những phương pháp và cách thức giao tiếp mới cho các tổ chức và xã hội khác nhau trên thế giới. Các nhà nghiên cứu sử dụng các hệ thống tích hợp dựa trên máy tính và công nghệ truyền thông hiện có, để phát hiện ra thông qua việc sử dụng mạng viễn thông và hệ thống dựa trên máy tính, thông tin ở mọi dạng và loại có thể  truyền tải đến khắp nơi trên thế giới. Vì vậy, kết quả là để tích hợp và bổ sung fax và điện thoại, một phương tiện liên lạc mới đã được giới thiệu với thế giới, được gọi là Internet. Sau đó, Internet trở thành World Wide Web (www) và tích hợp với máy tính và công nghệ truyền thông. Kết quả là một công nghệ mới được phát triển và nâng cao hơn ra đời, được gọi là công nghệ điện tử hoặc công nghệ hỗ trợ web. Sau đó, tất cả các tổ chức bắt đầu sở hữu vị trí của riêng mình trên web, bằng cách xây dựng các trang web riêng, có tất cả thông tin cần thiết về họ trong giai đoạn phát triển và nâng cao hơn, tùy thuộc vào sự phát triển của tất cả các hệ thống mạng và giao tiếp hệ thống (cơ sở hạ tầng). Các tổ chức đã bắt đầu thực hiện các giao dịch trực tuyến và ý tưởng này xuất hiện với Doanh nghiệp điện tử hay Thương mại điện tử và Chính phủ điện tử.

Trong thập kỷ qua, các chính phủ trên thế giới và các cấp đã áp dụng Chính phủ điện tử. Tuy nhiên, nhiều nước đang phát triển vẫn gặp khó khăn trong việc triển khai các sáng kiến ​​Chính phủ điện tử, dẫn đến tình trạng lãnh phí ngân sách, chậm chạp trong đạt mục tiêu chuyển đổi, v.v. Những thách thức và rào cản kinh nghiệm lớn nhất trong các nghiên cứu liên quan bao gồm rào cản về công nghệ, thiếu nguồn lực, chi phí, phân chia kỹ thuật số, quản lý và cơ sở hạ tầng kém, thiếu cơ sở hạ tầng CNTT.

Những tiến bộ liên tục trong công nghệ liên quan đến việc triển khai và cung cấp các dịch vụ Chính phủ điện tử có thể mang lại cơ hội để vượt qua một số thách thức này, nâng cao và làm cho các hệ thống được triển khai hiệu quả hơn. Các chính phủ điện tử trên khắp thế giới đang nghiêm túc xem xét điện toán đám mây như một phương tiện để tăng hiệu quả, giảm chi phí, cung cấp các dịch vụ đáng tin cậy và hiệu quả hơn, đồng thời giảm thời gian chu kỳ.

Điện toán đám mây là một trong những công nghệ mới có thể cải thiện đáng kể chức năng của chính phủ, các dịch vụ mà nó cung cấp cho các công dân và tổ chức cũng như sự hợp tác của nó với các chính phủ khác. Các quy trình truyền thống để lập kế hoạch, phát triển và kiểm tra khả năng CNTT tương phản với nhu cầu mới là phải nhanh chóng hành động khi thử nghiệm các ý tưởng mới. Điện toán đám mây là một cách tiếp cận có thể cung cấp các khả năng một cách nhanh chóng.

Điện toán đám mây (gọi chung là Cloud) là một phương thức điện toán mới nhằm cung cấp phong cách giao tiếp và tài nguyên lưu trữ tốt hơn trong một môi trường an toàn thông qua nền tảng Internet. Các Chính phủ điện tử trên khắp thế giới đang phải đối mặt với những thách thức liên tục về ngân sách và quy mô dữ liệu tính toán ngày càng tăng, do đó họ cần tìm cách cung cấp dịch vụ của mình cho người dân một cách kinh tế nhất có thể mà không ảnh hưởng đến việc đạt được các kết quả mong muốn. Nếu coi Chính phủ điện tử là một trong những lĩnh vực đang cố gắng cung cấp dịch vụ thông qua Internet thì điện toán đám mây có thể là một mô hình phù hợp để triển khai kiến ​​trúc Chính phủ điện tử nhằm nâng cao hiệu quả của Chính phủ điện tử và sự hài lòng của người dùng.

Trong bài viết này, việc áp dụng chiến lược điện toán đám mây trong việc triển khai các dịch vụ Chính phủ điện tử đã được nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa Chính phủ điện tử và điện toán đám mây bằng cách liệt kê những lợi ích của việc tạo ra Chính phủ điện tử dựa trên điện toán đám mây. Phần cuối của bài viết này sẽ tập trung vào những thách thức phải đối mặt khi triển khai điện toán đám mây cho Chính phủ điện tử. Hiểu được tầm quan trọng của điện toán đám mây một cách rõ ràng, việc tham mưu xây dựng và phát triển Cloud chính phủ phục vụ Chính phủ điện tử sẽ trở nên chắc chắn, rõ ràng, từ đó đạt được các mục tiêu phát triển bền vững cho Chính phủ điện tử.

Định nghĩa và tầm quan trọng của Cloud

Điện toán đám mây là một khái niệm mang tính cách mạng đối với nhiều doanh nghiệp, chính phủ và người dân. Theo Gartner, các doanh nghiệp sẽ sử dụng ngày càng nhiều dịch vụ đám mây và không còn sở hữu tài sản công nghệ thông tin. Điện toán đám mây có nhiều định nghĩa khác nhau mà một số đã được đưa ra ở đây. Một trong những lý do tại sao điện toán đám mây có nhiều định nghĩa là điện toán đám mây không đề cập đến một công nghệ cụ thể mà là một khái niệm bao gồm một tập hợp các công nghệ kết hợp.

Hiệp hội Máy tính IEEE đã định nghĩa Điện toán đám mây là: “Một mô hình trong đó thông tin được lưu trữ liên tục trong các máy chủ trên Internet và được lưu trữ tạm thời trên các máy khách bao gồm máy tính để bàn, trung tâm giải trí, máy tính, máy tính xách tay, thiết bị cầm tay, v.v.” Đó là việc cung cấp máy tính như một dịch vụ chứ không phải là một sản phẩm, trong đó các tài nguyên được chia sẻ, phần mềm và thông tin được tạo ra cho máy tính và các thiết bị khác dưới dạng được đo lường qua mạng.

Một định nghĩa khác của Berkeley RAD Lab là điện toán đám mây đề cập đến cả các ứng dụng được cung cấp dưới dạng dịch vụ qua Internet, phần mềm hệ thống và phần cứng trong trung tâm dữ liệu cung cấp các dịch vụ đó. Bản thân các dịch vụ từ lâu đã được gọi là Phần mềm dưới dạng Dịch vụ (SaaS). Phần cứng và phần mềm của trung tâm dữ liệu là những gì chúng ta sẽ gọi là đám mây.

Nhiều nhà khoa học của Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia (NIST) nghiên cứu về điện toán đám mây ở Mỹ đã định nghĩa như sau: “Điện toán đám mây là một mô hình cho phép thuận tiện truy cập vào mạng và ứng dụng một cách nhanh chóng, tập hợp chung của các máy tính có thể cấu hình tài nguyên (ví dụ: mạng, máy chủ, lưu trữ và ứng dụng) có thể hoạt động ít hoặc gây trở ngại cho nhà cung cấp dịch vụ để cung cấp hoặc được phát hành ngay lập tức”.

Định nghĩa của NIST tập trung nhiều hơn vào mục đích của điện toán đám mây, trong đó định nghĩa thứ hai tập trung nhiều hơn vào các thành phần của điện toán đám mây. Họ chỉ ra rằng điện toán đám mây có thể được hiểu là một mô hình dịch vụ cho các dịch vụ tính toán dựa trên một tập hợp các tài nguyên tính toán có thể được truy cập theo cách linh hoạt, đàn hồi, theo yêu cầu với nỗ lực quản lý thấp. Hình 1 miêu tả một các chi tiết cụ thể đối với định nghĩa của NIST về khái niệm của điện toán đám mây.

Hình 1: Định nghĩa điện toán đám mây của NIST

Với công nghệ điện toán đám mây, các nguồn tài nguyên lớn có thể được kết nối thông qua các mạng riêng hoặc công cộng. Công nghệ này đơn giản hóa việc lập kế hoạch cơ sở hạ tầng và cung cấp cơ sở hạ tầng có thể mở rộng linh hoạt cho các ứng dụng, dữ liệu và lưu trữ tệp dựa trên đám mây. Tổ chức có thể lựa chọn triển khai ứng dụng trên một trong các mô hình phát triển sau:

Cloud riêng tư (còn được gọi là đám mây nội bộ): cơ sở hạ tầng đám mây dành riêng cho một tổ chức cụ thể và không được chia sẻ với các tổ chức khác. Nó yêu cầu tổ chức đánh giá lại các quyết định về các nguồn lực hiện có. Các đám mây riêng đắt hơn nhưng cũng an toàn hơn khi so sánh với các đám mây công cộng.

Cloud cộng đồng: có nghĩa là chia sẻ cơ sở hạ tầng điện toán bởi các tổ chức của cùng một cộng đồng.

Cloud công cộng: tất cả khách hàng có thể chia sẻ cùng một nhóm cơ sở hạ tầng với cấu hình hạn chế, các biện pháp bảo vệ an ninh và sự khác biệt về tính khả dụng. Khách hàng được hưởng lợi từ quy mô kinh tế vì chi phí cơ sở hạ tầng được phân bổ cho tất cả người dùng.

Cloud lai: Những đám mây này là một thành phần của hai hoặc nhiều đám mây để tận dụng các lợi thế của nhiều mô hình triển khai như tăng tính linh hoạt của điện toán.

Các loại mô hình điện toán đám mây khác nhau mang lại nhiều lợi ích tiềm năng cho các tổ chức như giảm chi phí cơ sở hạ tầng, lưu trữ dữ liệu không giới hạn, khôi phục, sao lưu và dễ dàng truy cập thông tin.

Điện toán đám mây cung cấp ba mô hình dịch vụ cơ bản được thể hiện như trong hình 1:

Phần mềm như một dịch vụ (SaaS): Ứng dụng phần mềm được cung cấp như một dịch vụ mà khách hàng không kiểm soát hoặc quản lý bất kỳ cơ sở hạ tầng đám mây nào, tức là các ứng dụng như quản lý quan hệ khách hàng (CRM), Email, Nhắn tin tức thì (IM), năng suất văn phòng ứng dụng được cung cấp dưới dạng dịch vụ bởi nhà cung cấp dịch vụ đám mây.

Nền tảng như một dịch vụ (PaaS): Cung cấp nền tảng cần thiết để phát triển và tùy chỉnh các ứng dụng.

Cơ sở hạ tầng như một dịch vụ (IaaS): Cung cấp cơ sở hạ tầng phần cứng (máy chủ, hệ điều hành, lưu trữ, mạng theo yêu cầu).

Cuối cùng là các đặc điểm thiết yếu, vốn có và cần thiết mà các mô hình Cloud cần có được xây dựng trong hình 1 là:

Tự phục vụ theo yêu cầu: Các khả năng tính toán, chẳng hạn như máy chủ và thời gian xử lý, lưu trữ mạng, được cung cấp tự động khi cần thiết.

Truy cập mạng phổ biến: Các tài nguyên hầu như có thể đượctruy cập qua Internet bất kể vị trí và thiết bị được sử dụng (điện thoại di động, máy tính bảng, máy tính xách tay và máy trạm).

Tổng hợp tài nguyên có vị trí độc lập: Các tài nguyên được tổng hợp để phục vụ các khách hàng khác nhau với các tài nguyên vật lý và ảo được chỉ định động và chỉ định lại theo yêu cầu của khách hàng.

Độ co giãn nhanh chóng: Các nguồn lực có thể được cung cấp và được mở rộng nhanh chóng ra bên ngoài và bên trong tương ứng với nhu cầu

Dịch vụ đo lường: Kiểm soát và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên bằng cách ấn định khả năng đo lường phù hợp với loại dịch vụ (lưu trữ, xử lý và băng thông).

Trong bài viết này, định nghĩa của NIST được chú trọng nhấn mạnh và giải thích rõ ràng bởi dù được nghiên cứu và công bố tài liệu tiêu chuẩn từ năm 2011 nhưng đến nay các khái niệm cơ bản này vẫn rất thịnh hành, phổ biến và được nhiều chính phủ áp dụng như căn cứ để phát triển Cloud của chính phủ. Đây cũng là định nghĩa được chính phủ Úc áp dụng trong phát triển Cloud trong Chính phủ điện tử sở tại.

Nghiên cứu bài học của chính phủ Úc và mối quan hệ với Cloud

Điện toán đám mây được sử dụng để giúp Chính phủ điện tử cung cấp các dịch vụ tốt nhất cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời giảm chi phí bằng cách giảm các hoạt động lặp đi lặp lại và tăng cường sử dụng hiệu quả các nguồn lực trên phạm vi toàn cầu.

Một số cơ quan ở Úc tìm kiếm những cách thức sáng tạo để cung cấp các dịch vụ của chính phủ và muốn hợp lý hóa tài sản công nghệ thông tin và truyền thông của họ, vì vậy họ bắt đầu các thí điểm nhỏ để đánh giá tiềm năng của ứng dụng, nền tảng và cơ sở hạ tầng điện toán đám mây. Các cơ quan được liệt kê và kết quả tổng hợp như sau:

Sau khi thực hiện thí điểm hoặc triển khai, các nhà chức trách đã đánh giá và nghiên cứu các lợi ích của Cloud ảnh hưởng đến công việc đặc thù riêng của từng cơ quan. Kết quả là công nghệ Cloud có nhiều lợi ích trong các bộ phận khác nhau của Chính phủ điện tử. Các lợi ích mà chính quyền Úc nhận thấy rõ ràng là:

Khả năng mở rộng: Các tài nguyên điện toán đám mây như CPU, máy chủ, ổ cứng có thể được mua tự động với số lượng bất kỳ lúc nào để phù hợp với số lượng người dùng ngày càng tăng.

Tính khả dụng và khả năng tiếp cận: các ứng dụng và thông tin điện toán đám mây được lưu trữ trực tuyến do đó nó có tính khả dụng cao và người dân có thể sử dụng chúng ở mọi lúc, mọi nơi.

Tiết kiệm chi phí: các hệ thống điện toán đám mây không cần phải mua và cài đặt các thiết bị, phần mềm ICT trên tòa nhà của chính chúng.

Sao lưu và phục hồi: Vì tất cả dữ liệu được lưu trữ trên đám mây nên việc sao lưu và khôi phục đơn giản hơn nhiều so với cách truyền thống.

Bộ nhớ không giới hạn: Lưu trữ thông tin trên đám mây cung cấp cho người dùng dung lượng lưu trữ gần như không giới hạn.

Công nghệ xanh: Điện toán đám mây tiêu thụ năng lượng tương đối tốt và cung cấp các hệ sinh thái thông qua các dịch vụ ảo.

Chính phủ điện tử theo Gartner đã được định nghĩa là “sự tối ưu hóa liên tục của việc cung cấp dịch vụ, sự tham gia bầu cử và quản lý bằng cách thay đổi các quan hệ bên trong và bên ngoài thông qua công nghệ, Internet và các phương tiện mới”. Theo định nghĩa này thì những lợi ích mà Cloud tạo ra đã tương thích với giá trị mà Chính phủ điện tử cần đạt được, nói một cách khác là chính phủ điện tử thì cần có một Cloud của riêng chính phủ để đạt được các lợi ích hoạt động bên trong chính phủ. Bên cạnh đó, chính phủ cũng có thể phát triển các Cloud công cộng để phục vụ người dân, nâng cao sự giao tiếp giữa người dân và chính phủ.

Trên thế giới, do những lợi ích của điện toán đám mây như đã đề cập ở trên, nhiều quốc gia cũng đã đưa ra các dịch vụ E-management sử dụng điện toán đám mây.

Kết luận

Thông qua việc nhìn nhận về Cloud của chính phủ và nghiên cứu bài học từ chính phủ Úc, bài viết đưa đến cho người đọc nhìn nhận rõ ràng về mối quan hệ giữa Cloud và Chính phủ điện tử. Đây là một phần quan trọng của cơ sở hạ tầng thiết yếu mà đa số các Chính phủ điện tử trên thế giới đã áp dụng.

Mặt khác, đây là bài học giá trị về việc thúc đẩy phát triển Cloud trong Chính phủ điện tử Việt Nam. Hiện nay, Việt Nam mới chỉ ban hành bộ tiêu chí lựa chọn nền tảng điện toán đám mây phục vụ Chính phủ điện tử và có 5 nền tảng đáp ứng tiêu chí phục vụ Chính phủ điện tử nhưng chưa có dịch vụ nào được công nhận tạo ra các giá trị như nghiên cứu ứng dụng Cloud của chính phủ Úc. Hi vọng rằng, việc ứng dụng Cloud trong Chính phủ điện tử Việt Nam sẽ đạt được giá trị như bài học của chính phủ Úc.

Vũ Cao Minh Đức 

Tài liệu tham khảo

Trang chính phủ của cơ quan chuyển đổi kỹ thuật số Úc (https://www.dta.gov.au/our-projects/about-cloudgovau)