1. Tầm nhìn về ứng dụng công nghệ sổ cái phân tán

Sổ cái phân tán mang lại nhiều lợi ích cho chính phủ, cho các tổ chức khu vực công và tư nhân khác. Giống như tên gọi, chúng có thể được phân phối rộng rãi nếu được kiểm soát chặt chẽ. Công nghệ sổ cái phân tán có hiệu quả cao vì những thay đổi do bất kỳ người tham gia nào sửa đổi sổ cái sẽ được phản ánh ngay lập tức trong tất cả các bản sao của sổ cái đó. Các bản sao có hiệu lực như nhau trong việc từ chối các thay đổi trái phép, vì vậy việc làm sai khác nội dung của sổ cái là vô cùng khó khăn. Tuy nhiên, các sổ cái phân tán không được coi là một sản phẩm độc lập. Chỉ khi sổ cái phân tán có các ứng dụng khác - chẳng hạn như hợp đồng thông minh - được xếp chồng lên nhau, thì mới có thể nhận ra toàn bộ tiềm năng của chúng.

Vai trò đầu tiên của chính phủ trong việc hỗ trợ phát triển các sổ cái phân tán là phát triển một tầm nhìn rõ ràng về cách công nghệ này có thể cải thiện cách thức hoạt động nghiệp vụ của chính phủ và cung cấp dịch vụ cho người dân. Điều này cần được chính phủ thực hiện với vai trò như một khách hàng am hiểu công nghệ - mua sắm các giải pháp sổ cái phân tán để hỗ trợ các hoạt động của các doanh nghiệp mới và đang phát triển.

Từ đó mở ra cơ hội để chính phủ cung cấp các dịch vụ cá nhân hóa, tức thời và hiệu quả hơn. Việc triển khai sổ cái phân tán với các hợp đồng thông minh sẽ cải thiện đáng kể tính tuân thủ, hiệu quả chi phí và trách nhiệm giải trình.

Một ví dụ gần đây là Chính phủ Vương quốc Anh đang phát triển một nền tảng số để chính phủ cung cấp dịch vụ của mình dựa trên sổ cái phân tán.

Khuyến nghị 1: Khuyến nghị chính phủ nên:

• Chính phủ đảm bảo tầm nhìn, khả năng lãnh đạo và nền tảng cho công nghệ sổ cái phân tán trong chính phủ. Cụ thể, cơ quan dịch vụ dữ liệu của chính phủ phải là cơ quan đi đầu trong việc sử dụng sổ cái phân tán và tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng sổ cái phân tán.

• Chính phủ cần phối hợp và hợp tác với các cơ quan khác hoặc các học viện, các nhóm chuyên gia tư vấn để phát triển một lộ trình năng lực cấp cao và phác thảo một kế hoạch hỗ trợ dựa trên các khuyến nghị về tầm nhìn và hoạt động bước đầu của sổ cái một cách kịp thời; tiếp tục giám sát các ứng dụng công nghệ sổ cái phân tán để duy trì các hoạt động của chúng.

2. Công nghệ sổ cái phân tán (Distributed Ledger Technology)

Công nghệ sổ cái phân tán vẫn đang ở giai đoạn phát triển. Sự phát triển của công nghệ chuỗi khối là bước đầu tiên rất quan trọng để hướng tới một cuộc cách mạng đột phá trong công nghệ sổ cái giúp chuyển đổi hoạt động của các tổ chức khu vực công và tư nhân. Công nghệ có thể được áp dụng để các thay đổi 'phù hợp' đối với sổ cái có thể được thực hiện bởi bất kỳ ai (sổ cái 'không được ủy quyền'), hoặc bởi một số cá nhân hạn chế hoặc thậm chí một người được ủy quyền (trong sổ cái 'được ủy quyền'). Đối với các ứng dụng của chính phủ, sổ cái 'được phép' có khả năng hấp dẫn hơn so với mô hình 'không được phép' của Bitcoin, bởi vì chúng cho phép chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu dữ liệu thực thi các quy tắc cho phép ai được và không được phép sử dụng hệ thống. Sổ cái phân tán đã có thêm lợi thế của việc chuyển hóa sự phức tạp của việc quản lý bảo mật vào nền tảng, làm cho các hệ thống dễ sử dụng hơn và rẻ hơn.

Có rất nhiều vấn đề cần giải quyết trước khi có thể nhận ra toàn bộ tiềm năng của công nghệ sổ cái phân tán và các công nghệ liên quan, bao gồm giải quyết các vấn đề về quyền riêng tư, bảo mật, hiệu suất và khả năng mở rộng. Ngoài ra, còn có một loạt cơ hội để phát triển các thuật toán giúp tăng thêm độ tinh vi cho các sổ cái bằng cách hỗ trợ các hợp đồng, chữ ký và các ứng dụng thông minh khác nhằmnâng cao, đa dạng hóa giá trị và phạm vi sử dụng của sổ cái giúp chính phủ tìm ra các giải pháp hoàn hảo, mang lại lợi ích tối đa cho khu vực công.

Chính phủ Vương quốc Anh đã nhận ra những ứng dụng tiềm năng cũng như các lợi ích chi phí trong việc phát triển sổ cái dựa trên các tác động về đạo đức và xã hội cạnh tranh trên khắp thế giới.

Các hội đồng nghiên cứu đang đóng một vai trò quan trọng, hỗ trợ nghiên cứu trong các trường đại học. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có vai trò quan trọng trong việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển và các cơ hội chính để đầu tư chung và tư nhân nhằm giải quyết các vấn đề chung xung quanh quyền riêng tư và phát triển các tiêu chuẩn - tất cả các lĩnh vực mà lợi thế công nghiệp sẽ đạt được bằng cách hợp tác chứ không phải cạnh tranh. Điều này có nghĩa là Vương quốc Anh đang ở một vị trí tốt để xây dựng một sổ cái phân tán vững chắc. Nhưng có một nguy cơ là sẽ không tận dụng được tối đa hoạt động bị phân mảnh này và có một trường hợp nổi bật là cộng đồng nghiên cứu và phát triển khu vực nhà nước và tư nhân nên 'tự tổ chức' bằng cách khuyến khích sự hợp tác nếu phù hợp, nơi nó sẽ kích thích sự nghiên cứu sáng tạo nhất.

Hai khuyến nghị tiếp theo nhằm khuyến khích nghiên cứu sâu hơn và thiết lập khả năng của Vương quốc Anh để thử nghiệm với các giải pháp sổ cái phân tán khác nhau:

Khuyến nghị 2: Cộng đồng nghiên cứu nên đầu tư để đảm bảo rằng sổ cái phân tán có thể mở rộng, an toàn và cung cấp bằng chứng về tính đúng đắn của nội dung cung cấp. Họ cần cung cấp các hoạt động hiệu suất cao, tần suất thấp, phù hợp với lĩnh vực trong đó công nghệ đang được triển khai. Chúng cần tiết kiệm năng lượng. Viện Alan Turing mới được thành lập, làm việc với các nhóm như Whitechapel Think Tank, có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc điều phối và tự tổ chức công cộng và tư nhân khu vực nghiên cứu và phát triển quan tâm đến vấn đề này và các công nghệ liên quan. Khu vực tư nhân nên xem xét đầu tư vào Viện Alan Turing để hỗ trợ tìm kiếm các cơ hội cạnh tranh cuối cùng sẽ tạo điều kiện cho các ứng dụng thương mại mới mạnh mẽ và an toàn. Điều này bao gồm hoạt động trên các lĩnh vực rõ ràng như như mật mã và an ninh mạng mà còn mở rộng sang sự phát triển của các loại thuật toán mới.

Khuyến nghị 3: Chính phủ có thể hỗ trợ cho những dự án thí điểm về lĩnh vực sổ cái phân tán cho chính quyền địa phương, đây sẽ tập hợp tất cả các yếu tố cần thiết để kiểm tra công nghệ và ứng dụng.. Một thí điểm ở cấp thành phố có thể cung cấp các cơ hội quan trọng để thử nghiệm và triển khai các công nghệ sổ cái phân tán.

Hình 1: Các lĩnh vực khuyến nghị về công nghệ sổ cái phân tán

3. Về Quản trị ứng dụng công nghệ sổ cái phân tán

Quản lý có hiệu quả là chìa khóa để tạo thành công cho việc thực hiện các ứng dụng về sổ cái phân tán. Quản trị bao gồm các quy tắc được thiết lập bởi các chủ sở hữu và người tham gia vào sổ cái nhằm bảo vệ lợi ích riêng của họ. Nhu cầu này được bổ sung theo các quy tắc hoặc quy định pháp luật, bao gồm khuôn khổ các quy tắc do cơ quan bên ngoài đặt ra để bảo vệ lợi ích rộng hơn của xã hội. Chính phủ lập pháp tạo ra quy định hoặc hợp tác với các chính phủ khác và thường giao cho một cơ quan quản lý, chịu trách nhiệm trước chính phủ thực hiện công việc .

Trong thế giới số, có hai bộ quy tắc kiểm soát hoạt động của công nghệ số. Thứ nhất là bộ quy tắc cổ điển được cung cấp bởi khung lập pháp gọi là bộ quy tắc và quy định của pháp luật. Thứ hai là tập hợp các quy tắc xác định hoạt động của các thuật toán được mã hóa bởi phần mềm. Đây là mã kỹ thuật và cần phải tập trung vào việc đảm bảo tính chặt chẽ của mã kỹ thuật tương tự như mã lập pháp.

Việc triển khai thành công sổ cái phân tán yêu cầu sự kết hợp giữa quản trị để bảo vệ những người tham gia và các bên liên quan cũng như quy định để đảm bảo hệ thống có khả năng chịu được rủi ro vận hành hoặc hoạt động tội phạm. Thách thức đặt ra là cần phải đạt được sự cân bằng giữa việc bảo vệ lợi ích của những người tham gia trong hệ thống và lợi ích của xã hội.

Ngoài ra còn có các cơ hội để tận dụng các tương tác tiềm năng giữa quy định pháp luật và mã kỹ thuật. Ví dụ: ảnh hưởng của cơ quan quản lý nhà nước có thể được thực hiện thông qua sự kết hợp của quy định pháp luật và mã  kỹ thuật, thay vì chỉ thông qua quy tắc pháp lý như hiện tại. Về bản chất, mã kỹ thuật có thể được sử dụng để đảm bảo tuân thủ quy tắc pháp lý và như vậy sẽ giúp giảm chi phí tuân thủ pháp luật.

Việc xác định sự cân bằng tối ưu giữa quản trị và quy định, cũng như giữa quy tắc pháp lý và quy tắc kỹ thuật sẽ đòi hỏi sự kết hợp mới của các vấn đề, bao gồm nhu cầu luật sư, nhà toán học và chuyên gia máy tính làm việc cùng nhau để giải quyết nhiều vấn đề phức tạp có liên quan.

Khuyến nghị 4: Chính phủ cần xem xét cách thức đưa ra khuôn khổ quy định cho công nghệ sổ cái phân tán. Quy định sẽ cần phải phát triển song song với việc phát triển các ứng dụng mới của công nghệ. Chính phủ cũng nên xem xét cách thức có thể đạt được các mục tiêu quy định bằng cách sử dụng quy tắc kỹ thuật cũng như quy tắc pháp lý.

Trần Kiên

Tài liệu tham khảo:

1. "Distributed Ledger Technology: Beyond block chain" A report by the UK Government Chief Scientific Adviser.

2. https://www.oecd.org/fr/gov/administration-innovante/oecd-guide-to-blockchain-technology-and-its-use-in-the-public-sector.htm