Ngày nay, công nghệ sổ cái đã được ứng dụng phỏ biến trong nhiều lĩnh vực khác nhau cả khối chính phủ và tư nhân. Việc ứng dụng này bước đầu đã đem lại những hiệu quả, lợi ích đáng kể trong việc cắt giảm quy trình thủ tục, giảm thời gian, độ phức tạp xử lý nghiệp vụ, tiết kiệm chi phí Tuy nhiên, việc thống nhất các thuật ngữ, khái niệm cũng như các tiềm năng ứng dụng của công nghệ sổ cái phân tán trong lĩnh vực công vẫn còn nhiều vấn đề cần nghiên cứu, làm rõ. Bài viết này tập trung khai quát hóa các thuật ngữ và khảo sát một số ứng dụng tiêu biểu công nghệ sổ cái phân tan của chính phủ Vương quốc Anh.

1. Các thuật ngữ liên quan công nghệ sổ cái phân tán

Các thuật ngữ của lĩnh vực mới này vẫn đang phát triển, với nhiều người sử dụng các thuật ngữ chuỗi khối (hoặc blockchain), sổ cái phân phối và sổ cái chia sẻ có thể dùng thay thế cho nhau. Các định nghĩa chính thức rất khó để đáp ứng tất cả các bên. Tuy nhiên, tạm thời có thể đưa ra được các thuật ngữ chính như sau:

• Một chuỗi khối là một loại cơ sở dữ liệu bao gồm một số lượng hồ sơ và chúng được đặt trong một khối (chứ không phải như đối chiếu chúng với một giấy tờ thông thường). Mỗi khối là mắt xích được thêm vào khối tiếp theo, sử dụng một chữ ký mã hóa. Điều này cho phép các chuỗi khối được sử dụng giống như một cuốn sổ cái, có thể được chia sẻ và chứng thực bởi bất kỳ ai khi họ được trao quyền thích hợp.

Hình 01: Cái thuật ngữ liên quan về công nghệ sổ cái phân tán (DLT)

Có nhiều cách để chứng thực tính chính xác của sổ cái, nhưng chúng thường được gọi là sự đồng thuận (thuật ngữ "đào tiền" (mining) được sử dụng cho một biến thể của quy trình này trong tiền điện tử Bitcoin).

Nếu những người tham gia trong quá trình đó được chọn trước, thì được gọi là sổ cái được ủy quyền. Nếu quá trình này được mở cho tất cả mọi người, thì sổ cái là không được ủy quyền.

Sự khác biệt thực sự của công nghệ chuỗi khối là nó không chỉ là một cơ sở dữ liệu - nó còn có thể đặt ra các quy tắc về một giao dịch (logic nghiệp vụ) được gắn với chính giao dịch. Điều này trái ngược với cơ sở dữ liệu thông thường, trong đó các quy tắc thường được đặt ra ở cấp tổng thể toàn bộ cơ sở dữ liệu hoặc trong ứng dụng, nhưng không phải trong giao dịch.

• Sổ cái không được ủy quyền như Bitcoin không có chủ sở hữu duy nhất - thực sự, chúng không thể được sở hữu. Mục đích của sổ cái không được ủy quyền là cho phép bất kỳ ai đóng góp dữ liệu vào sổ cái và để mọi người sở hữu sổ cái có các bản sao giống hệt nhau. Điều này tạo ra sự chống kiểm duyệt, có nghĩa là không có tác nhân nào có thể ngăn một giao dịch được thêm vào sổ cái. Người tham gia duy trì tính toàn vẹn của sổ cái bằng cách đạt được sự đồng thuận về trạng thái của nó.

Sổ cái chưa được ủy quyền có thể được sử dụng như một hồ sơ toàn cầu không thể chỉnh sửa: chẳng hạn để tuyên bố di chúc hoặc chỉ định quyền sở hữu tài sản. Nhưng chúng cũng đặt ra thách thức đối với cơ cấu quyền lực thể chế và các ngành công nghiệp hiện có, và điều này có thể đảm bảo phản ứng chính sách.

• Sổ cái được ủy quyền có thể có một hoặc nhiều chủ sở hữu. Khi một bản ghi mới được thêm vào, tính toàn vẹn của sổ cái được kiểm tra bằng một quy trình đồng thuận có giới hạn. Việc này được thực hiện bởi các tác nhân đáng tin cậy - ví dụ: các cơ quan chính phủ hoặc ngân hàng – điều này giúp duy trì một bản ghi đơn giản hơn nhiều so với quy trình đồng thuận được sử dụng bởi sổ cái chưa được ủy quyền. Chuỗi khối được ủy quyền cung cấp các tập dữ liệu có khả năng xác minh cao vì quy trình đồng thuận tạo ra chữ ký điện tử, mà tất cả các bên đều có thể nhìn thấy . Yêu cầu nhiều cơ quan chính phủ xác thực một bản ghi có thể cung cấp Mức độ tin cậy cao đối với tính bảo mật của hồ sơ, chẳng hạn, trái ngược với tình hình hiện tại khi các phòng ban thường phải chia sẻ dữ liệu bằng cách sử dụng giấy tờ. Sổ cái có cấp phép thường nhanh hơn sổ cái không được cấp phép.

• Sổ cái phân tán là một loại cơ sở dữ liệu trải rộng trên nhiều trang web, quốc gia hoặc tổ chức và thường là công khai. Các bản ghi được lưu trữ lần lượt trong một sổ cái liên tục, hơn là được sắp xếp thành các khối, nhưng chúng chỉ có thể được thêm vào khi những người tham gia đạt đến một số lượng đại diện nhất định.

Một sổ cái phân tán đòi hỏi sự tin tưởng cao hơn vào những người xác thực hoặc người vận hành sổ cái. Ví dụ: hệ thống giao dịch tài chính toàn cầu Ripple chọn một danh sách những người xác thực (được gọi là Unique Node Validators) từ tối đa 200 người xác thực đã biết, chưa biết hoặc biết nhau một phần và họ được đánh giá là đáng tin cậy, không thông đồng trong việc giả mạo các tác nhân trong một giao dịch. Quá trình này cung cấp một chữ ký điện tử được coi là ít kháng kiểm duyệt hơn so với Bitcoin, nhưng nhanh hơn đáng kể.

• Một sổ cái chia sẻ là một thuật ngữ được đặt ra bởi Richard Brown, cựu thành viên của IBM và bây giờ là Giám đốc công nghệ của Tập đoàn sổ cái phân tán, mà thường đề cập đến bất kỳ cơ sở dữ liệu và ứng dụng được chia sẻ bởi một ngành công nghiệp hoặc tập đoàn tư nhân, hoặc đó là mở cửa cho công khai. Đây là thuật ngữ chung nhất và tổng quát nhất cho nhóm công nghệ này.

Hình 02: Công nghệ sổ cái tập trung và phân tán

Một sổ cái chung có thể sử dụng một sổ cái phân phối hoặc chuỗi khối như một cơ sở dữ liệu nền, nhưng thường sẽ được đặt trên các lớp ủy quyền để phù hợp với nhiều loại người sử dụng khác nhau. Như vậy, "sổ cái chia sẻ" đại diện cho một dải các sổ cái hoặc cơ sở dữ liệu thiết kế có thể được cấp quyền ở một mức độ. Sổ cái được chia sẻ của một ngành có thể có một số hạn chế người xác thực cố định tin cậy để duy trì sổ cái, điều này có thể mang lại những lợi ích đáng kể.

• Hợp đồng thông minh là hợp đồng có các điều khoản được ghi lại bằng ngôn ngữ máy tính thay vì ngôn ngữ pháp lý tự nhiên thông thường. Hợp đồng thông minh có thể được thực hiện tự động bởi hệ thống máy tính, chẳng hạn như hệ thống sổ cái phân tán có thể sử dụng được. Các lợi ích tiềm năng của hợp đồng thông minh bao gồm hợp đồng, thực thi và chi phí tuân thủ thấp; do đó việc hình thành các hợp đồng đối với nhiều giao dịch giá trị thấp trở nên khả thi về mặt kinh tế. Những rủi ro tiềm ẩn bao gồm việc phụ thuộc vào hệ thống máy tính thực thi hợp đồng. Ở giai đoạn này, rủi ro và lợi ích chủ yếu là lý thuyết vì công nghệ hợp đồng thông minh vẫn còn trong giai đoạn sơ khai và phải cần một thời gian nữa mới có thể được triển khai rộng rãi.

2. Tiềm năng ứng dụng công nghệ sổ cái phân tán trong khối chính phủ

Hiện nay, công nghệ sổ cái phân tán đã được nghiên cứu, phát triển và ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Công nghệ này có tiềm năng cách mạng hóa quy trình làm việc của chính phủ, đơn giản hóa quy trình thủ tục giúp làm tăng hiệu quả, hiệu suất làm việc của viên chức nhà nước. Các lĩnh vực ứng dụng tiềm năng trong các cơ quan nhà nước bao gồm:

- Thu thuế đầy đủ và minh bạch hơn,

- Quản lý ngân sách minh bạch,

- Cấp thị thực nhanh chóng,

- Đăng ký sở hữu và quản lý đất đai minh bạch, nhanh chóng, hiệu quả,

- Xử lý trọn vẹn nhiều vấn đề về an sinh xã hội,

- Ứng dụng rất tốt trong bầu cử.

3. Một số bài học kinh nghiệm về ứng dụng công nghệ sổ cái phân tán của Chính phủ Vương quốc Anh

Không chỉ Vương quốc Anh nhận ra tầm quan trọng của công nghệ sổ cái phân tán. Các quốc gia khác, cả lớn và nhỏ, đã nhanh chóng áp dụng công nghệ sổ cái phân tán - và nghiên cứu điển hình của Estonia cho thấy một quốc gia nhỏ với ban lãnh đạo số hiệu quả đã đạt được những bước tiến đáng kể như thế nào. Tuy nhiên, vẫn còn thời gian để Vương quốc Anh định vị mình trong nhóm dẫn đầu này - thực sự, điều cần thiết là phải làm như vậy, do tầm quan trọng của lĩnh vực tài chính và dịch vụ đối với nền kinh tế Vương quốc Anh.

Các đặc điểm của việc phát triển các quốc gia số và cho rằng những điểm nổi bật của chúng bao gồm:

• Lãnh đạo am hiểu về công nghệ, thông tin số;

• Một cơ quan chính phủ tập trung được trao quyền để thực hiện chuyển đổi số quốc gia, có tư tưởng quốc tế và hợp tác chặt chẽ với tất cả các lĩnh vực công nghiệp

• Một kế hoạch quốc gia hợp tác, sống động, được dẫn dắt bởi ngành với sự đầu tư của chính phủ

• Lãnh đạo cấp cao trong tất cả các tổ chức chính phủ có hiểu biết, có trình độ và kinh nghiệm về công nghệ;

•  Kỹ sư và nhà lãnh đạo doanh nghiệp số với tư cách là chính trị gia.

Hiện nay vẫn đang ở giai đoạn đầu của một cuộc cách mạng hậu công nghiệp phi thường được thúc đẩy bởi công nghệ thông tin. Đây là cuộc cách mạng đang mang lại những lợi ích và cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro lớn. Rõ ràng là trong cuộc cách mạng này, sự ra đời của công nghệ sổ cái phân tán đang bắt đầu phá vỡ nhiều cách kinh doanh hiện có.

Hồ sơ kế toán của con người có từ thời Babylon, Assyria và Sumer, hơn 5000 năm trước. Nhiều viên đất sét đã tồn tại như một bản ghi chép về những cuộc cách mạng công nghệ ban đầu trong sự phát triển của chữ viết, số đếm và tiền số. các bản ghi sẽ có tuổi thọ tương đương với các viên đất sét. Tuy nhiên, gạt điều đó sang một bên, rõ ràng là có một cơ hội rất lớn cho Vương quốc Anh để phát triển và sử dụng công nghệ sổ cái phân tán vì lợi ích của công dân và nền kinh tế. Có một loạt ' Những thách thức lớn cần giải quyết để tối đa hóa lợi ích và giảm thiểu tác hại của những phát triển phi thường trong công nghệ thông tin. Báo viết này đưa ra một số khuyến nghị chính đối với chính phủ, dựa trên bằng chứng chuyên môn. Điều quan trọng nhất là cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa khu vực công và tư nhân, trong Vương quốc Anh và giữa Vương quốc Anh với các quốc gia khác.

Trần Kiên

Tài liệu tham khảo:

1. "Distributed Ledger Technology: Beyond block chain" A report by the UK Government Chief Scientific Adviser.

2.https://www.oecd.org/fr/gov/administration-innovante/oecd-guide-to-blockchain-technology-and-its-use-in-the-public-sector.htm