Được mệnh danh là quốc gia hạnh phúc nhất thế giới, Phần Lan đang là nơi có chất lượng cuộc sống cao, an toàn, gần gũi với thiên nhiên và đặc biệt là hệ thống dịch vụ công hoạt động vô cùng hiệu quả. Là đất nước tiếp cận với công nghệ thông tin từ rất sớm, Phần Lan luôn tìm cách tận dụng tối đa công nghệ trong việc điều hành đất nước, đưa công nghệ vào các hệ thống của chính phủ và đặc biệt là số hóa các dịch vụ công nhằm mục tiêu hiện đại hóa đất nước, tối ưu các quy trình thủ tục, lưu trữ và thống kê thông tin được hiểu quả hơn. Chính vì thế, Phần Lan đang là nước dẫn đầu toàn cầu trong việc chính phủ số hóa.

Số hóa dịch vụ công

Hiện nay, Chính phủ Phần Lan đang triển khai áp dụng và phủ sóng công nghệ trí tuệ nhân tạo và các công nghê tiên tiến mới vào các quy trình thực hiện dịch vụ công cũng như số hóa các thông tin, dữ liệu nhằm tăng thêm chức năng hỗ trợ của chính phủ. Với mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau”, chính phủ đã khởi động các dự án hỗ trợ tại các khu vực tư nhân để hướng dẫn, giúp đỡ và giải đáp các vấn đề của những người chưa thể sử dụng các dịch vụ đã được số hóa. Nhờ có sự kết hợp chặt chẽ giữa các ban ngành, giữa khu vực công và khu vực tư, Phần Lan thích ứng với thời đại chính phủ số rất nhanh và đang ngày càng phát triển mạnh hơn nữa.

Phần Lan đã áp dụng những công cụ kỹ thuật số vào việc cung cấp các dịch vụ công về chăm sóc sức khỏe điện tử, giáo dục trực tuyến, khảo sát trực tuyến, … Những công cụ này giúp cho người dân Phần Lan có thể dễ dàng thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình thông qua việc bầu cử, khảo sát đất đai trực tuyến, cũng như hưởng những dịch vụ chăm sóc xã hội một cách dễ dàng, thuận tiện, mình bạch và hiệu quả.

Một xu hướng mới trong dịch vụ công kỹ thuật số đang rất phát triển ở Phần Lan đó là Dịch vụ dự đoán. Bằng cách sử dụng trí tuệ nhân tạo để thể phân tích những thông tin cư dân, Chính phủ có thể dự đoán nhu cầu của người dân, từ đó thiết kế và cung cấp những dịch vụ mà công dân của mình cần. Vào cuối năm 2018, Bộ Tài chính Phần Lan đã khởi động dự án AuroraAI, dự án được đặt tên theo ánh sáng phương Bắc này có nhiệm vụ mang lại cho cư dân những dịch vụ công được cá nhân hóa vào đúng thời điểm, hoàn cảnh sống khác nhau, từ đó những nhu cầu của từng cá nhân sẽ được đáp ứng một cách tối đa, tối ưu chi phí cung câp dịch vụ công, giảm lãng phí cho xã hội.

Không chỉ thế, Chương trình Trí tuệ nhân tạo đã được khởi động với mục đích hướng Phần Lan tới thời đại của AI. Chính phủ đã đánh giá khả năng vươn xa trong tương lai của việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, chính vì thế các đạo luật chính phủ kỹ thuật số ra đời và đã bắt đầu có hiệu lực: Đạo luật Cung cấp Dịch vụ Kỹ thuật số; Đạo luật về Sử dụng Thứ cấp Dữ liệu Y tế và Xã hội; Hành động trên Hóa đơn điện tử. Bên cạnh đó, Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số mới đã được đưa vào áp dụng ở Phần Lan từ đầu năm 2020. Cơ sở đó cho phép các bên thứ ba được cấp quyền khai thuế trực tuyến. Dịch vụ eAuthorisations xác minh sự ủy quyền của một người hoặc tổ chức sử dụng các dịch vụ kỹ thuật số, giúp cho hoạt động sử dụng các dịch vụ công được thuận tiện hơn; Hai sổ đăng ký quan trọng mới đã được ban hành: sổ đăng ký thu nhập và sổ đăng ký nhà đất, nó giúp cho việc kê khai thuế trở nên dễ dàng hơn, bạn được nhắc nhở và hướng dẫn nộp thuế đúng cách.

Công dân của Phần Lan đang được hưởng lợi rất nhiều từ các dịch vụ điện tử công mới. Đầu tiên, người dân có thể làm mới hoặc xin cấp lại giấy phép lái xe trên hệ thống trực tuyến của chính phủ, giúp người dân có thể được cung cấp giấy tờ nhanh chóng và không tốn quá nhiều thời gian cho các thủ tục hành chính cũ. Kế tiếp, một hệ thống thông tin lưu trữ bằng cấp và thông tin các tín chỉ được thống kê trên một nền tảng chung, giúp người dân dễ dàng truy xuất thông tin hơn. Đặc biệt, dịch vụ Ehealthy mới có tên Omaolo đã được ra đời. Trang web này cho phép người dùng tìm kiếm các thông tin về sức khỏe, phương pháp điều trị. Người dân có thể kiểm tra sức khỏe của mình thông qua bài trắc nghiệm online, và sau đó sẽ được nhận những chương trình chữa trị phù hợp. Các chương trình cải thiện sức khỏe bao gồm: Các bài tập tăng cường sức khỏe, bài tập cai thuốc lá, bài tập cải thiện vóc dáng hay các chương trình dinh dưỡng phù hợp với tình hình sức khỏe hiện tại. Ngoài ra, Omaolo còn giúp người dân liên hệ tới các chuyên gia hay dịch vụ khám chữa bệnh phù hợp với tình hình của họ.

Số hóa tài liêu

Sau nhiều năm nỗ lực cải thiện toàn diện chính phủ số, Phần Lan đã trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu bảng xếp hạng chính phủ kỹ thuật số năm 2022 của 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc, đạt điểm cao nhất khi nói đến phạm vi và chất lượng của các dịch vụ trực tuyến, tình trạng của cơ sở hạ tầng viễn thông và năng lực con người hiện có. Bộ trưởng Bộ Chính quyền địa phương Sirpa Paatero nói: “Thứ hạng cao này là kết quả của quá trình làm việc bền bỉ của chúng tôi nhằm xây dựng các dịch vụ kỹ thuật số và chính phủ kỹ thuật số ở Phần Lan. Chúng tôi không thể coi kết quả này là điều hiển nhiên và chúng tôi còn nhiều việc phía trước. Tuy nhiên, kết quả tuyệt vời này cho chúng tôi biết rằng chúng tôi đang đi đúng hướng”. Nhờ những cải thiện đáng kể về cơ sở hạ tầng viễn thông và phát triển năng lực con người, chỉ số phát triển chính phủ điện tử (EGDI) của Phần Lan đã tăng lên về tổng thể. Theo báo cáo, Chỉ số Phát triển Chính phủ Điện tử của Liên hợp quốc (EGDI) đã được cải thiện nhẹ trên toàn thế giới trong hai năm qua (0,5988 -> 0,6102), nhưng thế giới vẫn còn bị phân chia kỹ thuật số.

Mục tiêu trong mười năm tới của Phần Lan là tạo ra bước nhảy vọt về năng suất trong các dịch vụ công và khu vực tư nhân bằng cách nắm bắt các cơ hội được tạo ra từ số hóa, loại bỏ các quy định không cần thiết và cắt giảm các chi tiêu ở những lĩnh vực không trọng yếu để tập chung nguồn lực cho kỹ thuật số. Theo như kế hoạch, các dịch vụ công trong tương lai chủ yếu phải được thực hiện trên nền tảng số. Là một phần của việc thực hiện Chương trình, Thủ tướng Phần Lan - ông Juha Sipilä và Bộ trưởng Chính quyền địa phương và Cải cách công - bà Anu Vehviläinen đã kêu gọi sự đóng góp về ý tưởng và vật chất của toàn thể quốc gia trong việc số hóa. Hơn 260 các đề xuất từ ​​cơ quan hành chính nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ và người dân đã được gửi về cho chính phủ.

Ngoài ra, việc đổi mới các nguyên tắc số hóa đã được xuất bản vào tháng 2 năm 2016. Các nguyên tắc này hướng vào khu vực công và các thành phố trực thuộc trung ương có công việc liên quan đến các quy trình hiện đại hóa thông qua CNTT-TT. Những nguyên tắc này được soạn thảo với sự cộng tác rộng rãi với các bên liên quan. Họ đã rút ra những thông lệ tốt được phát triển ở Phần Lan và nước ngoài.

Vậy chìa khóa cho thành công của Phần Lan trong xây dựng chính phủ số là gì? Yếu tố đầu tiên cũng là yếu tố quyết định thành bại của mọi dự án đó là niềm tin. Người dân Phần Lan tin tưởng chính sách của Chính phủ, họ tin rằng Chính phủ đang thực hiện tốt chức năng của mình trong việc phát triển kinh tế, an sinh xã hội, và chính phủ Phần Lan cũng tin tưởng người dân và doanh nghiệp sẽ phối hợp theo các chỉ đạo của họ. Theo báo cáo Hạnh phúc Thế giới 2022, trong một cuộc khảo sát, 91% người Phần Lan được phỏng vấn cho biết họ rất hài lòng và ủng hộ sự điều hành của tổng thống nước họ, ngoài ra, 86% trong số đó cho biết họ rất có niềm tin đối với cảnh sát. Với niềm tin của người dân, những dự án như xây dựng chính phủ số của Phần Lan đã thàng công vượt bậc.

Yếu tố tiếp theo có thể kể đến đó là nền tảng công nghệ thông tin đã được đầu tư phát triển từ rất sớm. Từ những năm 70, Phần Lan đã xác định rõ tầm quan trọng của công nghệ thông tin trong công tác quản trị. Đến những năm 90, Phần Lan trở thành một trong những quốc gia hàng đầu thế giới về công nghệ thông tin, đứng đầu bảng xếp hạng về độ phủ sóng của Internet và sự phát triển đổi mới công nghệ. Đặc biệt, theo thống kê của EU, ở Phần Lan, 76% dân số có kỹ năng về công nghệ số cơ bản trở lên (trong khi đó, tỷ lệ của EU hiện đang ở mức 58% dân số có trình độ về kỹ thuật số), điều đó giúp cho việc chuyển đổi số diễn ra đơn giản hơn rất nhiều. Để đạt được những thành tựu này, Chính phủ Phần Lan đã chú trọng xây dựng một bộ máy có trình độ công nghệ thông tin cao. Mỗi cá nhân trong bộ máy chính quyền đều phải đáp ứng yêu cầu kỹ thuật số hóa cao.

Nói đến sự thành công của Phần Lan, một yếu tố không thể không kể đến đó là sự quyết liệt của Chính phủ. Trong một cuộc tọa đàm ngày 03/11/2020 tại Việt Nam, đại sứ của Phần Lan cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của chính phủ số trong việc quản trị quốc gia và cung cấp các dịch vụ công cho người dân. Với mục tiêu số hóa sự vận hành của chính phủ một cách hiệu quả, Phần Lan đã áp dụng triển khai số hóa các dịch vụ công từ cấp trung ương, các cơ quan quản lý nhà nước cho đến các khu vực và địa lý hành chính khác. Cụ thể, theo như công bố của người phụ trách chính phủ số Phần Lan trong buổi tọa đàm “Chính phủ điện tử trong quản trị quốc gia và địa phương: Kinh nghiệm Phần Lan và gợi ý chính sách đối với Việt Nam”, tính đến năm 2020, chính phủ số đã được áp dụng ở các cấp chính quyền. Ngoài Trung ương, đã có 6 cơ quan quản lý cấp khu vực được số hóa, 20 hội đồng khu vực và 310 đơn vị địa lý hành chính trong nước cũng đã được triển khai số hóa các dịch vụ công. Có thể nói, chính phủ Phần Lan rất kiên quyết và thực hiện triệt để chiến lược số hóa chính quyền, cung cấp các dịch vụ công chất lượng cao, dễ dàng tiếp cận đến mọi đối tượng và tăng khả năng tương tác giữa chính phủ với người dân.

Từ những năm 2010, việc phát triển xã hội thông tin trong tương lai luôn là một trong những mục tiêu hàng đầu mà chỉnh phủ hướng tới. Có thể nói, Phần Lan là một tấm gương điển hình trong việc cải cách công nghệ số để các quốc gia khác nghiên cứu và học tập.  Những kiến thức cũng như cơ sở hạ tầng đã hỗ trợ đắc lực cho việc chuyển đổi số của Phần Lan. Được biết đến là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghệ thông tin, Phần Lan hoàn toàn có thể tự tin sử dụng những tiềm lực sẵn có để trở thành quốc gia dẫn đầu phong trào chính phủ số tại EU và cũng như trên toàn thế giới.

Cuộc cách mạng Khoa học – Công nghệ 4.0 đang phủ sóng toàn cầu, là thành tố quan trọng để phát triển đất nước, là kim chỉ nam cho các chiến lược ngắn hạn và dài hạn của mọi quốc gia trên thế giới. Phần Lan hiện đang là quốc gia tiên phong, dẫn đầu trong công cuộc số hóa chính phủ, là quốc gia có nhiều kinh nghiệm và bài học để các quốc gia khác nhìn vào và học tập. Đặc biệt, Việt Nam hiện đang thực hiện chuyển đổi số, điện tử hóa từ cấp trung ương cho đến địa phương. Vì vậy, những thành tựu và kinh nghiệm của Phần Lan thực sự vô cùng quý giá đối với những quốc gia đang trên đà số hóa chính phủ, cải thiện chất lượng dịch vụ công.

Trần Chí Nam

Tài liệu tham khảo:

1. https://toolbox.finland.fi/business-innovation/finland-as-a-global-leader-of-digitalisation/

2. https://vm.fi/en/public-sector-ict

3.https://www.computerweekly.com/news/252511044/Finnish-government-launches-digital-economy-transformation-projects

4.https://www.linkedin.com/pulse/finland-global-pioneer-front-runner-digital-government-sear