Giới thiệu

Số hóa được coi là nước cờ thông minh cho đa số các chính phủ trên thế giới. Một mặt, nó hứa hẹn giúp nâng cao hiệu quả quản lý hành chính nhà nước bằng cách tăng tốc độ của các quy trình, giảm quan liêu và giảm chi phí của các thủ tục. Mặt khác, nó đặt ra thách thức đối với việc đảm bảo quyền lực, thẩm quyền quản lý của nhà chức trách, dữ liệu được kiểm soát hoặc công khai một cách hợp lý. Đồng thời nó cũng đe dọa hệ thống công bị “phá vỡ” bởi các chủ thể mới trước đây ít có cơ hội tham gia vào chính sách công. Đối với chính phủ, khám phá các hình thức quản trị mới dựa trên Công nghệ Thông tin và Truyền thông (ICT) mới được cho là một cách để điều hướng thương vụ này. Kết quả là, vào cuối những năm 1990, một khái niệm mới mang tên là chính phủ điện tử trở nên nổi bật trong chương trình nghị sự của những người cải cách chính phủ (Heeks, R. và S. Bailur.2007).

Theo hiến pháp sau năm 1993, Nga là một liên bang và theo chính thức là một nền cộng hoà bán tổng thống, theo đó Tổng thống là nguyên thủ quốc gia và Thủ tướng là lãnh đạo chính phủ. Nga được cơ cấu theo nền tảng một chế độ dân chủ đại diện. Quyền hành pháp thuộc chính phủ. Quyền lập pháp thuộc hai viện của Quốc hội Liên bang. Chính phủ được điều chỉnh bằng một hệ thống kiểm tra và cân bằng được định nghĩa trong Hiến pháp Liên bang Nga, là tài liệu pháp lý tối cao của đất nước và khế ước xã hội cho người dân Liên bang Nga.

Trong khi ở nhiều quốc gia, việc số hóa khu vực công được thực hiện đồng nhất trong bộ máy chính phủ nhằm phát triển và hoạt động đúng chức năng, thì ở Nga, cả hai dự án cải cách đã cùng tồn tại trong một thời gian khá dài. Trong dự án cải cách hành chính (2003–2013), do Bộ Phát triển Kinh tế (sau này là Bộ Phát triển Kinh tế và Thương mại) lãnh đạo, ở giai đoạn đầu chủ yếu tập trung vào phát triển cơ sở hạ tầng chính phủ mới tích hợp theo chiều dọc, giảm bớt gánh nặng hành chính và quy định quá mức cũng như hợp lý hóa phương thức hành chính quan liêu. Trong dự án còn lại do Chính quyền Tổng thống kiểm soát gắn liền với cải cách công vụ hơn là với các sáng kiến ​​trong lĩnh vực Công nghệ Thông tin và Truyền thông (ICTs) mặc dù do Bộ Truyền thông (sau đó là Bộ Truyền thông và Phương tiện thông tin đại chúng) chủ trì. Sự chồng chéo giữa hai cuộc cải cách lớn đã tạo ra những căng thẳng trong nội bộ, ảnh hưởng đến quỹ đạo phát triển Chính phủ điện tử. Do đó, trong bối cảnh số hóa và phát triển Chính phủ điện tử toàn cầu của Nga dường như là một ví dụ đặc biệt.

Năm 2012, chính phủ đã đạt được kết quả trong đổi mới cải tổ hoạt động công, điển hình là việc tăng vị trí xếp hạng Chính phủ điện tử của Liên hợp quốc từ vị trí 58 (2003) lên vị trí 27, chỉ số quan hệ điện tử đạt 0,65 điểm so với 0,05 (2003). Sau năm 2012 thì tiến trình phát triển chính phủ có sự đình trệ, mãi đến năm 2016, Chính phủ điện tử đã có những tiến bộ hướng tới người dùng (chẳng hạn như triển khai các Trung tâm đa chức năng và Cổng thông tin hợp nhất cho các dịch vụ công (www.gosuslugi.ru), cũng như giới thiệu các dịch vụ thông thường trực tuyến như hệ thống nhận dạng, xác thực và thanh toán) và các giải pháp “văn phòng hỗ trợ” (thiết lập cơ sở hạ tầng để liên kết các tổ chức chính phủ khác nhau và thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia). Đây chính là giai đoạn đầu hình thành và tiền tố cho sự hiện diện của ứng dụng Gosuslugi.

Cổng dịch vụ chính phủ Gosuslugi

Đây là một cổng thông tin liên bang với địa chỉ truy cập duy nhất (gosuslugi.ru), người dân có thể dễ dàng sử dụng dịch vụ công chỉ với đăng ký một lần duy nhất trên cổng thông tin.

Vào ngày 15/12/2009, chính phủ Nga công bố ra mắt và đưa vào sử dụng cổng dịch vụ nhà nước và thành phố của Liên bang Nga, Cổng thông tin đã đăng thông tin về 110 dịch vụ liên bang và hơn 200 dịch vụ khu vực và thành phố. Thông tin về 500 dịch vụ khác sẽ sớm xuất hiện ở đó. Tại thời điểm đó, Giám đốc bộ phận chính sách nhà nước trong lĩnh vực thông tin hóa và công nghệ thông tin của Bộ Viễn thông và Truyền thông đại chúng Artem Ermolaev đã phát biểu tại cuộc họp với các nhà báo rằng những người tạo ra cổng thông tin đã cố gắng tập trung nghiên cứu các thông tin về các dịch vụ được cung cấp càng nhiều càng tốt. Trong khi các dịch vụ số hóa đang hoạt động ở chế độ thử nghiệm thì những người phát triển hệ thống tin tưởng rằng dịch vụ số sẽ tốt hơn nhờ vào việc tiếp nhận phản hồi của người dùng trong việc xác định lỗi. Theo Anton Kolpakov, Tổng giám đốc điều hành dự án Rostelecom, việc ra mắt cổng thông tin là giai đoạn đầu tiên trong quá trình triển khai chương trình Chính phủ điện tử, nhờ đó mà thành phần tham nhũng bị tiêu diệt, tính tương tác được cải thiện, quyền kiểm soát việc cung cấp dịch vụ được tăng cường. Ông cũng cho biết chi phí tạo ra cổng thông tin lên tới khoảng 100 triệu rúp.

Hình 1: Giao diện của cổng dịch vụ Gosuslugi

Cổng dịch vụ cung cấp truy cập cho các cá nhân và tổ chức các đơn vị thông tin về trạng thái và biểu đồ dịch vụ tại Liên bang Nga, chức năng tình trạng kiểm soát và giám sát về các dịch vụ của nhà nước và thành phố, tổ chức liên quan. Đối với các dịch vụ công ích được cung cấp bởi các đơn vị tư nhân, các dịch vụ này được cung cấp tại cổng dịch vụ công của riêng từng bang và thành phố. Tất cả các dịch vụ được đăng trên cổng thông tin đều tương quan với một khu vực cụ thể của Nga: nơi nhận dịch vụ xác định cả tính khả dụng của chính dịch vụ đó và các điều kiện cung cấp dịch vụ đó.

Tính đến ngày 20/9/2021, trang web có 121,91 triệu lượt truy cập, đạt 96.21% sự phổ biến trên toàn lãnh thổ Liên bang Nga.

Trước đây, quá trình đăng ký rất phức tạp, người dân phải đặt một mã kích hoạt đặc biệt. Ngày nay, quy trình đăng ký chỉ cần trải qua ba bước.

(i) Đầu tiên, nhập tên đầy đủ, số điện thoại di động (hoặc email) của chính chủ và nhập mật khẩu, nhờ đó mà người dân sẽ có một tài khoản đơn giản và duy nhất.

(ii) Thứ hai, nhập dữ liệu hộ chiếu và số tài khoản bảo hiểm cá nhân (SNILS - Individual insurance account number) trong tài khoản cá nhân. Thông tin này được kiểm tra tự động dựa trên cơ sở dữ liệu của các cơ quan chính phủ. Nếu dữ liệu chính xác (thường quá trình xác minh chỉ mất vài phút), thì người dân có toàn quyền sử dụng thông tin về thủ tục cung cấp dịch vụ.

(iii) Cuối cùng, chủ tài khoản cần xác minh danh tính của mình để có thể đăng ký dịch vụ theo phương thức điện tử. Để làm điều này, sau khi dữ liệu của hộ chiếu và SNILS đã được xác minh (một cảnh báo sẽ được gửi đến điện thoại hoặc e-mail), người dân cần mang hộ chiếu của mình đến một trong các trung tâm xác nhận, nơi nhân viên sẽ xác nhận tài khoản đó.

Hình 2: Cổng dịch Gosuslugi có sự tham gia của tất cả các bộ ban ngành chính phủ

Ứng dụng Gosuslugi

Trải qua 10 năm hình thành và phát triển, cổng dịch vụ Chính phủ Gosuslugi đã chứng minh được vai trò cũng như vị thế của mình trong cải cách hành chính công, đồng thời là bước ngoặt chuyển đổi số rõ nét nhất của chính phủ điện tử Liên bang Nga. Chính phủ Nga cũng không ngồi im tự hào với sự thành công này mà từng bước nghiên cứu, hiểu được sự thay đổi theo xu hướng toàn cầu đó là di động hóa, cá nhân hóa thì thủ tục hành chính công cũng cần bước sang một trang mới, một sự chuyển đổi mới mà người dân có thể đạt được sự tiện lợi trong cá nhân hóa người dùng, sự tiện lợi khi bất cứ đâu trên đất nước Nga cũng vẫn trải nghiệm được sự nhanh nhẹn của dịch vụ công.

Ngày 29/9/2017, phiên bản cập nhật của ứng dụng di động Gosuslugi “Dịch vụ Nhà nước” đã sẵn sàng cho người dùng Android. Ngày 27/10/2017, cập nhật phiên bản bổ sung cho người dùng iOS nhằm bao phủ số lượng người dân sử dụng trên toàn nước Nga. Đến năm 2019, với xu thế di dộng giá rẻ của Huawei và một số hãng điện thoại Trung Quốc phổ biến tại Nga, chính quyền tiếp tục tung bản cập nhật phiên bản cho App Gallery của hệ điều hành dành riêng cho Huawei vào ngày 29/9/2019. Nhận thấy việc lấy sự tiện lợi cho người dân làm chìa khóa kích cầu, chính phủ đã nỗ lực cập nhật để thu hút và tạo thói quen sử dụng Gosuslugi app cho toàn bộ người dân.

Hình 3: Giới thệu về ứng dụng Gosuslugi trên Behance

Với ứng dụng “Dịch vụ công”, các dịch vụ chính phủ và dịch vụ công có sử dụng bất cứ lúc nào. Để đăng ký, chỉ cần nhập tên và số điện thoại của người dùng. Nhập ứng dụng bằng mã PIN, sử dụng nhận dạng khuôn mặt hoặc dấu vân tay.

Các dịch vụ công và dịch vụ ứng dụng phổ biến: xác minh và thanh toán tiền phạt; kiểm soát và trả nợ thuế; kiểm tra các khoản nợ với nhân viên bảo lãnh; thanh toán thuế nhà nước với mức chiết khấu 30% và tiền phạt tự động với mức chiết khấu 50%; lấy hoặc thay thế hộ chiếu, đăng ký hộ chiếu của công dân Liên bang Nga, bằng lái xe; đăng ký xe; đăng ký tại nơi cư trú; ghi danh của một đứa trẻ ở mẫu giáo và đăng ký một bác sĩ trực tuyến; thanh toán các khoản phí trên mã QR từ khi nhận.

 Ứng dụng Gosuslugi khẳng định sự vượt trội và tiện lợi với việc cho phép thanh toán tiền phạt trong vòng 20 ngày kể từ ngày đăng ký để được giảm giá 50%. Trong ứng dụng có mục kê khai người cung cấp thông tin. Chúng tạo điều kiện cho việc tìm kiếm tiền phạt, thuế và các khoản nợ hợp pháp, số tiền tích lũy có thể nhìn thấy ngay khi người dùng mở ứng dụng. Người sử dụng muốn sử dịch vụ này thì cần điền mã số thuế (TINs - Tax identification numbers) trong hồ sơ cá nhân để kiểm tra, sau đó thông tin số tiền thuế phải nộp, dịch vụ này sẽ được xác thực hoàn thành trong khoảng 10 ngày. Trong thời gian này, dịch vụ thuế liên bang (FTS - Federal Tax Service) sẽ xử lý khoản thanh toán và tính đến khoản nợ, sau đó trả tiền phạt. Nợ thuế có thể được trả theo đợt. Sử dụng chức năng đa phí để trả đồng thời các khoản bảo lãnh, trước thuế và tiền phạt tự động.

Ứng dụng này được xây dựng để thích nghi với vị trí của người dùng. Do đó, danh mục dịch vụ công cho thấy các dịch vụ có thể thu được trong khu vực mà người dùng sinh sống, hay hoạt động, kinh doanh … Tất cả các tin nhắn và cảnh báo trên mục Thông báo được hiển thị theo thứ tự thời gian. Mục thông báo được hiển thị giống như là một cuốn nhật ký của các sự kiện mà người dùng đã sử dụng dịch vụ. Một số dạng thông báo như là việc đăng ký xe được đăng ký, hay một giấy chứng nhận không có tiền án tiền sự. Những vấn đề như thiếu giấy tờ cần được cung cấp để lấy bằng lái xe hoặc dịch vụ khác cũng sẽ được thông tin trong mục thông báo một cách rõ ràng nhất và sớm nhất.

Hình 4: Giới thiệu tổng quan về ưng dụng Gosuslugi

Nếu người dùng bắt đầu điền một ứng dụng điện tử cho một dịch vụ từ máy tính xách tay hoặc máy tính, thì cũng có thể tiếp tục trong ứng dụng và ngược lại.

Khi có câu hỏi hoặc người đã gặp phải một vấn đề trong ứng dụng, xem câu trả lời trong Trợ giúp. Nếu người dùng chưa tìm thấy câu trả lời, hãy viết hỗ trợ cho ứng dụng di động.

Ứng dụng này đã chứng minh sự thuận tiện để duyệt tiền phạt tự động, tiền phạt với cảnh sát giao thông và tiền phạt đậu xe được phân phối trên các mục riêng biệt. Cũng có cả mục ghi nhận việc người đi bộ tốt.

Trong ứng dụng này, thông tin về trẻ em, dữ liệu của chính sách bảo hiểm y tế bắt buộc và hộ chiếu được chỉnh sửa trực tiếp trong ứng dụng. Ứng dụng cho phép thêm ảnh cá nhân cá nhân hóa và bảo vệ hồ sơ của người dùng. Ứng dụng cũng có mục góp ý và sẵn sàng tiếp nhận đánh giá, điểm số của người dân để lấy đó làm căn cứ cải thiệt chất lượng của dịch vụ.

Trong năm 2021, Ứng dụng đang có giai đoạn thử nghiệm khi cho phép cấp quyền cho người dùng mạng xã hội và các nền tảng internet khác. Giai đoạn thử nghiệm này thực hiện đến 2022 và cho phép thanh toán các giao dịch dưới 10 triệu Rúp trên các nền tảng mạng xã hội, nền tảng internet thông qua thanh toán trên ứng dụng. Điều này không chỉ giúp hỗ trợ thanh toán mà còn bảo mật thông tin cá nhân của người dùng trước các cáo buộc lấy cắp thông tin người dùng trên các nền tảng xã hội, nền tảng internet.

Hiện nay ứng dụng đạt 1.944.643 triệu người dùng tải xuống trên Google Play với đánh giá 4.6/5 và 4.7/5 trên AppStore (không kèm số lượng lượt tải). Đây là ứng dụng đạt phản hồi cao với lượt sử dụng lớn trong top đầu các ứng dụng được phát triển bởi chính phủ điện tử của các nước trên thế giới.

Kết luận

Qua bài giới thiệu về ứng dụng Gosuslugi của chính phủ Liên bang Nga, có thể thấy chính phủ Nga đã có định hướng rõ ràng và đúng đắn trong việc triển khai, phát triển từ dịch vụ công lên cổng dịch vụ điện tử và nay là ứng dụng dịch vụ chính phủ. Điều này không chỉ là sự cần thiết mà còn là yếu tố cơ bản cho phát triển chính phủ số nhằm thể hiện sự minh bạch, sự hiện đại. Ứng dụng đã chứng minh sự cộng tác giữa chính phủ và người dân Nga một cách hiện quả và mẫu mực. Bên cạnh đó, sự thống nhất trong định hướng phát triển là chỉ trên một cổng, một ứng dụng dịch vụ chính phủ là bài học để các chính phủ quốc gia khác tham khảo để phát triển các dịch vụ công. Ứng dụng này thực sự là một biểu tượng cho sự chuyển đổi số mạnh mẽ của Liên bang Nga.

Mặt khác, đây là bài học giá trị về việc thúc đẩy phát triển các ứng dụng di dộng mà Việt Nam có thể học tập. Tại thời điểm này, việc phát triển một ứng dụng mà người dân, chính quyền và chính phủ cùng tham gia xây dựng, đóng góp cho đất nước là tiền đề để Việt Nam xây dựng các ứng dụng đô thị thông minh nhằm phát triển xã hội số. Hi vọng trong tương lai không xa, chúng ta có thể được trải nghiệm các ứng dụng giống hay tương tự như ứng dụng di động Gosuslugi của Chính phủ liên bang Nga.

Vũ Cao Minh Đức

Tài liệu tham khảo

Trang thông tin chính phủ của Gosuslugi (https://www.gosuslugi.ru/foreign-citizen?lang=en&fbclid=IwAR2vTPaFVUsHE077IEMkFO0FpLEH_cDeWODnAztg-OQoQSsJzL8OEHKZAQQ)