Khi mọi người phụ thuộc nhiều hơn vào ô tô và ngày càng tự lái xe của mình, sẽ có những chi phí xã hội liên quan như ô nhiễm không khí, nhu cầu nhiên liệu cao hơn và tắc nghẽn nghiêm trọng. Thành phố Seoul đã phản ứng thông qua các chính sách khác nhau để giảm lưu lượng giao thông do phương tiện cá nhân tạo ra. Kể từ giữa những năm 1990, các chính sách này bao gồm: hệ thống quản lý nhu cầu vận tải cho các công ty (1995); phí tắc nghẽn đường hầm Namsan 1 và 3 (1996); chương trình ngưỡng đỗ xe (1997); và phân bổ không gian đường 7 ngày (2003). Thành phố đã điều chỉnh việc thực hiện chính sách và áp dụng các biện pháp mới để phản ánh những thay đổi trong môi trường giao thông.

Hình 1: Bãi sạc xe điện tại đại học Hanyang, Seoul Hàn Quốc

Gần đây, xu hướng toàn cầu đang hướng tới các chính sách về sử dụng phương tiện hiệu quả, với một trong những chính sách được biết đến nhiều nhất là chia sẻ xe. Chia sẻ xe hơi là một thỏa thuận mà những người không phải chủ sở hữu có thể sử dụng một chiếc xe hơi và phổ biến ở Châu Âu và Bắc Mỹ. Tại Hàn Quốc, nhận thức của cộng đồng về quyền sở hữu ô tô đang thay đổi và các phương tiện truyền thông không dây tiên tiến (như điện thoại thông minh) đã giúp việc đặt và thuê ô tô trở nên thuận tiện hơn nhiều, mở ra những khả năng mới cho chương trình chia sẻ ô tô. Với quan điểm thay đổi quyền sở hữu xe hơi, Thành phố Seoul đã lên kế hoạch cung cấp dịch vụ chia sẻ xe hơi như một phần của chính sách quản lý nhu cầu vận tải, hạn chế quyền sở hữu phương tiện khi không được yêu cầu và cung cấp dịch vụ cho những người không có khả năng có quyền sử dụng ô tô riêng.

Bài viết chia sẻ về nền tảng chia sẻ ôtô “Nanum-car”, một trong những nền tảng góp phần thanh đổi bộ mặt của Seoul, thủ đô của Hàn quốc và trở thành giải pháp quốc gia.

Bối cảnh lịch sử

Hàn Quốc hay Đại Hàn Dân Quốc là quốc gia có chủ quyền nằm phía nam bán đảo Triều Tiên. Trải dài lịch sử thời kì phong kiến cho đến những năm 1910, bán đảo Triền Tiên là một quốc gia độc lập thống nhất. Sau năm 1945, khu vực bán đảo thoát khỏi sự chiếm đóng của Nhật, bán đảo Hàn Quốc bị chia cắt thành 2 miền Nam – Bắc Hàn do các hoạt động quân của Mỹ ở phía Nam và Liên Xô cũ ở phía Bắc. Đến năm 1948, chính phủ Hàn Quốc được thành lập và nước Đại Hàn Dân Quốc được cộng đồng thế giới công nhận là chính phủ hợp phát và duy nhất trên bán đảo này.

Cũng trong thời gian này, nước Cộng Hòa Dân Chủ Nhân Dân Triều Tiên được thành lập ở miền Bắc với sự hỗ trợ của Liên Xô cũ. Năm 1950, Bắc Hàn tấn công Hàn Quốc dẫn đến nội chiến kéo dài 3 năm. Sau đó hai bên ngừng chiến bởi sự can thiệp của Liên hợp quốc và Trung Quốc.

Sau những biến động chính trị và xã hội vào những năm 1960, Hàn Quốc bắt đầu phát triển mạnh vào những năm 1970 và tạo ra “Kỳ tích sông Hán”. Đây chính là thời điểm Hàn Quốc vươn lên trở thành cường quốc kinh tế thế giới. Sự khẳng định trong 46 năm được chứng minh bằng việc đưa thu nhập quốc dân từ 5000 đô lên 40000 đô vào năm 2016.

Chính tại thời điểm này là sự phát triển vược bậc của sáng kiến, công nghệ, nền tảng công nghệ là cốt lõi phát triển kinh tế của Hàn Quốc.

Quá trình phát triển của nền tảng Nanum-car

Vào tháng 9 năm 2012, Thị trưởng Seoul tuyên bố bắt đầu chiến dịch “Seoul: Một thành phố chia sẻ”, tập trung vào việc khôi phục lại truyền thống chia sẻ có lịch sử lâu đời ở Hàn Quốc, để giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội trong thành phố. Chính thức được gọi là “dịch vụ chia sẻ xe hơi”, chia sẻ xe hơi được đặc biệt coi là một trong những chương trình quan trọng nhất trong việc đưa Seoul trở thành “thành phố chia sẻ”. Đối với chương trình này, Thành phố Seoul đã tuyển chọn công khai các thí sinh; đã xem xét các kế hoạch hoạt động và dịch vụ cho công dân, và các chiến lược để thúc đẩy lợi ích công cộng; và ký thỏa thuận hợp tác với 2 công ty tư nhân. Trong một cuộc thi công khai được tổ chức vào tháng 2 năm 2013, chương trình được đặt tên là “Nanum-Car”. Với nỗ lực khuyến khích việc sử dụng xe hơi thân thiện với môi trường,

a. Bắt đầu chương tình chia sẻ xem hơi (Nanum-car) ở Seoul:

- Tháng 9 năm 2012: Khởi xướng chiến dịch “Seoul: A Sharing City”

- Tháng 10 năm 2012: Mở đấu thầu cho các nhà điều hành chương trình chia sẻ xe hơi (yêu cầu như cống hiến cho lợi ích công cộng được công bố).

- Các bên mời thầu (Đơn vị Chương trình): Đã đệ trình các đề xuất về kế hoạch hoạt động, dịch vụ và chiến lược để thúc đẩy lợi ích công cộng.

- Ngày 3 tháng 1 năm 2013: Thỏa thuận đối tác được ký kết với Green Point Consortium và Socar.

- Lựa chọn và thỏa thuận: Ủy ban được thành lập để lựa chọn đối tác, xác minh khả năng thực hiện chương trình và ký kết thỏa thuận.

- Ngày 21 tháng 1 năm 2013 - ngày 3 tháng 2 năm 2013: Các công dân được mời tham gia cuộc thi đặt tên cho chương trình chia sẻ xe.

- Ngày 20 tháng 2 năm 2013: Thành viên lái xe cho Nanum-Car; Dịch vụ bắt đầu.

b. Bắt đầu chương trình chia sẻ ôtô điện ở Seoul:

- Tháng 5 năm 2012: Lập kế hoạch cho chương trình chia sẻ xe điện thí điểm.

- Tháng 7 năm 2012: Thỏa thuận được ký với các đơn vị chương trình

- Tháng 8 năm 2012: Hội đồng thành lập với 4 đơn vị chương trình chia sẻ xe điện (184 xe).

- Tháng 8/2012 - 3/2013: Xây dựng cơ sở hạ tầng & hệ thống tích hợp cho chương trình chia sẻ xe điện; Đã xây dựng 212 trạm thu phí (trong đó có 28 trạm “Tốc hành”).

- Tháng 4 năm 2013: Chương trình kiểm tra công dân được triển khai cho ô tô điện.

- Tháng 5 năm 2013: Khởi xướng dịch vụ chia sẻ xe điện.

- Tháng 7 năm 2013: Chương trình được chuyển đến Trụ sở Giao thông Vận tải Thành phố Seoul (từ Trụ sở Khí hậu Thành phố Seoul).

Hoạt động của nền tảng
Dịch vụ chia sẻ xe hơi bắt đầu với 292 cửa hàng và 492 xe hơi vào tháng 2 năm 2013 và đã phát triển lên 850 cửa hàng và 1.816 xe hơi vào tháng 11 năm 2014. Đến hôm nay đã lên 90000 không chỉ ôtô điện mà cả xe máy, xe thu gọn và các phương tiện sạc điện.

Hình 2: Bãi xe cho việc chia sẻ xem chạy xăng

Các cửa hàng này nằm gần các bãi đậu xe công cộng do các khu hành chính địa phương của Seoul hoặc các cơ quan công cộng điều hành có thể cho thuê xe bất cứ lúc nào trên toàn thành phố. Các kế hoạch cho dịch vụ chia sẻ xe điện là xây dựng thêm cơ sở hạ tầng như chỗ đậu xe dành riêng cho xe điện và lắp đặt bộ sạc điện.

Hình 3: Bãi xe sạc điện và khu vực có chỉ dẫn bãi xe sạc điện

Các nét đặc trưng của nền tảng

a. Dịch vụ dựa trên tư cách thành viên hoặc theo giờ

Không giống như loại hình hệ thống cho thuê xe hơi phổ biến, dịch vụ chia sẻ xe hơi cho thuê xe ô tô theo chương trình, đóng trên khắp thành phố, cho những người đã đăng ký và nhận tư cách thành viên cũng như đặt xe trực tuyến (qua điện thoại di động hoặc ARS) trong khoảng thời gian mong muốn của họ trước đó họ đến. Có thể thấy điều này trong bảng thông tin dưới đây. Với dịch vụ thuê xe thông thường, khách hàng thuê xe theo ngày, còn với dịch vụ chia sẻ xe các thành viên có thể thuê theo giờ, giảm đáng kể chi phí cố định cho người có nhu cầu sử dụng xe trong thời gian ngắn hơn Cùng một chiếc xe đó, mỗi ngày có thể có nhiều người sử dụng hơn dẫn đến hiệu quả hoạt động cao hơn so với các dịch vụ cho thuê xe thông thường. Các đại lý nằm trên toàn thành phố và bảo hiểm đã bao gồm trong chi phí thuê làm cho chương trình thuận tiện cho người dùng.

b. Cho thuê dễ dàng thông qua công nghệ thông tin tiên tiến

Các thành viên có thể xem trước những chiếc xe có sẵn và các cửa hàng liên kết thông qua nhiều hình thức truyền thông như internet, thiết bị di động hoặc ARS. Có thể sử dụng chìa khóa thông minh được gắn trong thẻ thành viên hoặc ứng dụng điện thoại thông minh, giúp việc nhận và trả khách trở nên đơn giản và thuận tiện.

Hình 4: Nhận/ Trả Ô tô bằng chìa khóa thông minh hoặc thẻ thành viên

c. Nền tảng khuyến khích sử dụng ôtô điện

Dịch vụ chia sẻ xe hơi cũng bao gồm cả ô tô điện, với mục đích thúc đẩy thị trường ô tô điện ở Hàn Quốc và hành động để giải quyết biến đổi khí hậu bằng cách giảm chất ô nhiễm và khí thải nhà kính. Chương trình chia sẻ xe điện của Seoul sử dụng Kia Ray và Renault Samsung SM3 ZE, cả hai đều được phát triển tại Hàn Quốc. Ô tô Hàn Quốc được lựa chọn để thúc đẩy thị trường nội địa, nhưng dịch vụ sẽ cung cấp các loại ô tô điện khác bao gồm các mẫu xe quốc tế để mang đến nhiều sự lựa chọn hơn.

Hình 5: Các điểm sạc điện trên ứng dụng cho các đia điểm trên toàn Seoul

Thành phố Seoul đã ký thỏa thuận với 4 công ty tư nhân (chẳng hạn như Citycar): Seoul cung cấp các lợi ích như tiếp cận các bãi đậu xe công cộng, trong khi các công ty đối tác cung cấp dịch vụ chia sẻ xe điện. Ngoài bộ sạc tốc độ bình thường tại các cửa hàng chia sẻ xe điện, bộ sạc “Express” đã được lắp đặt tại 32 cửa hàng cho những người muốn sạc nhanh hơn.

Chính sách của Seoul về hỗ trợ cho chương trình Nanum-car

a. Trợ cấp cho các thực thể của chương trình và chiết khấu cho người dùng

Thành phố Seoul cung cấp các chương trình hỗ trợ khác nhau để mang lại lợi ích cho chương trình chia sẻ xe hơi. Các nhà cung cấp dịch vụ chia sẻ ô tô được giảm giá 50% khi đậu xe tại các bãi đậu xe công cộng (tính đến ngày 1 tháng 10 năm 2013, 93 xe Nanum-Car đã được giảm giá 5,3 triệu KRW); Các nhà cung cấp dịch vụ chia sẻ xe điện nhận được khoản trợ cấp mua xe điện (15 triệu KRW trên một xe từ chính sách của thành phố và 15 triệu KRW từ chính sách chính phủ) và miễn phí lắp đặt bộ sạc tốc độ bình thường. Seoul cung cấp nhiều lợi ích hơn khi là một phần của chương trình giảm giá dịch vụ đưa đón tích hợp: các thành viên sử dụng phương tiện công cộng để đến cửa hàng chia sẻ xe trong thời gian di chuyển 30 phút sẽ được giảm giá trung bình 300 - 1.000 KRW cho mỗi lần sử dụng.

b. Hệ thống quản lý thông tin và dịch vụ tích hợp

Thành phố Seoul đã xây dựng một hệ thống thân thiện với người dùng bằng cách tích hợp nhiều dịch vụ do cá nhân điều hành độc lập với nhau, sẵn sang giải quyết sự bất tiện cho người dùng. Hệ thống tích hợp này cho phép các thành viên truy cập các dịch vụ được cung cấp bởi nhiều đơn vị bằng một “thẻ đa năng”, trong khi trước đây, tư cách thành viên với mỗi nhà cung cấp là cần thiết để truy cập vào riêng biệt mỗi dịch vụ. Hệ thống cũng bao gồm dịch vụ thông tin xe chạy xăng/ điện tích hợp: tính năng tìm kiếm xe/ cửa hàng hiện đã được tích hợp vào trang web TOPIS của chính phủ, trước đây đã được cung cấp bởi mỗi nhà cung cấp dịch vụ chia sẻ xe (TOPIS web là trang web của đơn vị quản lý giám sát giao thông và quản lí thông tin của dịch vụ giao thông).

Seoul cũng tạo ra một hệ thống quản lý dịch vụ để giải quyết các khiếu nại và vấn đề do người dùng nêu ra, chẳng hạn như phí bổ sung được tính cho người dùng trước trong trường hợp người dùng tiếp theo phàn nàn về độ sạch của xe hoặc trong trường hợp người dùng không báo cáo bất kỳ sự cố nào hoặc những tai nạn mà chiếc xe có liên quan.

Thành tựu đạt được từ nền tảng chia sẻ xe

a. Tăng trưởng liên tục về thành viên thân thiện và người dùng dịch vụ

Chương trình chia sẻ xe hơi cho phép những người không phải chủ sở hữu tiếp cận xe hơi, thu hút khoảng 60.000 thành viên khi dịch vụ này ra mắt lần đầu tiên vào tháng 2 năm 2013. Tốc độ tăng trưởng thành viên chậm lại do hệ điều hành chưa phù hợp, số lượng cửa hàng nhỏ và không đủ khuyến mãi, nhưng điều này đã thay đổi khi dịch vụ được cải thiện, nhiều cửa hàng xuất hiện hơn và quảng cáo trở nên phổ biến hơn. Số lượng thành viên của dịch vụ chia sẻ xe đã đạt 350.000 người vào tháng 11 năm 2014.

Số lượng người dùng trung bình mỗi ngày cũng tăng đều đặn. Mức tăng trưởng đặc biệt cao kể từ năm 2014. Vào tháng 11, trung bình 2.775 thành viên sử dụng dịch vụ này mỗi ngày, với thời gian trung bình cho mỗi lần sử dụng là 4 giờ 7 phút: 4 giờ 20 phút (70 km) cho mỗi lần sử dụng đối với xe chạy bằng xăng ô tô và 3 giờ 54 phút (64 km) mỗi lần sử dụng ô tô điện.

b. Tỷ lệ hài lòng cao

Trong những ngày đầu, những lời phàn nàn hướng đến sự bất tiện của dịch vụ đi chung xe. Theo một cuộc khảo sát được thực hiện bởi Thành phố Seoul vào tháng 11 năm 2013. Trong số 5.950 người được hỏi, hầu hết đều hài lòng: 23,3% cho biết họ “rất hài lòng” trong khi 55,1% nói “hài lòng". Trong khi mức độ hài lòng cao về hệ thống cho thuê và sử dụng, nó thấp hơn về tình trạng xe, số điểm bán, số lượng xe và phí. Theo kết quả của một cuộc khảo sát được thực hiện thông qua “Cuộc thăm dò ý kiến ​​điện tử về chính sách” trên trang web của thành phố, dịch vụ chia sẻ xe hơi được xếp hạng là chương trình quan trọng thứ 5 ở Seoul trong nửa đầu năm 2013, sau khi chương trình loại bỏ hạt nhân. máy phát điện (thứ 1), xe buýt đêm (thứ 2), dự án Căn hộ sạch (thứ 3), và chương trình Bệnh viện & Phòng khám thân thiện với bệnh nhân (thứ 4). Tuy nhiên, nhiều thành viên yêu cầu chương trình được mở rộng và cho phép các chuyến đi một chiều.

Một nghiên cứu của thành phố về dịch vụ chia sẻ xe điện vào năm 2013 cũng cho thấy nhiều người hài lòng: 24,6% “rất hài lòng” trong khi 45,4% “hài lòng”. Các khía cạnh của dịch vụ mà họ hài lòng là: đóng góp tích cực vào việc giữ gìn môi trường; phương tiện đi lại (mức độ tiếng ồn, tốc độ, khả năng lái, bảo dưỡng, độ sạch sẽ); giảm chi phí vận chuyển; và dễ dàng đặt phòng. Mặt khác, các trường hợp thành viên không hài lòng với thời gian sử dụng, địa điểm và phí. Nhiều lời phàn nàn cũng được đưa ra liên quan đến việc sạc ô tô điện: các vấn đề với thiết bị sạc và những hạn chế về khoảng cách có thể đi được trong một lần sạc.

c. Giảm chi phí hộ gia đình

Theo nghiên cứu của thành phố Seoul, dịch vụ chia sẻ xe cho phép người dùng tránh được chi phí khấu hao xe, bảo hiểm dài hạn và bảo dưỡng xe, với mức tiết kiệm hàng năm tùy thuộc vào số lần thành viên sử dụng dịch vụ. Ví dụ, chi phí hàng năm cho chủ sở hữu ô tô lái xe hai lần một tuần tổng cộng là 4,26 triệu KRW (khấu hao 1,86 triệu KRW, chi phí cố định 850.000 KRW và 1,55 triệu KRW để chạy xe). Tuy nhiên, một người sử dụng dịch vụ chia sẻ xe hai lần một tuần chi tổng cộng 1,7 triệu KRW - thành viên hàng năm là 30.000 KRW và 1.674.400 KRW - ít hơn chủ sở hữu ô tô khoảng 2,56 triệu KRW. Dựa trên việc sử dụng 5 ngày một tuần, một chủ sở hữu xe hơi chi 6,3 triệu KRW trong khi một người sử dụng dịch vụ chia sẻ xe hơi chi 4,18 triệu KRW: ít hơn 2,08 triệu KRW một năm.

Kết luận

Qua bài giới thiệu về nền tảng chia sẻ xe của Seoul Hàn Quốc, có thể thấy yếu tố quan trọng của việc thúc đẩy các nền tảng số vào đô thị thông minh. Điều này không chỉ là sự cần thiết mà còn là yếu tố cơ bản cho sự vươn lên nhanh chóng của đô thị bởi sự vươn lên đồng thời mạnh mẽ phải gắn với sự vươn lên bền vững và hiệu quả giữa các bên.

Mặt khác, đây là bài học giá trị về việc thúc đẩy các nền tảng mà nhiều bên có lợi là một cách phát triển bền vững và lâu dài mà Việt Nam có thể học tập. Tại thời điểm này khi Việt Nam đang trong đà phát triển đô thị thông minh, xã hội số thì yếu tố phát triển nền tảng là vô cùng hợp lí. Hi vọng trong tương lai không xa có thể thấy được các nền tảng giống hoặc tương tự hoặc có các ý tưởng xây dựng bền vững như nền tảng này.

Vũ Cao Minh Đức