Sử dụng mô hình phát triển chính phủ điện tử của Liên hợp quốc (LHQ), lựa chọn 150 trang web của chính quyền địa phương để đánh giá dựa trên thành phần mô hình dịch vụ trực tuyến. Thông qua phương pháp chọn mẫu phân tầng, dân số được chia thành các nhóm nhỏ dựa trên phân loại thu nhập của các thành phố tự quản và loại thành phố. Các cuộc phỏng vấn cũng được thực hiện đối với những người cung cấp thông tin chính từ các văn phòng địa phương để xác định các vấn đề có thể xảy ra liên quan đến sự phát triển của chính phủ điện tử. Kết quả cho thấy một số chính quyền địa phương vẫn đang ở giai đoạn cơ bản (mới nổi hoặc xuất hiện). Mặt khác, các thành phố đô thị hóa cao cho thấy hầu hết các trang web của họ đã ở giai đoạn hai (nâng cao), trong đó nó có thể đáp ứng các dịch vụ liên lạc một chiều đơn giản. Hơn nữa, trong số những nguyên nhân dẫn đến sự tụt hậu của tiến độ Chính phủ điện tử là thiếu cơ sở hạ tầng công nghệ và kỹ năng, các vấn đề về tổ chức và thiếu các quy định của chính phủ và các quy định khác. Bài viết này có thể được sử dụng để phát triển kế hoạch cải thiện các dịch vụ chính phủ điện tử cũng như tình trạng của các trang web chính phủ điện tử ở Philippines.

Có nhiều định nghĩa về chính phủ điện tử và bản thân thuật ngữ này không được sử dụng phổ biến. Các định nghĩa của chính phủ điện tử bao gồm từ “việc sử dụng công nghệ thông tin để di chuyển thông tin tự do để vượt qua các giới hạn vật lý của các hệ thống dựa trên giấy và vật lý truyền thống” đến “việc sử dụng công nghệ để tăng cường khả năng tiếp cận và cung cấp các dịch vụ của chính phủ để được hưởng lợi công dân, đối tác kinh doanh và nhân viên”. Chủ đề chung đằng sau những định nghĩa này là chính phủ điện tử liên quan đến việc tự động hóa hoặc máy tính hóa các thủ tục dựa trên giấy tờ hiện có sẽ thúc đẩy phong cách lãnh đạo mới, cách tranh luận và quyết định chiến lược mới, cách giao dịch mới kinh doanh, những cách thức mới để lắng nghe người dân và cộng đồng, và những cách thức mới để tổ chức và cung cấp thông tin. Cuối cùng, chính phủ điện tử nhằm mục đích tăng cường khả năng tiếp cận và cung cấp các dịch vụ của chính phủ để mang lại lợi ích cho người dân. Quan trọng hơn, nó nhằm mục đích giúp tăng cường nỗ lực của chính phủ hướng tới quản trị hiệu quả và tăng cường tính minh bạch để quản lý tốt hơn các nguồn lực kinh tế và xã hội của một quốc gia để phát triển. Sự khác biệt không chỉ là ngữ nghĩa và các định nghĩa và thuật ngữ được áp dụng bởi các quốc gia riêng lẻ đã thay đổi, khi các ưu tiên đã thay đổi và khi tiến bộ đã đạt được đối với các mục tiêu cụ thể. Trong bối cảnh của Dự án Chính phủ điện tử của OECD, thuật ngữ 'chính phủ điện tử' được định nghĩa là: "Việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông và đặc biệt là Internet, như một công cụ để đạt được chính phủ tốt hơn". Kể từ khi xuất hiện Công nghệ thông tin và Truyền thông (ICT), các sáng kiến về Chính phủ điện tử đã phát triển mạnh mẽ và các chính phủ đã cách mạng hóa cách thức cung cấp dịch vụ cho công chúng. ICT đã làm thay đổi mối quan hệ giữa chính phủ và công dân và các khu vực công đã nhận ra tiềm năng của việc sử dụng ICT như một công cụ để nâng cao chất lượng và khả năng đáp ứng của các dịch vụ của chính phủ. Vì vậy, sự ra đời của Chính phủ điện tử đã tạo ra một sự thay đổi đáng kể trong việc cung cấp các dịch vụ công.

Tầm quan trọng của việc xác định hiệu quả hoạt động của chính phủ điện tử không thể bị nhấn mạnh quá mức. Do đó, tiến hành đánh giá chất lượng của các trang web là cấp thiết vì nó giúp xác định các vấn đề quan trọng đối với chất lượng dịch vụ chính phủ điện tử và cải tiến quy trình. Một mô hình có ý nghĩa cho việc đánh giá sự trưởng thành chính phủ điện tử là LHQ, mô hình này thường được sử dụng ở một số quốc gia chẳng hạn như Philippines, Cộng hòa Yemen.

Hiện trạng Philippines

Philippines là một quốc gia trong khu vực Đông Nam Á với dân số khoảng 109 triệu người, 79 triệu người (71,1%) là người sử dụng Internet, 62 triệu người sử dụng Facebook (57.4%). Sự khởi đầu của sự phát triển chính phủ điện tử của nó có thể được bắt nguồn từ đầu năm 2000. Thông qua sự ủy quyền của Đạo luật Thương mại Điện tử hoặc Đạo luật Cộng hòa 8792, chính phủ Philippines yêu cầu mỗi bộ phải có thông tin hiện diện trên web. Điều này nhằm cho phép công chúng tiếp cận thông tin và công dân có thể giao tiếp với các chính trị gia được bầu hợp lệ của họ. Các sáng kiến của chính phủ đã tiếp tục được thực hiện thông qua các công cụ ICT như Internet. Hơn nữa, Ban Thông tin và Công nghệ truyền thông (DICT) cũng được thành lập theo Đạo luật Cộng hòa số 10844 để sử dụng và phát triển ICT cho tăng trưởng quốc gia.

Hiện tại, chính phủ đang xây dựng kế hoạch EGMP (Kế hoạch tổng thể của Chính phủ điện tử) do DICT lập. EGMP là một kế hoạch chi tiết để tích hợp CNTT-TT cho toàn chính phủ bao gồm các tổ chức, cơ quan, quy trình, nguồn lực và chính sách. Kế hoạch này mô tả hệ thống quản trị cần được củng cố để làm cho việc thực hiện nó khả thi và bền vững. Philippines được xếp hạng về Chính phủ điện tử theo xếp hạng của Liên hợp Quốc từ từ thứ 95 vào năm 2014 đến 77 năm 2020 tăng 18 bậc, trong khu vực Đông Nam Á,  Philippines xếp hạng 5/11 quốc gia, về cơ bản đã tăng lên vị trí thứ 77 trong số 193 quốc gia vào năm 2020 trong Khảo sát của LHQ về Chỉ số Phát triển Chính phủ Điện tử (EGDI). EGDI được sử dụng để đo lường mức độ sẵn sàng của nền hành chính quốc gia bằng cách sử dụng các công cụ ICT cho các dịch vụ công. Với điều này, Philippines hiện đang phải đối mặt với thách thức để duy trì sự tăng trưởng ấn tượng và làm cho nó trở nên bao trùm hơn. Điều này đặt ra yêu cầu đối với chính phủ là phải cung cấp một môi trường đảm bảo tính cởi mở, hiệu quả trong cung cấp dịch vụ và không gian để tăng khả năng cạnh tranh. Với nhu cầu và kỳ vọng gia tăng, chính phủ phải chuyển từ con đường phát triển ICT không tích hợp sang phát triển Chính phủ điện tử.

Hơn nữa, một số trang web chính phủ của các bộ phận khác nhau đã được phát triển với tổng số 36 trang web. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các nghiên cứu thực nghiệm về cấp chính quyền điện tử địa phương. Trên thực tế, các nghiên cứu mới nhất để đánh giá các trang web của thành phố địa phương được thực hiện, trong đó kết quả cho thấy sự thiếu vắng rõ ràng của thông tin và tài nguyên quan trọng trên web có thể làm tăng chất lượng và tốc độ cung cấp dịch vụ. Có thể nói rằng, nhu cầu xác định tình trạng hiện tại có thể là cần thiết. Với nhiệm vụ của Sắc lệnh hành pháp Philippines số 02 s.2016 nêu rõ “Công dân có quyền thông tin theo hiến pháp và các chính sách của nhà nước về công khai đầy đủ và minh bạch trong các dịch vụ công”, các đơn vị chính phủ có xu hướng tuân thủ lệnh này.

Hướng tiếp cận của Philippines

Chính phủ điện tử bao gồm việc sử dụng các ICT khác ngoài internet, chẳng hạn như cơ sở dữ liệu, mạng, hỗ trợ thảo luận, đa phương tiện, tự động hóa, theo dõi và truy tìm và các công nghệ nhận dạng cá nhân. Nhiều lợi ích được mong đợi của việc triển khai Chính phủ điện tử đã khiến các chính phủ đầu tư mạnh vào công nghệ và hệ thống. Cung cấp các dịch vụ cho những người trong thẩm quyền của mình để giao dịch điện tử với chính phủ. Các dịch vụ này khác nhau tùy theo nhu cầu của người dùng, và nó đã gây ra sự phát triển của các loại Chính phủ điện tử khác nhau.

Để đánh giá việc cung cấp dịch vụ của chính phủ điện tử, sự trưởng thành của chính phủ điện tử cần được xác định và phân tích dựa trên mức độ mà các thuộc tính của công nghệ thông tin đã được sử dụng để cho phép cung cấp dịch vụ theo phương thức điện tử . Điều này có thể được thực hiện thông qua việc sử dụng mô hình trưởng thành của chính phủ điện tử phù hợp. Mô hình thành thục là “Một phương pháp để đánh giá mức độ thành thục của các quá trình của một tổ chức và để xác định các thực hành chính cần thiết để tăng độ chín của các quá trình này”. Đây là hướng dẫn để giành quyền kiểm soát các quá trình phát triển và duy trì các dịch vụ của chính phủ điện tử, đặc biệt là những dịch vụ mà công dân có thể truy cập trực tiếp thông qua các trang web.

Một số mô hình trưởng thành của chính phủ điện tử như: Phát triển Chính phủ điện tử đầy đủ chức năng của Layne và Lee; Các chiến lược bảo mật cho chính phủ điện tử của Hiller và Billanger; Chính phủ điện tử vì người dân của LHQ và Chính phủ điện tử và Ngân hàng Thế giới. Theo một nghiên cứu so sánh được thực hiện bởi Almuftah, Hamad, V. Weerakkody và U. Sivarajah, Đại học Brunel, London, Vương quốc Anh, mô hình của LHQ lấy người dân làm trung tâm và sự tham gia điện tử, nhấn mạnh vào nhu cầu của người dân, từ đó có thể dẫn đến một chính phủ điện tử minh bạch và hiệu quả.

Mô hình 4 giai đoạn của LHQ đã được chọn, mỗi giai đoạn phát triển của chính phủ đều có mức độ công nghệ và độ tinh vi riêng.

i. Giai đoạn đầu tiên: Là các dịch vụ mới nổi trong đó trang web của chính phủ chứa thông tin cơ bản của chính phủ, chính sách công, quản trị hoặc quy định và liên kết với các chi nhánh khác của chính phủ. Tại đây, công dân có thể nhận được thông tin cập nhật về chính phủ quốc gia.

ii. Giai đoạn thứ hai: Là các dịch vụ nâng cao trong đó một trang web của chính phủ chứa các phương tiện thông tin liên lạc một chiều hoặc hai chiều đơn giản cho người dân, chẳng hạn như tải xuống các biểu mẫu và ứng dụng. Nó có khả năng đa ngôn ngữ và các tính năng âm thanh/video trong số những tính năng khác.

iii. Giai đoạn thứ ba: Là các dịch vụ giao dịch trong đó một trang web của chính phủ cung cấp khả năng giao tiếp hai chiều cho công dân như xin các chứng chỉ, giấy phép, giấy phép; và tải xuống và tải lên các biểu mẫu. Trong giai đoạn này, trang web cũng có thể phục vụ các giao dịch tài chính cho các khoản thanh toán hoặc phí.

iv. Giai đoạn thứ tư: Là các dịch vụ kết nối trong đó chính phủ chủ động thu hút người dân, do đó cung cấp các công cụ web tương tác trên các trang web. Thông tin, dữ liệu và kiến ​​thức được chuyển từ các cơ quan chính phủ thông qua các ứng dụng tích hợp. Trong giai đoạn này, công dân được trao quyền và được tạo môi trường để tham gia nhiều hơn vào các hoạt động của chính phủ và ra quyết định.

Phương pháp luận

Để đánh giá các trang web chính phủ điện tử và tình hình triển khai nó, Philippines áp dụng phương pháp tiếp cận hai bước.

i. Đầu tiên, đánh giá có hướng dẫn về các trang web của chính quyền địa phương đã được thông qua. Tổng cộng 150 trang web thành phố và đô thị của Philippines đã được đề xuất để đánh giá dựa trên mô hình phát triển chính phủ điện tử của Liên hợp. Một danh sách cập nhật của tất cả các vùng, thành phố và đô thị ở Philippines đã được truy xuất từ Bộ Nội vụ và Chính quyền địa phương (DILG) với tổng số 135 thành phố và 1.493 đô thị. Trong 150 trang web, 113 trang web ở đô thị được khảo sát chiếm 75% và 37 thành phố chiếm 25%. Các trang web mẫu được xác định thông qua phương pháp lấy mẫu phân tầng. Dân số được chia thành các nhóm, được gọi là tầng, trong đó mỗi tầng đại diện cho mỗi phân loại thành phố hoặc đô thị. Sau đó, các mẫu được lấy từ các vùng khác nhau trong mỗi tầng để thu được kết quả có thể xảy ra nhất. Để xác định URL của từng mẫu, Google đã được sử dụng để tìm kiếm và chỉ những trang web có chứa miền “.gov.ph” mới được xem xét để đánh giá. Mỗi trang web được đánh giá riêng biệt theo các tiêu chí cụ thể như trong Bảng 1. Một trang web thuộc về một giai đoạn cụ thể nếu các tính năng của nó đáp ứng tất cả các tiêu chí đã cho, ngoại trừ Giai đoạn 1 - trong đó sự hiện diện trực tuyến đơn thuần (URL có sẵn) được coi là giai đoạn mới nổi. Kết quả sau đó được đưa vào một bảng tính. Dữ liệu sau đó được phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả.

Bảng 1: Tiêu chí đánh giá sự trưởng thành của trang web

ii. Thứ hai, các cuộc phỏng vấn bán cấu trúc được thực hiện với 6 người cung cấp thông tin chính từ các thành phố và đơn vị chính quyền đô thị khác nhau. Những người được phỏng vấn là nhân viên CNTT và quản lý dự án liên quan đến bộ phận ICT tại văn phòng tương ứng của họ. Các mục tiêu là để hiểu đầy đủ lý do đằng sau tốc độ phát triển chậm của chính phủ điện tử. Một hướng dẫn phỏng vấn đã được sử dụng, nhưng các câu hỏi bổ sung đã được khảo sát trong các buổi phỏng vấn thực tế để khám phá những con đường mới về các chủ đề. Các câu hỏi chủ yếu tập trung vào các vấn đề triển khai thành công Chính phủ điện tử về công nghệ, tổ chức, dữ liệu và môi trường.

Trong số 150 trang web mẫu, 49 không có trang web hoặc không thể truy cập được, 101 trang web còn lại được phân tích cẩn thận riêng biệt. Mỗi trang web được đánh giá dựa trên một bộ tiêu chí đơn giản hóa và sử dụng mô hình của Liên hiệp Quốc làm cơ sở đánh giá. Mỗi giai đoạn có ba đến năm tính năng và được tính điểm riêng biệt. Một trang web được đánh giá là trang web Giai đoạn 1 nếu nó đáp ứng ít nhất một trong các tính năng của giai đoạn xuất hiện, sự hiện diện trực tuyến với thông tin cơ bản của chính phủ được đăng tải được coi là một giai đoạn xuất hiện. Nếu một trang web đáp ứng tất cả các tiêu chí trong một giai đoạn nhất định, thì nó được đánh giá là giai đoạn nâng cao tiếp theo. Kết quả đánh giá theo tầng được tóm tắt trong Bảng 2 và được minh họa qua các biểu đồ trong Hình 1.

Bảng 2: Kết quả đánh giá sự trưởng thành của trang web Chính phủ Điện tử địa phương

Hình 1: Đánh giá theo phân loại

Các thị trấn được phân thành sáu mục, trong đó hạng nhất là đô thị phát triển nhất và hạng 6 là đô thị kém nhất và các thành phố cũng được nhóm lại thành ba loại - thành phố đô thị hóa cao, thành phố thành phần độc lập và thành phố thành phần tương ứng. Kết quả đánh giá trang web cho các đô thị loại 1 đến loại 5 cho thấy số lượng trang web thuộc Giai đoạn 1 nhiều hơn so với Giai đoạn 2. Có một số trang web thuộc Giai đoạn 2 từ loại 1 đến loại 5, nhưng không có trang web thuộc Giai đoạn 3 và Giai đoạn 4. Đối với lớp thứ sáu, một mẫu đại diện không có trang web độc lập của chính phủ cũng như 38 trang web khác ở các lớp khác nhau. Dựa trên những kết quả này, có thể giả định rằng phân loại thu nhập của một đô thị càng thấp thì mức độ ưu tiên trong phát triển trang web của chính phủ điện tử càng thấp. Ngược lại, phân loại thành phố có thu nhập cao có xu hướng ưu tiên phát triển chính phủ điện tử của họ vì hầu hết các trang web đang ở giai đoạn hoàn thiện {Giai đoạn 2} nâng cao.

Hơn nữa, kết quả đánh giá cho các thành phố cho thấy kết quả khác nhau trên mỗi lớp. Một số thành phố thành phần thuộc Giai đoạn 1, với mười một trang web; và bảy trang web còn lại thuộc Giai đoạn 2. Thành phố thành phần độc lập, với một mẫu đại diện, = cũng được đánh giá là trang web Giai đoạn 1. Tuy nhiên, các thành phố đô thị hóa cao hầu hết thuộc Giai đoạn 2 với bốn trang web được đánh giá; và hai trang web khác thuộc Giai đoạn 1. Hơn nữa, có 11 mẫu thành phố chưa có trang web của chính phủ.

Được thể hiện trong Hình 2 là tóm tắt các kết quả tổng thể. Trong số 112 = trang web đô thị, 54 mẫu thuộc cấp Giai đoạn 1 (Xuất hiện) và 20 trang còn lại đã ở cấp Giai đoạn 2 (Nâng cao), nhưng 38 mẫu không có trang web. Đối với các đánh giá của thành phố, 13 trang web mẫu (6 HUC và 7 CC) thuộc Giai đoạn 2; 14 mẫu (2 HUC, 1 IC và 11 CC) cho Giai đoạn 1; và 11 mẫu không có trang web chính phủ đăng ký, với tổng số 38 trang web của thành phố. Kết quả cũng tiết lộ rằng không có trang web nào đạt đến mức trưởng thành Giai đoạn 3 (Giao dịch) hoặc Giai đoạn 4 (Đã kết nối).

Hình 2: Đánh giá bởi mức độ trưởng thành

Bài viết này xác định tình trạng hiện tại của các trang web chính phủ điện tử địa phương của các thành phố và thành phố trực thuộc Philippines. Các phát hiện đã tiết lộ một số hàm ý. Thứ nhất, hầu hết các chính quyền địa phương có trang web đều đang ở giai đoạn đầu của quá trình phát triển chính phủ điện tử. Trên thực tế, tất cả các trang web chính phủ điện tử địa phương hiện có chỉ được phân loại là Giai đoạn 1 hoặc Giai đoạn 2. Điều này cho thấy nhu cầu rõ ràng là phải tăng cường các sáng kiến ​​chính phủ điện tử và đưa sự phát triển của nó thành một trong những ưu tiên. Thứ hai, một số thành phố chưa có trang web độc lập, thay vào đó, thông tin cơ bản thường được đặt trên một phần riêng trên trang web chính thức của tỉnh. Xem xét các quy định của chính phủ điện tử yêu cầu giao dịch trực tuyến và cung cấp dịch vụ, một số thành phố và thành phố trực thuộc trung ương vẫn còn vượt xa việc thực hiện các mục tiêu của chính phủ điện tử. Nói chung, chính phủ phải có khả năng cung cấp cho công chúng các dịch vụ trực tuyến như đơn đăng ký, giao dịch và các hình thức thu hút công dân khác. Từ dữ liệu và kết quả, nghiên cứu này đã đóng góp thêm vào sự phát triển chính quyền điện tử của địa phương. Bài viết cung cấp cái nhìn về thiết lập hiện tại của các chính quyền điện tử địa phương ở Philippines bằng cách xác định mức độ trưởng thành của chính phủ điện tử và kiểm tra các vấn đề liên quan đến sự phát triển của chính phủ điện tử. Do đó, thông qua bài viết này, Việt Nam có thể đưa ra các kế hoạch chính phủ điện tử dựa trên các đánh giá có thể giúp xác định các lĩnh vực cần cải thiện, đặc biệt là những lĩnh vực cần hỗ trợ nhiều hơn về cơ sở hạ tầng. Bài viết này cũng có những hạn chế, dữ liệu thu thập được từ Philippines chỉ là một trong nhiều quốc gia đang phát triển. Số lượng các trang web được đánh giá cũng được giới hạn ở 150 trang web của chính phủ thành phố và đô thị. Các đánh giá được thực hiện thông qua bộ tiêu chí đã điều chỉnh dựa trên các dịch vụ, chứ không phải cách thức các dịch vụ được cung cấp. Hơn nữa, những hạn chế của bài viết này đưa ra hướng đi cho các nhà nghiên cứu trong tương lai. Sau đây là mốt số khuyến nghị để Việt Nam tham khảo:

(a) Sự gia tăng số lượng đánh giá web có thể đưa ra các kết luận khác, vì có hơn một nghìn trang web có sẵn;

(b) một đánh giá dựa trên quan điểm của công dân có thể giúp chính quyền địa phương hơn nữa cải thiện trang web chính phủ điện tử của mình và xác định điểm mạnh và điểm yếu;

(c) Khung thiết kế quy trình chính phủ điện tử để triển khai chính quyền điện tử địa phương. Khuôn khổ này cần xác định các quá trình cần ưu tiên trong tổ chức, thông qua việc hiểu các quá trình ảnh hưởng đến kết quả của chính phủ điện tử. Điều này sẽ cải thiện các dịch vụ của chính phủ điện tử và do đó, công dân cuối cùng sẽ được hưởng lợi từ các kết quả./.

Trần Thị Duyên

Tài liệu tham khảo

1/ E-citizens: Blogging as Democratic Practice.” Electronic Journal of e-Government 2 (3): 155-166.

2/ Active Citizen Participation Using ICT Tools.” Communications of the ACM 52 (1): 118-121.

3/ Assessing e-Government Innovation”, in G. D. Garson (Eds.), Handbook of Public Information Systems (2nd ed.) Boca Raton, Florida: Taylor & Francis Group. pp. 615-630.

4/ United Nations. (2020), Digital Government in the Decade of Action for Sustainable Development

5/ E-Government for Developing Countries: Opportunities and Challenges, City University of Hong Kong, Erasmus University of Rotterdam and University of Nebraska at Omaha.

6/ The Failure of E-government in Developing Countries: A Literature Review.” The Electronic Journal on Information Systems in Developing Countries 26 (1): 1 -10.

7/ Transition to e-Government in Developing Countries: The Case of Driver and Vehicle Licensing Authority (DVLA) e-Service Smart City Initiatives in Ghana” in 27th European Regional Conference of the International Telecommunications Society (ITS), Cambridge, UK, September 2016.

8/ Internet World Stats (2020). Asia Marketing Research, Internet Usage, Population Statistics and Facebook Subscribers.