Việc áp dụng NPM được Vương Quốc Anh và một số nước tiên tiến tiên phong áp dụng đối với bộ máy quản lý hành chính của mình, tuy nhiên bước đầu đã không đạt được kết quả như mong muốn. Lý do được đưa ra là sự phức tạp trong quản trị, vận hành, trong khi các cơ quan chức năng của quốc gia này đang điều hành theo chiều dọc, lĩnh vực quản lý độc lập dẫn đến việc phối kết hợp giữa các cơ quan này là rất khó khăn. Chưa kể đến việc quản trị gặp nhiều lỗ hổng mới dẫn đến sự gian lận của nhà cung cấp dịch vụ làm ảnh hưởng đến lòng tin của người dân. Và chính các quốc gia này đã ngừng việc áp dụng NPM sau những năm 2000.

Tuy nhiên, sự xuất hiện và phát triển mạnh mẽ của các công nghệ mới đã mở ra kỷ nguyên mới cho nhân loại, đó là kỷ nguyên quản trị kỹ thuật số DEG-Digital Era Governance:

- DEG được đặc trưng bởi sự tập hợp các dịch vụ công được cung cấp trực tiếp của chính phủ xung quanh người dân và những thay đổi của chính phủ trong thời đại kỹ thuật số với sự ra đời của mạng xã hội, điện toán đám mây, phát triển ứng dụng và nhiều hiện tượng gần đây khác thúc đẩy các xã hội công nghiệp tiên tiến xa hơn nữa là hướng tới một nền văn minh trực tuyến.

- DEG đã nêu bật một giải pháp đúng đắn sự kết hợp giữa công nghệ Internet mới nổi và các hành vi dựa trên công nghệ mới và kết quả là kỳ vọng của người dân xung quanh DEG như một kênh tương tác giữa công dân và chính phủ.

- Với các đặc điểm và phương pháp tiếp cận hiệu quả, nhanh chóng của yếu tố công nghệ vốn có trong DEG đã mang lại hiệu quả trong việc cung cấp và sử dụng các dịch vụ công được cải thiện.

Chính DEG đã khiến Chính phủ Anh phải suy nghĩ lại, thay vì quay lại mô hình quản lý, cung cấp dịch vụ công theo kiểu truyền thống trong bối cảnh việc NPM trước đó không đạt kết quả như mong đợi.

Xu hướng mới nổi và các mô hình giao hàng tận nơi: DEG và NPM (Hội nhập xã hội, tính toàn diện và Số hóa một phần bù đắp cho những thiếu sót của NPM):

NPM có thể được coi là một hiện tượng trong khu vực công đối với mô hình tổ chức mới xuất hiện từ khu vực tư và được thúc đẩy bởi các “chuyên gia quản lý”, trong đó hình thức tổ chức phân cấp, quan liêu và nhiều bộ phận dần dần trở nên không phù hợp với các điều kiện thị trường biến động hơn phát sinh từ toàn cầu hóa. Mặc dù các tranh luận để xác định tồn tại về bản chất chính xác của NPM nhằm đưa ra một tổng hợp cụ thể, lý luận thực tiễn, NPM “là một lý thuyết hoặc học thuyết chung mà khu vực công có thể được cải thiện bằng cách áp dụng các khái niệm, kỹ thuật và hiệu quản đầu tư” được đặc trưng bởi:

a) Nhấn mạnh nhiều hơn vào “hiệu suất”, mục tiêu và việc đo lường kết quả đầu ra;

b) Các tổ chức nhỏ, tách biệt;

c) Thay thế các ràng buôc đối với các quan hệ thứ bậc;

d) Áp dụng rộng rãi cơ chế thị trường;

e) Nhấn mạnh vào việc coi người sử dụng dịch vụ là “khách hàng”.

Trở lại với trường hợp ở Vương quốc Anh, đối mặt với với nền quản trị hành chính nhà nước truyền thống lâu đời, việc áp dụng NPM gặp phải rất nhiều thách thức khi chưa thực sự hiểu đúng bản chất và định hướng của nó, chưa đặt vai trò của “người dân” là trung tâm để triển khai và bỏ lỡ tính năng động của Internet với các đặc điểm hướng đến người dùng và lợi thế của nó.

Vào những năm 2000, DEG đầu tiên được giải thích theo ba chủ đề gắn với quyền lao động của con người: tài hòa nhập, toàn diện và số hóa. Sau đó được cho rằng đã có một “làn sóng thứ hai” về sự phát triển trong DEG phản biện lại những chủ đề này.

- Chủ đề đầu tiên: tái hòa nhập bao gồm khái niệm về quản trị liên kết, liên quan đến việc quay trở lại quá trình nông nghiệp hóa, tập trung hoạt động mua sắm, gia công phần mềm tái hòa nhập, dịch vụ chia sẻ và chuỗi cung cấp dịch vụ được đơn giản hóa.

- Chủ đề thứ hai: toàn diện là về tổ chức lại các dịch vụ xung quanh người dân và bao gồm cung cấp dịch vụ “một cửa” được hỗ trợ bởi kho dữ liệu, các quy trình bảo hiểm xã hội được đơn giản hóa và tích hợp, cũng như kiểm tra và đánh giá của người dân đối với các dịch vụ, dựa trên các khái niệm về “web xã hội. ”

- Chủ đề thứ ba: số hóa bao gồm các mục tiêu “100% trực tuyến”, trong đó các dịch vụ được giả định là phân phối kỹ thuật số theo các quy trình tự động mặc định, thông tin và dữ liệu mở, “đám mây” của chính phủ và điện toán tiện ích dựa trên “web”, dân chủ (“Do-it-yourself”) quản trị và các hành vi “web xã hội” (mở sách chính phủ, kết hợp, sao chép dịch vụ).

Một đặc điểm cụ thể của DEG là các tính năng của nó có tính đổi mới sâu sắc, theo nghĩa là chúng dựa trên sự xuất hiện không chỉ của các công nghệ mới mà còn của các mô hình kinh doanh mới và hỗ trợ khuyến khích thương mại.

Đáng chú ý là rất ít các tính năng nêu trên của DEG có thể được chuyển giao thông qua phương pháp quản trị “nền kinh tế chỉ huy” truyền thống. Điều này là do phần lớn các tính năng của DEG, ngay cả những tính năng liên quan đến tái hòa nhập, liên quan đến công nghệ mới, cơ chế khuyến khích và các hành vi kết quả hiện không tồn tại-trong phạm vi cộng đồng hiện có hoặc trong các thỏa thuận thuê ngoài hiện có được định hướng phần lớn vào việc tạo ra và duy trì các thỏa thuận riêng, phức tạp và phần lớn là không thể vận hành được.

Nỗ lực triển khai DEG bằng các công cụ NPM lỗi thời:

Mặc dù dường như NPM khó có thể hồi sinh khi kỳ vọng tiếp tục tăng trưởng của công chúng đối với việc cung cấp dịch vụ kỹ thuật số kiểu DEG được sắp xếp xung quanh người dân, nhưng vẫn chưa rõ ràng rằng chính phủ hiện có sự hiểu biết rộng rãi hoặc khả năng cụ thể để xây dựng và cung cấp sự đổi mới cần thiết cần thiết cho DEG. Nhu cầu gần đây về các hình thức quản trị liên kết và “mạng xã hội” đã xuất hiện trong bối cảnh các vấn đề nội tại trong việc mua sắm CNTT của chính phủ và một chuỗi các dự án thất bại lớn. Sự đầu tư đáng kể vào chương trình nghị sự của chính phủ chuyển đổi tập trung và cả các sáng kiến số hóa trước đó và sau đó đã tạo ra một thị trường CNTT khu vực công phản kháng sâu sắc ở Vương quốc Anh. Các nỗ lực xây dựng DEG cho đến nay vẫn bị hạn chế bởi nền tảng của họ trên “khung NPM”: một mô hình thương mại thời NPM liên quan đến sự phát triển chưa được kiểm soát của sự tham gia của khu vực tư nhân theo phong cách gia công phần mềm trong cung cấp dịch vụ CNTT.

Nhu cầu hiểu biết mới về CNTT trong khối Chính phủ:

Chiến lược công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) của chính phủ Anh, được công bố vào tháng 3 năm 2011, dường như chấp nhận tính không bền vững của mối quan hệ giữa các nền tảng dùng chung và điều này tạo nên tính cạnh tranh  giữa chúng, cũng có nghĩa chấp nhận sự thay đổi và giảm chi phí cần thiết cho DEG chỉ có thể được thực hiện thông qua sự thay đổi giao dịch từ các hệ thống lớn, theo chiều từ trên xuống và thuê dịch vụ. Những gì tốt nhất của khu vực tư cung cấp những minh họa về công nghệ được sử dụng để đổi mới và chuyển đổi cách thức thiết kế và cung cấp dịch vụ. Các ví dụ thường được trích dẫn bao gồm Amazon, eBay và Facebook, những người đã sử dụng công nghệ để phá vỡ các mô hình thị trường trước đây và cho phép người dùng cuối quản lý cách họ giao dịch và nhận hàng.

Tiếp cận kiến trúc mở - một sự kết hợp độc đáo giữa kỹ thuật và thương mại:

Cách tiếp cận Kiến trúc mở được thành lập dựa trên sự công nhận về cách thức mà tính kinh tế tiện ích của các tiêu chuẩn mở và kết nối giá rẻ sẽ ngày càng xác định cách chính phủ cung cấp DEG. DEG không chỉ phụ thuộc vào việc tiếp tục đổi mới bởi một thị trường mở được cung cấp bởi nền tảng/mô hình đổi mới, nó còn phải đảm bảo rằng nó ở vị trí để tận dụng các mô hình thương mại “tiện ích”, chẳng hạn như khi máy tính để bàn xuất hiện. Đổi lại, việc xây dựng nền tảng và tận dụng các dịch vụ tiện ích yêu cầu tiêu chuẩn hóa xung quanh các giao thức cốt lõi và quyền truy cập mở vào dữ liệu. Ví dụ Kiến trúc mở của Google được đặc trưng bởi sự tập trung/phân quyền dựa trên các tiêu chuẩn và giao diện, bởi một chức năng cốt lõi được định vị để tận dụng lợi thế đổi mới và chi phí của thị trường.

Đạt được kiến trúc mở:

DEG đã cho thấy được giá trị ưu việt và tránh được những hạn chế của NPM đã lỗi thời ngày càng đối nghịch với xu hướng CNTT chủ đạo dựa trên nền tảng mở, cạnh tranh cởi mở và nhanh chóng đổi mới.

Như những lập luận đã nêu, sự thay đổi với quy mô rất lớn có thể gặp phải rất nhiều rào cản, tác động rất lớn đến tư duy, văn hóa lo ngại sự rủi ro, nhất là các vấn đề liên quan đến tính sở hữu và vốn đầu tư, đây là vấn đề gặp phải ở hầu hết bộ máy của Chính phủ các quốc gia, nhưng đó không phải là tất cả, một số cơ quan chính phủ ở các quốc gia có tư duy tiến bộ hơn đã sớm chấp nhận và áp dụng mô hình Kiến trúc mở đã bước đầu gặt hái được những kết quả tích cực.

Cùng một mục tiêu, các mô hình khác nhau: NPM và kiến trúc mở khác nhau như thế nào?

Theo nhiều cách, Kiến trúc mở không khác NPM quá nhiều về mặt tư tưởng, ở chỗ tránh xa các hình thức quan liêu, ủng hộ sự phân chia, cạnh tranh và khuyến khích. Tuy nhiên, mặc dù Kiến trúc mở và NPM có chung các mục tiêu, nhưng các mô hình của chúng để đạt được những mục tiêu này hoàn toàn khác nhau. Theo quan điểm được trình bày ở đây, NPM đã thất bại (và tiếp tục thất bại) vì nó đã thay thế một mô hình phân phối đơn lẻ, cố định trong khu vực tư nhân bằng một mô hình phân phối đơn lẻ, cố định trong khu vực công. Điều quan trọng là, mặc dù NPM nhằm mục đích phân tách các cấu trúc tổ chức nguyên khối trước đây, tách biệt khỏi các yếu tố hàng hóa trong dịch vụ và do đó không thể tạo ra nền tảng / động lực đổi mới được trình bày ở đây. Trên thực tế, nó cũng tiếp tục hoạt động trong các hầm dọc của cấu trúc dịch vụ công cộng, thay vì nhận ra tiềm năng của các yêu cầu theo chiều ngang (chẳng hạn như hệ thống văn phòng hỗ trợ hàng hóa thông thường) nơi có thể giảm chi phí và độ phức tạp. Bởi vì chính phủ phân tách ở cấp độ sai, sự cạnh tranh và khuyến khích mà NPM hứa hẹn đã không tuân theo. Kết quả là một hệ thống đã tạo ra một nền văn hóa không ưa thích giữa một nhóm các nhà cung cấp khép kín để đơn giản hóa, và sự phức tạp ngày càng gia tăng. Trái ngược với việc NPM tập trung vào việc phân tách các cấu trúc, cách tiếp cận Kiến trúc Mở tập trung vào việc phân tách một quá trình đổi mới liên tục, tận dụng và các dịch vụ hàng hóa không bao giờ ngừng và không thể bị hạn chế trong các thỏa thuận thương mại dài hạn. Do đó, Kiến trúc mở có thể được coi là một biểu hiện trưởng thành, được kích hoạt kỹ thuật số của các lý tưởng của NPM với khả năng cung cấp DEG thông qua một triết lý và cách tiếp cận cơ bản hoàn toàn khác.

Bài học kinh nghiệm của chính phủ Anh cho thấy một cái nhìn sâu sắc thú vị về những thách thức chính trị có thể gặp phải khi các chính phủ hướng tới việc chuyển các cơ quan hành chính sang kỷ nguyên dịch vụ kỹ thuật số. Các mô hình CNTT hoạt động theo NPM trong lịch sử đã được chứng minh là có rủi ro cao và chi phí cao đối với các chính phủ; nhưng, những điều này cho đến nay vẫn ăn sâu và có khả năng chống lại sự thay đổi trong cả các cấp cao của ngành dịch vụ dân sự và các nhà cung cấp hiện có của nó. Mặc dù việc tiếp tục một mô hình đã tỏ ra không hiệu quả và hiếm khi mang lại kết quả chính sách mà các chính phủ đã tìm kiếm có thể phản trực giác, nhưng mô hình này đã chứng tỏ rủi ro thấp đối với các công chức cấp cao cũng như các nhà cung cấp lớn. Có rất ít trách nhiệm giải trình rõ ràng đối với những lỗi lặp đi lặp lại như vậy, giữa các quan chức hoặc nhà cung cấp.

Hiếu Bùi

Tài liệu tham khảo:

https://academic.oup.com/jpart/article/23/4/977/960641?login=false