Sơ lược về nền kinh tế México

México hay là một nước cộng hòa liên bang thuộc khu vực Bắc Mỹ. Sau cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng năm 1994, México đã phục hồi bằng cách xây dựng một nền kinh tế đa dạng và hiện đại. Cơ sở hạ tầng được cải thiện đã nâng cao chất lượng hoạt động của các bến cảng, đường sá, mạng lưới điện, viễn thông, hàng không bảo đảm cho sự phát triển kinh tế. Dầu lửa vẫn là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của México và mang lại một nguồn ngoại tế lớn cho nền kinh tế nước này. Sau cuộc đại suy thoái 2008-2009, nền kinh tế đã đạt mức tăng trưởng trung bình là 3.32 % mỗi năm kể từ năm 2010 đến năm 2014. Năm 2017, nền kinh tế México đạt mức tăng trưởng là 2.0%. Với dân số đông và một nền kinh tế phát triển năng động và vững chắc, México được dự báo có thể sẽ trở thành một trong 5 cường quốc kinh tế thế giới vào năm 2050 theo thứ tự lần lượt là Trung Quốc, Mỹ, Ấn Độ, Brasil và México.

Trong nền kinh tế México, lĩnh vực nông nghiệp chiếm 4%, công nghiệp chiếm 26,5% và dịch vụ chiếm 69,5%. Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu của México là dầu mỏ, hàng gia công, rau quả, vải, cà phê, bạc. Còn các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu là máy móc, thiết bị, phương tiện giao thông.

Du lịch cũng là một nguồn thu ngoại tệ lớn của México. Mỗi năm đất nước México đón tiếp hơn 20 triệu lượt khách du lịch nước ngoài và là quốc gia duy nhất tại khu vực Mỹ Latinh có mặt trong top 25 nước điểm đến du lịch của thế giới. Năm 2017, México đứng thứ 6 thế giới về lượng khách du lịch đến tham quan. México đã ký Hiệp định thương mại tự do FTA (Free Trade Agreement) với hơn 40 quốc gia trong đó có Hoa Kỳ, Nhật Bản, Liên minh Châu Âu, các nước Trung Mỹ và Nam Mỹ.

Theo Báo cáo Cạnh tranh Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2016-2017, México xếp thứ 51 trên tổng số 138 quốc gia về Chỉ số Cạnh tranh toàn cầu. Chỉ số Phát triển Con người của Liên Hợp quốc năm 2018, México xếp hạng 74 trên 197 quốc gia và vùng lãnh thổ, được xếp vào nhóm các nước có chỉ số phát triển cao.

Nội dung Chiến lược quốc gia số México

Mục đích của Chiến lược quốc gia số México là tăng cường số hóa, tối đa hóa tác động kinh tế, xã hội và chính trị thông qua 5 mục tiêu, giải pháp chính:

Hình 1. Chiến lược kỹ thuật số quốc gia của México

1. CHUYỂN ĐỔI CHÍNH PHỦ. Chính phủ xây dựng một mối quan hệ mới giữa xã hội và chính phủ, tập trung vào trải nhiệm của công dân trong việc sử dụng các dịch vụ công. Đối với mục tiêu này, Chính phủ México đã đặt ra các giải pháp như sau:

- Xây dựng và phối hợp hành động nhằm đạt được một Chính phủ mở. (1) Chính phủ xuất bản thông tin hữu ích của Chính phủ ở định dạng dữ liệu mở; (2) xây dựng mô hình quản trị thông tin hiệu quả; (3) xây dựng cơ chế giải quyết các vấn đề quan tâm của người dân thông qua sự hợp tác giữa chính phủ, công dân, doanh nghiệp và xã hội. Trong khuôn khổ quan hệ đối tác, Chính phủ thúc đẩy các sáng kiến Chính phủ mở.

- Triển khai một cửa quốc gia. (1) Chính phủ xây dựng danh mục các thủ tục và dịch vụ quốc gia trên nền tảng kỹ thuật số; (2) chuẩn hóa các thủ tục, quy định, dịch vụ ở mọi cấp chính quyền; (3) thúc đẩy việc áp dụng các tiêu chuẩn trong tất cả các cơ quan chính phủ thông qua các hướng dẫn, công cụ kỹ thuật số và tài liệu đào tạo; (4) sử dụng Chữ ký điện tử nâng cao làm phương tiện xác thực các thủ tục và dịch vụ trên hệ thống một cửa.

- Xây dựng chính sách ICT bền vững cho chính quyền. (1) Chính phủ thiết lập kiến trúc công nghệ của chính quyền liên bang; (2) khai thác và phân phối lại khả năng công nghệ hiện có; (3) phát triển khả năng tương tác của các hệ thống và ứng dụng trong chính quyền; (4) ưu tiên ứng dụng điện toán đám mây; (5) tăng cường cơ chế bảo mật thông tin; (6) đưa ra các hành động để bảo đảm chủ quyền dữ liệu.

- Thực hiện chính sách quản lý tài sản đất đai quốc gia. (1) Xây dựng bản đồ số quốc gia ở định dạng dữ liệu mở có chứa thông tin về tài sản đất, quyền sử dụng đất mà mọi người có thể truy cập được dễ dàng; (2) tạo điều kiện thuận lợi để quản lý lãnh thổ quốc gia cũng như các thủ tục về sử dụng và chuyển nhượng đất đai; (3) tạo điều kiện thuận lợi để phát triển và quản lý đăng ký đất quốc gia thông qua ICT.

- Sử dụng dữ liệu để phát triển và cải thiện chính sách công. (1) Chính phủ xây dựng các công cụ sử dụng dữ liệu như hỗ trợ thực nghiệm cho quá trình thiết kế chính sách công; (2) bảo đảm quyền riêng tư và bảo vệ dữ liệu cá nhân, cũng như thông tin được phân loại và dành riêng trong việc sử dụng dữ liệu mở; (3) thúc đẩy hoạt động dữ liệu miễn phí của khu vực tư nhân cho các dự án phục vụ lợi ích công cộng.

- Thiết lập Chiến lược truyền thông kỹ thuật số và mạng xã hội cho chính phủ với nguyên tắc tập trung vào cá nhân và nhu cầu người dùng với nội dung đơn giản, thông điệp rõ ràng, thông tin hữu ích, mở và minh bạch.

2. KINH TẾ SỐ. Chính phủ phát triển một hệ sinh thái nền kinh tế số; xây dựng các mô hình kết nối mới, mở rộng đại lý ngân hàng và cung cấp dịch vụ ngân hàng di động ở khu vực nông thôn thông qua việc ứng dụng ICT để phát triển kinh tế, kích thích tăng năng suất, tạo việc làm. Đối với mục tiêu này, Chính phủ México đã đặt ra các giải pháp như sau:

- Phát triển thị trường hàng hóa và dịch vụ kỹ thuật số. (1) Chính phủ thúc đẩy khả năng cạnh tranh và đổi mới trong ngành công nghiệp ICT cũng như sự hội nhập với các thành phần kinh tế của đất nước; (2) kích thích nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ kỹ thuật số, thông qua tích hợp các dịch vụ kỹ thuật số vào hoạt động kinh doanh hàng ngày của doanh nghiệp; (3) thúc đẩy sự đổi mới và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ thông qua việc sử dụng ICT; (4) xây dựng các cơ chế xúc tiến, tài trợ, đào tạo và hỗ trợ áp dụng công nghệ số trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

- Thúc đẩy sự phát triển của thị trường thương mại điện tử. (1) Chính phủ thúc đẩy việc sử dụng Internet để mua sắm trực tuyến và bằng điện thoại di động; (2) tăng khả năng tiếp cận với các dịch vụ và hỗ trợ tài chính để mở rộng các lựa chọn thanh toán; (3) thúc đẩy sự tự tin của người dân trong thương mại điện tử; (4) xây dựng khung pháp lý rõ ràng, linh hoạt, cho các doanh nhân, đại lý bán lẻ và ngân hàng; (4) thúc đẩy đầu tư và tài chính trong thương mại điện tử.

- Khuyến khích sự đổi mới của các dịch vụ kỹ thuật số thông qua dân chủ hóa chi tiêu công. (1) Chính phủ đẩy mạnh các dịch vụ ngân hàng và logistics cho các doanh nghiệp thương mại điện tử; (2) mở rộng cơ hội cho những người tham gia tiềm năng với tư cách là nhà cung cấp dịch vụ kỹ thuật số cho chính phủ; (3) khuyến khích các doanh nghiệp nhỏ hoặc các nhóm nhỏ cung cấp dịch vụ kỹ thuật số sáng tạo cho chính phủ, để tạo thêm cạnh tranh trong mua sắm của chính phủ; (4) đẩy mạnh cung và cầu dịch vụ ngân hàng di động (mobile banking) trong khu vực đô thị.

- Bảo đảm tài chính toàn diện thông qua kế hoạch ngân hàng di động (mobile banking). (1) Chính phủ xây dựng các mô hình kết nối mới thông qua mạng nội bộ, mở rộng đại lý ngân hàng và cung cấp dịch vụ ngân hàng di động ở khu vực nông thôn; (2) thúc đẩy giáo dục tài chính để nâng cao việc sử dụng quỹ tiết kiệm và công cụ tín dụng.

3. GIÁO DỤC CHẤT LƯỢNG. Chính phủ tích hợp công nghệ ICT trong giáo dục, cho phép mọi người được tham gia vào một xã hội thông tin và tri thức. Xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp thông tin từ Hệ thống giáo dục quốc gia vào Hệ thống quản lý thông tin và giáo dục. Đối với mục tiêu này, Chính phủ México đã đặt ra các giải pháp như sau:

- Xây dựng chính sách quốc gia về việc áp dụng và sử dụng ICT trong quá trình dạy học của Hệ thống giáo dục quốc gia. (1) Chính phủ cung cấp cơ sở hạ tầng ICT cho tất cả các trường trong hệ thống giáo dục; (2) mở rộng kỹ năng số giữa các sinh viên thông qua thực hành giảng dạy; (3) xây dựng nội dung kỹ thuật số phù hợp với các kế hoạch tổng thể; (4) kết hợp công nghệ thông tin vào giáo dục cho giáo viên như là một kỹ năng và công cụ giảng dạy.

- Mở rộng phạm vi các dịch vụ giáo dục bằng phương tiện kỹ thuật số. (1) Chính phủ đẩy mạnh các trường đại học số; (2) phát triển các giải pháp thay thế giáo dục mới trên cơ sở cung cầu nguồn nhân lực thông qua đào tạo; (3) mở rộng cung cấp nội dung giáo dục trực tuyến.

- Cải thiện quản lý giáo dục thông qua việc sử dụng công nghệ ICT. (1) Chính phủ phát triển các công cụ tạo điều kiện quản lý giáo dục ở cấp trường trong các ban thư ký giáo dục tiểu bang và ban thư ký giáo dục; (2) xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp thông tin từ Hệ thống giáo dục quốc gia vào Hệ thống quản lý thông tin và giáo dục.

4. Y TẾ CÔNG CỘNG. Chính phủ thiết lập chính sách sức khỏe số toàn diện để khai thác các cơ hội, tăng tính hiệu quả truy cập dịch vụ và chất lượng y tế, sử dụng cơ sở hạ tầng và nguồn lực sẵn có được phân bổ cho y tế. Đối với mục tiêu này, Chính phủ México đã đặt ra các giải pháp như sau:

- Kết hợp sử dụng công nghệ ICT trong hệ thống y tế và mở rộng phạm vi của các dịch vụ y tế.

- Thiết lập đăng ký sức khỏe duy nhất thông qua danh sách tổng thể về sức khỏe. (1) Chính phủ hợp nhất danh sách y tế tổng quát để hệ thống hóa thông tin người dùng và các chuyên gia y tế trong sổ đăng ký; (2) phát triển một đăng ký sức khỏe duy nhất thông qua danh sách tổng thể về sức khỏe và triển khai hệ thống thông tin cho Hồ sơ sức khỏe điện tử.

- Triển khai Hồ sơ y tế điện tử EHR, Giấy khai sinh điện tử EBC (e-birth certificate) và Giấy chứng nhận tiêm chủng điện tử EVC (e-vaccination certificate).

- Triển khai cơ chế giám sát sức khỏe từ xa Telehealth và Y tế từ xa Telemedicine để nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, thúc đẩy việc sử dụng các thiết bị khác nhau, cả cố định và thiết bị di động trên nhiều nền tảng dịch vụ y tế.

5. AN TOÀN CÔNG CỘNG. Mục đích là sử dụng công nghệ ICT để ngăn chặn bạo lực, tăng cường sự an toàn, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Đối với mục tiêu này, Chính phủ México đã đặt ra các giải pháp như sau:

- Xây dựng công cụ và ứng dụng trên nhiều nền tảng cho khiếu nại của công dân. Chính phủ phát triển các công cụ và ứng dụng cho các khiếu nại của công dân, thông qua thiết bị di động hoặc thiết bị cố định.

- Phát triển các công cụ kỹ thuật số cho phòng chống bạo lực xã hội. (1) Chính phủ xây dựng các cơ chế kỹ thuật số để giải quyết các vấn đề bạo lực ở trẻ em và thanh thiếu niên; (2) cung cấp thông tin phòng ngừa, ngăn chặn bạo lực.

- Thúc đẩy đổi mới công dân thông qua ICT. (1) Chính phủ thúc đẩy đổi mới năng lực của công dân khi tham gia vào các vấn đề liên quan đến an toàn công cộng; (2) khuyến khích sự sáng tạo chung của các dịch vụ công cộng mới và các giải pháp cho các vấn đề công cộng thông qua các công cụ kỹ thuật số.

- Ngăn chặn và giảm thiểu thiệt hại gây ra bởi thiên tai bằng cách sử dụng ICT. (1) Chính phủ thúc đẩy việc sử dụng các công nghệ phòng ngừa, phát hiện sớm và phản ứng hiệu quả trong thiên tai; (2) phát triển các dịch vụ và ứng dụng trực tuyến giúp xác định các mối nguy hiểm từ tự nhiên; (3) bảo đảm tính minh bạch trong việc sử dụng các nguồn lực liên bang để khắc phục thiên tai; (4) thúc đẩy việc thiết lập kế hoạch phòng ngừa và hành động đối với việc sử dụng cơ sở hạ tầng viễn thông, cả công cộng và tư nhân, trong trường hợp sự cố hoặc thiên tai.

Kết luận

Chiến lược quốc gia số México đã xác định 5 mục tiêu chính trong bối cảnh kỹ thuật số ở México đó là “Chuyển đổi Chính phủ - Kinh tế số - Giáo dục chất lượng - Y tế công cộng và An toàn công cộng” khá phù hợp với mục tiêu chuyển đổi số của Việt Nam. Trong đó, ngoại trừ các mục tiêu về chuyển đổi chính phủ và kinh tế số thì giáo dục, y tế và an toàn là những mục tiêu phát triển xã hội số trong Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Trong công cuộc Chuyển đổi số quốc gia, nhìn chung các định hướng, tầm nhìn, nhiệm vụ, giải pháp của Việt Nam cho Chuyển đổi số phần nào đã và đang từng bước dần được hoàn thiện. Các cơ chế chính sách liên tục được cập nhật, sửa đổi cho phù hợp với tình hình thực tiễn của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, của Chuyển đổi số trên thế giới. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành hiện thực, cần có giải pháp chiến lược và hành động khẩn trương để vượt qua thách thức, đồng thời, cần sự vào cuộc và chủ động ứng phó của các cơ quan quản lý nhà nước, chính phủ, lực lượng khoa học - công nghệ, doanh nghiệp và người dân.

Lê Thị Thùy Trang

Tài liệu tham khảo

[1] National Digital Strategy, Mexico (2013)

http://nsdsguidelines.paris21.org/sites/default/files/national_digital_strategy.pdf

[2] https://www.oecd.org/gov/mexico-digital-strategy.pdf