1. Giới thiệu

Sự phát triển Trí tuệ nhân tạo AI bước vào một giai đoạn mới. Trải qua hơn 60 năm phát triển, đặc biệt trong sự vận hành chung của công nghệ mới như mạng di động (Mobile Internet), siêu dữ liệu (Big Data), siêu máy tính (Supercomputer), mạng cảm biến (Sensor Network), khoa học não bộ và nhu cầu mạnh mẽ của sự phát triển kinh tế xã hội, Trí tuệ nhân tạo AI của Trung Quốc phát triển nhanh chóng, thể hiện rõ đặc trưng mới về học vấn, liên kết bên ngoài, sự kết nối giữa con người và máy tính, mở rộng trí tuệ nhóm, tự kiểm soát. Các hệ thống kiến thức vận hành siêu dữ liệu, xử lý hợp tác đa phương tiện, trí tuệ tăng cường kết nối giữa con người và máy tính, trí tuệ tập hợp nhóm và tự chủ trở thành trọng điểm phát triển của Trí tuệ nhân tạo. Trí tuệ não bộ sẵn sàng công phá, xây dựng nền tảng phần cứng dựa trên chip càng thêm rõ rệt, giúp sự phát triển của Trí tuệ nhân tạo bước vào một giai đoạn mới.

Trí tuệ nhân tạo trở thành tiêu điểm mới trong cuộc cạnh tranh quốc tế. Trí tuệ nhân tạo là công nghệ mang tính chiến lược dẫn dắt tương lai. Các quốc gia phát triển trên thế giới đẩy mạnh phát triển Trí tuệ nhân tạo làm chiến lược quan trọng để tăng sức cạnh tranh, bảo vệ an ninh quốc gia, tăng cường các quy hoạch và chính sách, triển khai nâng cao công nghệ cốt lõi, nhân tài và quy tắc tiêu chuẩn, nhằm nắm quyền chủ đạo trong cuộc cạnh tranh khoa học công nghệ quốc tế. Hiện tại, an ninh quốc gia và cuộc cạnh tranh thế giới càng thêm phức tạp, cần phải đặt sự phát triển Trí tuệ nhân tạo làm chiến lược quốc gia, chủ động nắm bắt chiến lược cạnh tranh trên thế giới ở giai đoạn mới, tạo lên ưu thế mới và mở ra không gian phát triển mới để đảm bảo an ninh quốc gia một cách hiệu quả.

Trí tuệ nhân tạo đã trở thành sự thúc đẩy phát triển kinh tế mới, là cốt lõi của sự thay đổi công nghiệp, từng bước giải phóng năng lượng khổng lồ được tích tụ của cuộc cách mạng khoa học công nghệ và thay đổi công nghiệp, tạo ra động lực mới, tái cấu trúc các mắt xích hoạt động kinh tế như sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu thụ, hình thành nhu cầu mới thông minh hóa trên các lĩnh vực từ vĩ mô đến vi mô, thúc đẩy tạo ra công nghệ mới, sản phẩm mới, nền công nghiệp mới, trạng thái kinh doanh mới, cơ chế mới, dẫn đến sự thay đổi lớn mạnh về kết cấu kinh tế, thay đổi một cách sâu sắc lối sống và tư duy của con người, tạo bước nhảy vọt về năng suất xã hội. Sự phát triển kinh tế của Trung Quốc bước vào trạng thái mới, nhiệm vụ cải cách vô cùng khó khăn, cần phải tăng nhanh ứng dụng Trí tuệ nhân tạo một cách sâu rộng, nuôi dưỡng ngành công nghiệp này không ngừng phát triển, trở thành động năng mới để phát triển kinh tế quốc gia.

Trí tuệ nhân tạo mang đến những cơ hội mới để xây dựng xã hội. Trung Quốc đang trong giai đoạn cuối cùng của việc xây dựng một xã hội tốt đẹp về mọi mặt, dân số già hóa, tài nguyên hạn hẹp là những thách thức lớn. Trí tuệ nhân tạo đem đến ứng dụng rộng rãi trên các lĩnh vực giáo dục, y học, dưỡng lão, bảo vệ môi trường, vận hành thành phố, dịch vụ tư pháp và nâng cao mức độ chuẩn xác dịch vụ công cộng, tăng toàn diện chất lượng cuộc sống của người dân. Công nghệ Trí tuệ nhân tạo AI có thể cảm biến, dự đoán và cảnh báo chính xác tình trạng cơ sở hạ tầng và hoạt động an sinh xã hội, nắm bắt kịp thời nhận thức nhóm và thay đổi tâm lý, chủ động đưa ra quyết sách, thể hiện rõ năng lực và trình độ quản lý xã hội, có vai trò quan trọng trong việc duy trì ổn định xã hội.

Hình 1. Nguyên tắc cơ bản của Chiến lược phát triển Trí tuệ nhân tạo AI

Phát triển Trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc có một nền tảng tốt. Trung Quốc xây dựng hạng mục trọng điểm trong kế hoạch phát triển như chế tạo thông minh, phát hành đề án thực hiện ba năm Trí tuệ nhân tạo “Internet+”, đưa ra hàng loạt các giải pháp như nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ, đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghiệp. Trải qua nhiều năm tích lũy, Trung Quốc đã đạt được tiến bộ quan trọng trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo, lượng đề tài về Trí tuệ nhân tạo và ủy quyền phát minh đã đứng thứ hai trên thế giới, công nghệ then chốt của một số lĩnh vực có đột phá quan trọng. Đi đầu thế giới về kỹ thuật nhận dạng giọng nói, thị giác, thích ứng khả năng tự học, nhận thức trực quan, lý luận toàn diện, trí tuệ hỗn hợp, trí tuệ đám đông, đồng thời xử lý thông tin tiếng Trung, giám sát thông minh, nhận dạng sinh trắc học (Biometrics), robot công nghiệp, robot dịch vụ không người lái đều dần dần đi vào ứng dụng thực tế.

2. Mục tiêu Chiến lược phát triển Trí tuệ nhân tạo AI

Mục tiêu Chiến lược phát triển Trí tuệ nhân tạo AI được chia làm 3 bước:

Hình 2. Mục tiêu Chiến lược phát triển Trí tuệ nhân tạo thời đại mới

Bước 1, Trung Quốc xây dựng, khởi động chiến lược từ năm 2020, công nghệ và ứng dụng tổng thể Trí tuệ nhân tạo tại Trung Quốc sẽ đồng bộ với trình độ tiên tiến của thế giới, ngành công nghiệp Trí tuệ nhân tạo sẽ trở thành điểm tăng trưởng kinh tế quan trọng mới, ứng dụng công nghệ ngành này sẽ là con đường mới để cải tạo dân sinh, hỗ trợ mạnh mẽ cho mục tiêu trở thành quốc gia đi đầu và xã hội phát triển toàn diện.

Lý luận và công nghệ Trí tuệ nhân tạo AI thời đại mới đạt bước phát triển quan trọng. Các công nghệ quan trọng như dữ liệu thông minh, đa phương tiện, trí tuệ nhóm, tăng cường hỗn hợp, tự chủ đạt những tiến bộ lớn, các phương diện mô hình Trí tuệ nhân tạo, linh kiện chủ chốt, thiết bị nâng cao và phần mềm cơ bản đều đạt thành tựu nổi bật.

Sức cạnh tranh ngành công nghiệp Trí tuệ nhân tạo mang tính quốc tế. Bước đầu xây dựng tiêu chuẩn công nghệ AI, hệ thống dịch vụ và chuỗi sinh thái công nghiệp, tạo ra nhiều doanh nghiệp nòng cốt dẫn đầu thế giới. Quy mô ngành công nghiệp Trí tuệ nhân tạo vượt 150 tỉ NDT, kéo theo quy mô ngành công nghiệp liên quan vượt 1.000 tỉ NDT.

Môi trường phát triển Trí tuệ nhân tạo từng bước được ưu hoá, tạo ứng dụng toàn diện trên các lĩnh vực quan trọng, tập hợp đội ngũ nhân tài và đội sáng tạo trình độ cao. Quy định và chính sách Trí tuệ nhân tạo trên một số lĩnh vực bước đầu được xây dựng.

Bước 2, đến năm 2025, lý luận cơ bản và chiến lược thực hiện Trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc có bước đột phá lớn, một số kỹ thuật và ứng dụng dẫn đầu thế giới, Trí tuệ nhân tạo trở thành động lực chủ yếu phát triển ngành công nghiệp và kinh tế Trung Quốc, xây dựng xã hội thông minh.

Bước đầu xây dựng hệ thống lý luận và công nghệ Trí tuệ nhân tạo AI thời đại mới, Trí tuệ nhân tạo tự chủ có đột phá lớn và đạt thành tựu đi đầu trên nhiều lĩnh vực.

Ngành Trí tuệ nhân tạo đã bước vào đỉnh cao trong chuỗi giá trị toàn cầu và có những ứng dụng rộng rãi trên các lĩnh vực như chế tạo thông minh, y học thông minh, đô thị thông minh, nông nghiệp thông minh, xây dựng quốc phòng. Quy mô ngành công nghiệp cốt lõi của Trí tuệ nhân tạo vượt 400 tỷ, kéo theo quy mô các ngành công nghiệp liên quan vượt 5.000 tỷ.

Bước đầu xây dựng luật pháp, quy tắc lý luận và hệ thống chính sách thông minh, hình thành khả năng đánh giá và quản lý giám sát an ninh thông minh.

Bước 3, đến năm 2030, lý luận, kỹ thuật và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo dẫn đầu thế giới, trở thành trung tâm mới quan trọng. Kinh tế và xã hội thông minh đạt những thành tựu rõ rệt, là nền tảng thiết yếu chuyển mình đất nước và trở thành cường quốc kinh tế.

Hình thành hệ thống lý luận và công nghệ AI thân thuộc. Đạt bước đột phá quan trọng về thông minh não bộ, tự chủ, hỗn hợp và trí tuệ nhóm, có tác động lớn về nghiên cứu Trí tuệ nhân tạo quốc tế.

Sức cạnh tranh ngành công nghiệp Trí tuệ nhân tạo dẫn đầu quốc tế, ứng dụng phát triển sâu rộng trên các phương diện đời sống sản xuất, quản lý xã hội, xây dựng quốc phòng. Hình thành chuỗi công nghiệp hoàn thiện và nâng cao về công nghệ, hệ thống cốt lõi, nền tảng vững chắc và ứng dụng thông minh. Quy mô ngành công nghiệp Trí tuệ nhân tạo vượt 1.000 tỷ NDT, kéo theo quy mô ngành công nghiệp liên quan vượt 10.000 tỷ NDT.

Hình thành cơ sở đổi mới khoa học công nghệ Trí tuệ nhân tạo dẫn đầu toàn cầu và bồi dưỡng nhân tài, tạo nên hệ thống luật pháp, quy tắc lý luận và chính sách thông minh càng thêm hoàn thiện.

3. Kết quả đạt được trong Chiến lược phát triển Trí tuệ nhân tạo AI

Sự phát triển của công nghệ Trí tuệ nhân tạo AI nằm trong Chiến lược tổng thể về công nghệ của Trung Quốc, được thể hiện qua:

a) Các chính sách, chiến lược và những phát biểu của lãnh đạo cấp cao. Tháng 8 năm 2016, Quốc vụ viện Trung Quốc ban hành Kế hoạch đổi mới khoa học và công nghệ trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ XIII, xác định rõ AI là hướng phát triển chính của công nghệ thông tin thế hệ tiếp theo, nhấn mạnh việc xây dựng một hệ thống công nghệ công nghiệp hiện đại.

Năm 2017, Trung Quốc tiếp tục công bố Kế hoạch Phát triển trí tuệ nhân tạo thế hệ mới đến năm 2030, đặt mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo lớn nhất thế giới trong lĩnh vực AI với dự đoán sẽ thu hút khoảng 150 tỷ USD từ ngành này. Tại Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ XIX vào tháng 10 năm 2017, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhấn mạnh “Trung Quốc sẽ nỗ lực để trở thành nhà sản xuất chất lượng và phát triển sản xuất tiên tiến, thúc đẩy hội nhập internet, dữ liệu lớn, AI vào nền kinh tế thực; thúc đẩy các lĩnh vực tăng trưởng mới và tăng trưởng tiêu dùng ở cả mức độ trung bình, cao cấp; phát triển theo định hướng đổi mới, nền kinh tế xanh, khí thải thấp, nền kinh tế chia sẻ, các chuỗi cung ứng hiện đại và dịch vụ vốn, nguồn nhân lực”.

Đề cập đến công nghệ AI, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh, Trung Quốc cần thúc đẩy sự phát triển của một thế hệ AI mới để có thể đạt được thế chủ động trong cuộc cạnh tranh về khoa học và công nghệ trên toàn cầu; yêu cầu các doanh nghiệp và các nhà quản lý Trung Quốc phải nỗ lực đạt đến đỉnh cao của “công nghệ then chốt và cốt lõi”, bao gồm công nghệ cơ bản, công nghệ thường được sử dụng, công nghệ bất đối xứng hay công nghệ “con át chủ bài”, công nghệ tiên tiến, công nghệ đột phá.

b) Về kinh tế - thương mại - đầu tư, Trung Quốc hiện đang vượt Mỹ về đầu tư mới trong tiến trình phát triển AI nói chung. Năm 2017, Trung Quốc chiếm 48% số lượng vốn đầu tư về phát triển AI toàn cầu, trong khi Mỹ chỉ chiếm 38%.

c) Về nghiên cứu, phát triển: Theo báo cáo năm 2021 của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới WIPO (World Intellectual Property Organization), Trung Quốc đang dẫn đầu cuộc cạnh tranh toàn cầu trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển công nghệ AI. Theo báo cáo mới đây của Đại học Stanford của Mỹ, Trung Quốc lần đầu tiên có số lượng trích dẫn nghiên cứu học thuật liên quan đến công nghệ AI trong năm 2020, chiếm 20,7% tổng số nghiên cứu.

d) Về hệ giá trị, cạnh tranh về công nghệ AI cũng được cho là cuộc cạnh tranh giữa các quốc gia về các giá trị thông qua việc một quốc gia tìm kiếm sở hữu, sử dụng dữ liệu cùng với áp dụng, triển khai các công nghệ AI để gây ảnh hưởng đến một quốc gia khác... Dữ liệu chính là nguồn “nguyên liệu thô” cho các thuật toán của công nghệ AI và quốc gia nào thu thập được nhiều dữ liệu hơn sẽ chiếm vị trí hàng đầu trong nghiên cứu, phát triển AI. Dự báo đến năm 2025, ước tính có khoảng 1/3 dữ liệu của thế giới sẽ được tạo ra ở Trung Quốc; đến năm 2030, khoảng 8 tỷ thiết bị ở Trung Quốc sẽ được kết nối IoT và tạo ra nhiều dữ liệu hơn.

Kết luận

Trung Quốc đã thành công trong việc tạo ra Chiến lược phát triển Trí tuệ nhân tạo AI nhằm đẩy nhanh quá trình xây dựng đất nước là một cường quốc khoa học công nghệ hàng đầu thế giới. Cuộc cách mạng Trí tuệ nhân tạo tại Trung Quốc trải qua 4 làn sóng, đó là: AI Internet, AI kinh doanh, AI nhận thức và AI tự quản. Mỗi làn sóng này lại giúp Trung Quốc khai thác sức mạnh của AI từ các góc độ khác nhau, phá vỡ mô hình của nhiều khu vực khác nhau, đồng thời đưa Trí tuệ nhân tạo AI sâu hơn vào cuộc sống hàng ngày của người dân Trung Quốc.

Việt Nam là một trong những quốc gia có chương trình, chiến lược về chuyển đổi số quốc gia sớm, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có nhận thức về chuyển đổi số song hành cùng các quốc gia tiên tiến trên thế giới. Đây là điều kiện thuận lợi để Việt Nam chủ động khai thác và tận dụng triệt để các cơ hội mà Cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ 4 mang lại. Ở thời điểm hiện tại, công nghệ Trí tuệ nhân tạo AI đã và đang được ứng dụng mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực tại Việt Nam như: y tế, giáo dục, nông nghiệp, giao thông, công nghiệp, canh tác, thương mại điện tử... Vì vậy, trong Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 cùng với quá trình toàn cầu hóa, các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng các ứng dụng AI, công nghệ số để nâng cao năng suất, chất lượng, phục vụ phát triển kinh tế số, xã hội số, cải thiện cuộc sống của người dân, mang lại những lợi ích lớn cho xã hội và nền kinh tế theo chủ trương, định hướng của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 phê duyệt “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” đã xác định tầm nhìn đến năm 2030 là “Việt Nam trở thành quốc gia số, ổn định và thịnh vượng, tiên phong thử nghiệm các công nghệ và mô hình mới…”.

Lê Thị Thùy Trang

Tài liệu tham khảo

[1] China Science and Technology Newsletter

https://www.mfa.gov.cn/ce/cefi/eng/kxjs/P020171025789108009001.pdf

[2] https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/825134/canh-tranh-my---trung-quoc-ve-cong-nghe-tri-tue-nhan-tao--thuc-trang-va-nhung-van-de-dat-ra-hien-nay.aspx