Một số lĩnh vực như lĩnh vực ngân hàng đã đầu tư rất nhiều vào công nghệ này. Theo đó, nhiều nhà sản xuất tìm kiếm khả năng để kết nối công nghệ Blockchain vào các hợp đồng thông minh nhằm mục đích đẩy mạnh việc xác thực và đẩy mạnh việc thực thi các điều khoản hợp đồng dưới dạng số, và điều này cũng không nằm ngoài mối quan tâm của lĩnh vực y tế. Trong bài viết này sẽ phân tích về một vài phạm vi trong lĩnh vực y tế mà công nghệ Blockchain hứa hẹn mang lại hiệu quả trong việc thực hiện.

Một số ứng dụng của blockchain trong lĩnh vực y tế

Ứng dụng trong chuỗi cung ứng dược phẩm: với Blockchain, chuỗi cung ứng dược phẩm được giám sát và truy vết rất rõ ràng. Bên cạnh dòng dữ liệu về việc truy xuất nguồn gốc dược phẩm giúp người tiêu thụ có thể tránh dược những sản phẩm giả, kém chất lượng, Blockchain cho phép lưu trữ những thông tin cần thiết khác. Ví dụ như đối với một số dược liệu cần phải được bảo quản trong một môi trường nhiệt độ nhất định trong quá trình vận chuyển, thì chỉ cần một thiết bị cảm biến nhiệt độ truyền tải thông tin, lưu trữ vào Blockchain, thì người tiêu thụ có thể nhận biết được lô hàng đó có được bảo quản, vận chuyển đảm bảo chất lượng hay không.

Ứng dụng trong thử nghiệm lâm sàng: các nhà nghiên cứu sẽ tiến hành thử nghiệm một số phương pháp điều trị hoặc dược phẩm điều trị trên con người nhằm xác định độ an toàn và hiệu quả của phương pháp hay dược phẩm đó.  Với việc ứng dụng của Blockchain, các nhà nghiên cứu có thể chia sẻ dữ liệu về kết quả thử nghiệm lâm sàng của họ một cách an toàn, bảo mật; và ngược lại, người bệnh có thể lưu trữ hồ sơ bệnh án thử nghiệm của họ như một cơ sở dữ liệu về lịch sử điều trị bệnh (hay còn gọi là bệnh án), phục vụ những nghiên cứu khác trong tương lai.

Ứng dụng trong quản lý danh mục y tế: Danh sách bệnh viện, cơ sở y tế hay danh sách bác sỹ được xây dựng dựa trên công nghệ Blockchain (bằng cách sử dụng những giao thức đồng thuận phân tán) sẽ cho phép những nhà cung cấp hay những đơn vị bảo hiểm có thể nắm bắt và cập nhật danh sách này một cách nhanh chóng. Trong trường hợp có một nhà cung cấp thay đổi thông tin hoặc có lỗi bị phát hiện, thì họ có thể bắt đầu chỉnh sửa, có thể tự động chấp nhận hoặc từ chối thông qua hợp đồng thông minh, và điều này sẽ bị chi phối bởi các thông tin khác trong chuỗi blockchain.

Ứng dụng trong lưu trữ hồ sơ bệnh án: Blockchain giúp lưu trữ lại lịch sử khám chữa bệnh của các bệnh nhân. Mỗi bệnh nhân sẽ có một mã số nhận dạng (ID) riêng và bệnh án của họ sẽ được lưu trữ duy nhất theo mã ID này. Blockchain có thể giúp kết nối lịch sử khám chữa bệnh của bệnh nhân từ các hệ thống y tế, nhà thuốc, các bệnh viện, … với nhau. Các thông tin này có thể được Blockchain xử lý thành thông tin sử dụng cho mục đích cá nhân của bệnh nhân, hoặc được lưu trữ thành hồ sơ có thể được truy cập bởi nhiều hệ thống hồ sơ y tế điện tử. Liên kết đến thông tin chi tiết về thủ tục, cuộc điều trị, chẩn đoán, khiếu nại và thông tin đơn thuốc có thể được nhập vào hệ thống Blockchain liên tục theo thời gian; và dĩ nhiên quyền truy cập vào các thông tin này có thể được quản lý bởi bệnh nhân hoặc người đại diện được bệnh nhân chỉ định  hoặc ủy quyền.

Ứng dụng trong bảo hiểm y tế và giải quyết những khiếu nại về bảo hiểm: Blockchain đảm bảo rằng tất cả những khiếu nại, những yêu cầu giải quyết bảo hiểm chính xác và giúp phát hiện những yêu cầu, khiếu nại gian lận. Đặc điểm này của Blockchain có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các nhà cung cấp bảo hiểm y tế, bởi để giải quyết một khiếu nại bảo hiểm cần sự phối hợp thông tin từ nhà cung cấp, người nộp bảo hiểm, chính phủ và cả ngân hàng. Với ứng dụng của Blockchain ẩn dưới hình thức hợp đồng thông minh, tất cả những bằng chứng để xem xét khiếu nại bảo hiểm đều được rõ ràng, cụ thể. Ví dụ, một bệnh nhân đăng ký khám bệnh tại phòng khám, hành động này sẽ được hệ thống y tế xác nhận. Hành động này (hay còn gọi là giao dịch) có thể được kết hợp với những giao dịch khác từ cùng phòng khám đó trong một ngày và được tải lên chuỗi blockchain; và thông tin của chuỗi blockchain có khả năng truy cập vào hệ thống bảo hiềm. Nhân viên của đơn vị bảo hiểm có thể xem các giao dịch đã thực hiện và hoàn trả số tiền tương ứng. Như vậy, những hệ thống y tế và bác sỹ cũng có thể kết nối với hệ thống bảo hiểm để xác minh những thông tin về bảo hiểm y tế của bệnh nhân hoặc họ cũng có thể xác minh số liệu thống kê về y tế của bệnh nhân.

Có nhiều cách mà blockchain có thể được sử dụng để giải quyết một số vấn đề trong lĩnh vực y tế mà chúng ta phải đối mặt ngày nay. Để minh họa rõ hơn, bài viết sẽ phân tích cụ thể một số bước trong quy trình khiếu nại bảo hiểm y tế, trong đó có sự tham gia của nhiều bên liên quan bao gồm từ các cơ quan, tổ chức cho đến bệnh nhân. Về bản chất, quy trình khiếu nại bảo hiểm y tế diễn ra một cách rời rạc và đòi hỏi một số điểm liên kết với nhau, và Blockchain xử lý rất tốt những vấn đề liên quan đến hệ thống rời rạc như vậy.

Một quy trình yêu cầu bảo hiểm nha khoa khi bệnh nhân yêu cầu bảo hiểm như sau:

Với bảng tổng hợp trên, chúng ta có thể thấy rõ sự khác nhau giữa quy trình khiếu nại bảo hiểm thông thường và quy trình có ứng dụng công nghệ blockchain, đó là:

- So với hành động gửi yêu cầu ban đầu thì không có sự tham gia của con người trong quy trình ứng dụng Blockchain, từ đó giảm thiểu được sự xung đột, đẩy nhanh việc giải quyết thủ tục, giảm chi phí; các lỗi giao dịch và thiếu thông tin đều được giảm thiểu;

- Quy trình ứng dụng blockchain tạo ra một dấu vết truy xuất nhằm kiểm soát sự thay đổi, từ đó cho phép bất kỳ ai được cấp quyền đều có thể truy cập và xem lịch sử của các yêu cầu bảo hiểm;

- Với quá trình ứng dụng Blockchain, những thành phần dữ liệu của mỗi giao dịch đều được bảo đảm dưới dạng mã hóa bằng khóa của các thành viên trong chuỗi blockchain đó. Đây sẽ là vấn đề thách thức đối với tội phạm công nghệ khi muốn ăn cắp dữ liệu, họ sẽ cần truy cập và ăn cắp mỗi khóa của từng thành viên mới có thể truy cập tới toàn bộ dữ liệu giao dịch trong chuỗi bảo hiểm.

Khả năng ứng dụng của Blockchain vào ngành y tế của Việt Nam

Hiện nay, thực trạng bất cập của ngành y tế của Việt Nam là chưa có sự chia sẻ thông tin trong ngành dọc hay là chưa có hệ thống thông tin/cơ sở dữ liệu y tế được chia sẻ/ được dùng chung. Những thực trạng bất cập trong ngành chăm sóc sức khỏe của Việt Nam có thể thấy rõ ở những điểm sau: (1) Một người dân đi khám bệnh tại một cơ sở y tế, khi họ chuyển sang cơ sở y tế khác, họ lại phải làm lại toàn bộ các xét nghiệm theo yêu cầu của bác sỹ tại cơ sở y tế đó. Như vậy, giữa các cơ sở y tế, bệnh viện chưa có sự chia sẻ thông tin. Mặt khác, mỗi cơ sở y tế, bệnh viện lưu trữ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân riêng, vậy khi bệnh nhân đến cơ sở y tế hay bệnh viện nào khác để khám chữa bệnh thì các y bác sỹ tại nơi đó không thể có những thông tin về lịch sử bệnh tình của bệnh nhân cũng như thông tin chi tiết về quá trình điều trị của bệnh nhân tại cơ sở y tế, bệnh viện mà bệnh nhân đã khám hoặc điều trị trước đó; điều này dẫn đến những khó khăn trong phương án điều trị của bác sỹ cũng như việc tốn kém về thời gian, chi phí của người bệnh; (2) Một người dân đi khám nhiều cơ sở y tế, bệnh viện trong cùng một ngày, ngày nào cũng đi khám, khám tại các tuyến khác nhau, … nhằm mục đích trục lợi bảo hiểm y tế, do hệ thống bảo hiểm y tế chưa kịp cập nhật, hoặc liên thông. Đây là thực trạng khá phổ biến tại nước ta; (3) Thuốc giả. Năm 2018 chứng kiến nhiều trường hợp cung cấp thuốc giả, thuốc lậu lan tran trong các cơ sở y tế, bệnh viện, …; tình trạng này xảy ra do thiếu sự minh bạch trong việc truy xuất nguồn gốc thuốc, dược liệu.

Nhận thức được tiềm năng của ứng dụng công nghệ Blockchain, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào nghiên cứu ứng dụng này vào quản lý Hồ sơ sức khỏe. Trong đó, đi tiên phong ứng dụng Blockchain phải nói đến Trung tâm Công nghệ lõi Viettel. Nhận định vấn đề an toàn, bảo mật dữ liệu của người bệnh khi cơ sở dữ liệu về sức khỏe cá nhân đang được lưu trữ tập trung, Trung tâm Công nghệ lõi Viettel đã nghiên cứu, tìm hiểu và xây dựng ứng dụng blockchain vào phần mềm quản lý Hồ sơ sức khỏe. Với việc đẩy các dữ liệu phân tán trên mạng blockchain, khả năng bị mất, thay đổi hay làm giả dữ liệu gần như là không thể. Một khi muốn thay đổi dữ liệu về sức khỏe của một cá nhân, thì tất cả các bên liên quan bao gồm các bệnh viên, cơ sở y tế, cơ sở bảo hiểm, … và thậm chí là chính cá nhân đó phải cùng đồng thuận với sự thay đổi, thì dữ liệu đó mới được thay đổi thành công và khối (block) dữ liệu đó mới được thay đổi.

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ, việc số hóa văn bản, hồ sơ bệnh án, danh mục thuốc, … cũng đã dần được triển khai thực hiện tại nhiều cơ sở y tế, bệnh viện. Theo đó, việc chia sẻ thông tin bằng công nghệ Blockchain là hoàn toàn khả thi và đem lại tiềm năng rất lớn cho ngành chăm sóc sức khỏe, đó là: (1) Dữ liệu được bảo mật: thông tin, dữ liệu về người bệnh được bảo mật, an toàn; không bị rò rỉ, lộ lọt; (2) Chất lượng dịch vụ được cải thiện: kèm theo việc bảo mật thông tin, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, cung ứng thuốc men đến người bệnh cũng được nâng cao chất lượng, phục vụ nhanh chóng, hiệu quả. Đấy là những bước cơ bản đầu tiên của ứng dụng blockchain đối với dữ liệu y tế, tiếp theo đó chúng ta cần nghiên cứu, phát triển cao hơn với những ứng dụng hợp đồng thông minh hướng tới các quy trình xử lý y tế sẽ được tự động hóa dựa trên những câu lệnh đã được lập trình sẵn.

Với những phân tích về những tiềm năng hứa hẹn của Blockchain đem lại cho lĩnh vực chăm sóc sức khỏe cộng đồng, nếu ứng dụng thành công, ngành y tế Việt Nam sẽ cải thiện được rất nhiều về chất lượng dịch vụ, giảm tiết được nguồn lực, giảm thiểu chi phí quản lý, người dân cũng sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian và chi phí khám chữa bệnh.

Đỗ Thị Thảo Hiền

Tài liệu tham khảo:

https://en.wikipedia.org/wiki/Blockchain

https://blockgeeks.com/

Greg Reh, “Five Possible Uses for Blockchain in Health Care”, Deloitte Consulting LLP, 2018.

http://viettelbs.com/viettel-ap-dung-thanh-cong-cong-nghe-blockchain-vao-he-thong-quan-ly-ho-so-suc-khoe-dien-tu.html