Chắc chúng ta biết nhiều đến công nghệ blockchain và tầm ảnh hưởng rộng rãi nhất của blockchain được dựa trên mô hình Bitcoin của Satoshi. Tuy nhiên, khi nói về blockchain thì đa số vẫn nhắc đến Bitcoin mà nhiều người còn chưa biết đến khả năng ứng dụng của công nghệ blockchain trong nhiều lĩnh vực của đời sống. Bài viết này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn đa dạng về những ứng dụng blockchain trong các lĩnh vực ngành, nghề khác nhau.
Khái niệm Blockchain
Trước hết chúng ta sẽ nhắc lại khái niệm về Blockchain. Theo Don & Alex Tapscott, công nghệ chuỗi khối Blockchain được định nghĩa trong cuốn sách Blockchain Revolution (2016) như sau: "Blockchain là một sổ cái kỹ thuật số không thể bị phá hỏng của các giao dịch kinh tế, có thể được lập trình để ghi lại không chỉ những giao dịch tài chính mà có thể ghi lại tất cả mọi thứ có giá trị". Theo Wikipedia, Blockchain là một cơ sở dữ liệu phân cấp lưu trữ thông tin trong các khối thông tin được liên kết với nhau bằng mã hóa và mở rộng theo thời gian. Mỗi khối thông tin đều chứa thông tin về thời gian khởi tạo và được liên kết tới khối trước đó, kèm một mã thời gian và dữ liệu giao dịch.
Ứng dụng của công nghệ blockchain
Với những đặc thù của mình, công nghệ Blockchain sẽ mở ra một xu hướng ứng dụng tiềm năng cho nhiều lĩnh vực như tài chính ngân hàng, bán lẻ, vận chuyển hàng hóa, sản xuất, viễn thông ... Việc áp dụng Blockchain vào cuộc sống sẽ đem lại lợi ích thật sự cho cộng đồng và toàn xã hội. Cụ thể:
- Ngành công nghiệp dịch vụ tài chính
Hiện nay, ngành công nghiệp dịch vụ tài chính toàn cầu đang gặp nhiều trở ngại như sự lạc hậu, được xây dựng trên công nghệ đã cũ, trái ngược với thế giới số hóa đang phát triển rất nhanh, các hệ thống thông tin được đầu tư lâu sẽ không đảm bảo được tính an toàn của hệ thống. Sự đặc thù của ngành công nghiệp này còn khiến cho hàng triệu người không được sử dụng công cụ tài chính cơ bản. Đó là sự tập trung quyền lực, dễ gây ra tình trạng xâm phạm dữ liệu người dùng, các cuộc tấn công khác. Nó còn là sự độc quyền, giữ lấy cái cũ và ngăn cán sự đổi mới. Do đó, với công nghệ blockchain hiện nay sẽ giải quyết được những vấn đề này, cụ thể:
- Khả năng xác thực: Hiện nay, trong giao dịch tài chính, lần đầu tiên hai bên không biết nhau và không tin cậy nhau vẫn có thể cùng nhau giao dịch. Việc xác minh danh tính và thiết lập sự tín nhiệm không còn là quyền và sự đặc quyền của các bên trung gian tài chính (trong giao dịch tiền mã hóa), blockchain đã làm thay điều này.
- Về chi phí: Trên blockchain, mạng lưới sẽ xác minh và thanh toán những giao dịch ngang hàng, công việc này được thực hiện liên tục nên sổ cái luôn được cập nhật. Ngân hàng Santander, Tây Ban Nha từng đánh giá, nếu hệ thống ngân hàng khai thác được điều này, họ có thể giảm được khoảng 20 tỷ USD hoạt động vận hành mà không cần thay đổi mô hình kinh doanh, mặc dù con số thực tế có thể còn lớn hơn.
- Về tốc độ: Ngày nay, giao dịch thanh toán mất nhiều thời gian tùy thuộc vào từng loại giao dịch. Trong khi đó, các mạng blockchain giao dịch nhanh hơn rất nhiều, ví dụ: mạng Bitcoin mất trung bình 10 phút để xác minh và giải quyết tất cả các giao dịch được tiến hành trong thời gian đó.
- Về quản lý rủi do: Công nghệ blockchain sẽ giảm thiểu được nhiều dạng rủi ro tài chính. Thứ nhất là rủi ro trong thanh toán, vì nhiều giao dịch của người dùng bị hoàn lại do một số trục trặc trong quá trình thanh toán. Thứ hai là rủi ro về đối tác, xảy ra khi đối tác vỡ nợ trước khi thanh toán giao dịch. Rủi ro lớn nhất là rủi ro hệ thống, là tổng hợp rủi ro của các bên tham gia trong hệ thống.
- Về mã nguồn mở: Ngành công nghiệp dịch vụ tài chính đang kế thừa các công nghệ đã cũ và có nguy cơ sụp đổ. Vì vậy sẽ gặp nhiều khó khăn trong thay đổi vì mọi cải tiến vẫn phải tương thích với hệ thống cũ. Với công nghệ mã nguồn mở, blockchain có thể liên tục đổi mới, lặp lại và cải tiến, dựa trên sự đồng thuận trong mạng lưới.
- Công nghệ blockchain với IoT
Công nghệ blockchain cho phép chúng ta xác định các thiết bị thông minh thông qua các thông tin liên quan và lập trình chúng để phản ứng với các tính huống định sẵn mà không có nguy cơ lỗi, giải mạo, thiếu tính an toàn. Vì khi IoT ứng dụng công nghệ blockchain sẽ tạo ra một cuốn sổ cái IoT, với đặc tính: phi tập trung, đáng tin, bảo mật việc chia sẻ thông tin, cảm biến, tự động tương tác và giao dịch khắp Internet. Hiện nay có rất nhiều công ty và tập đoàn lớn đang xây dựng mạng lưới Blockchain cho riêng mình. Vì thế chúng ta sẽ sớm thấy điều này có thể tạo ra một làn sóng cho tương lai được ứng dụng ở rất nhiều các lĩnh vực ngành nghề khác nhau.
- Ứng dụng vào giao thông
Ứng dụng blockchain vào giao thông sẽ giúp người dùng có thể gọi một phương tiện tự động để đưa người dùng tới nơi cần đến một cách an toàn. Phương tiện này sẽ chọn tuyến đường nhanh nhất, tránh công trường xây dựng, nộp phí cầu đường. Trong trường hợp giao thông tắc nghẽn, phương tiện sẽ thỏa thuận một mức giá vượt đường để đảm bảo người dùng có mặt tại điểm đến dúng giờ. Các nhà quản lý vận tải sẽ áp dụng IoT được vận hành trên blockchain đối với tát cả các kiện hàng để thông quan hoặc kiểm tra yêu cầu khác một cách nhanh chóng.
- Ứng dụng trong lĩnh vực y tế, chăm sóc sức khỏe
Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, hiện nay lĩnh vực này đã sử dụng số hóa để quản lý tài sản và lưu trữ thông tin về sức khỏe người bệnh, quản lý kho, đơn đặt hàng, thanh toán cho các thiết bị y tế cũng như dược phẩm. Ngày nay, các bệnh viện được trang bị nhiều thiết bị thông minh để có thể giám sát các dịch vụ này, nhưng chỉ có một số thiết bị được liên kết với nhau hoặc cần phải xem xét tầm quan trọng của việc bảo mật và an toàn khi trực tiếp chữa trị cho bệnh nhân. IoT ứng dụng trên blockchain có thể sử dụng những ứng dụng mới nhất để liên kết các dịch vụ này. Ứng dụng phát triển bao gồm theo dõi và quản lý bệnh lý (như thuốc thông minh, thiết bị đeo có thể đo các chỉ số về sức khỏe và đưa ra phản hồi) và tăng cường quản lý chất lượng. Bên cạnh đó, Blockchain có thể được khai thác trong quản lý chuỗi cung ứng thuốc; yêu cầu bồi thường; quản lý chuỗi cung ứng y tế; tăng cường tính minh bạch và tự động hóa trong các giao dịch khám chữa bệnh; xuất xứ xét nghiệm lâm sàng; quyền sở hữu dữ liệu sức khỏe của bệnh nhân.
- Ứng dụng trong lĩnh vực bảo hiểm
Hiện nay, các công ty bảo hiểm có thể điều chỉnh thanh toán dựa theo vị trí và môi trường xung quanh vật phẩm dược mua bảo hiểm. Tại Việt Nam, ứng dụng bảo hiểm LIAN đã được ra mắt vào tháng 10/2018, đây là ứng dụng được xây dựng với các công nghệ mới như blockchain để mã hóa thông tin khách hàng nhằm bảo mật, công nghệ trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence) để chăm sóc khách hàng, hay sử dụng công nghệ dữ liệu lớn (Big Data) để phân loại khách hàng.
- Ứng dụng trong lưu trữ
Các tài sản, tài liệu sau khi được số hóa được lưu trữ trên blockchain sẽ gia tăng đáng kể tính minh bạch và sẵn có của dữ liệu, giảm thiểu việc xử lý, lưu trữ, thất thoát giấy tờ và cải thiện các quy trình khác liên quan tới hồ sơ. Tài sản, hồ sơ lưu trữ trên blockchain bao gồm chủ sở hữu, tài sản đảm bảo, chứng nhận kiểm tra, nguồn gốc, bảo hiểm, thời hạn thay thế, chấp thuận …
Hay ứng dụng trong lưu trữ đám mây: tăng cường bảo mật với sự dịch chuyển từ bảo mật dữ liệu tập trung sang mạng lưới lưu trữ không tập trung; giảm chi phí giao dịch trong một mạng phân cấp; tận dụng tốt hơn phần lưu trữ đám mây không sử dụng.
- Ứng dụng trong hoạt động công nghiệp – nhà máy
Cơ sở hạ tầng toàn cầu cần một cuốn sổ cái vạn vật toàn cầu, hay còn được gọi là blockchain công nghiệp. Quản lý nhà máy sẽ sử dụng các thiết bị thông minh để giảm sát quy trình sản xuất, hàng tồn kho, phân phối, chất lượng và một vài khía cạnh khác. Toàn bộ các nền công nghiệp sẽ nắm trong tay quyền tiếp cận sổ cái để gia tăng đáng kể năng suất cho các quy trình quản lý chuối công ứng. Đối với người tiêu dùng có thể kiểm tra thông tin sản phẩm đó có phải hàng chính hãng hay không sẽ ngăn chặn toàn bộ những sản phẩm nhái, hàng giả trên thị trường.
- Ứng dụng trong lĩnh vực vận tải
Blockchain giúp theo dõi hành trình vận chuyển hàng hóa; đặc biệt khi kết hợp với IoT để tạo ra dữ liệu giám sát chuyến đi. Bên cạnh đó, blockchain sẽ giúp minh bạch trong ngành vận tải và loại bỏ các giấy tờ, thủ tục, tăng cường tin học hóa. Một ứng dụng nổi bật trong lĩnh vực vận tải của blockchain đã được khai thác như công ty vận tải biển Maersk đã hợp tác với tập đoàn IBM đưa ứng dụng công nghệ blockchain vào ngành công nghiệp logistic.
- Những ứng dụng khác
- Ứng dụng trong sản xuất các phương tiện giao thông: theo dõi trung thực, lịch sử đầy đủ của chiếc xe từ khâu chuẩn bị sản xuất đến bán ra; quản lý chuỗi cung ứng vật tư, thiết bị và bán hàng.
- Ứng dụng trong hoạt động từ thiện: theo dõi việc phân bổ các khoản đóng góp, trách nhiệm giải trình, tính toàn vẹn; giảm chi phí và độ phức tạp của việc xử lý thanh toán đóng góp.
- Ứng dụng trong lĩnh vực an ninh mạng: chống việc tấn công, thay đổi dữ liệu sổ cái; bảo đảm tính hợp lệ, toàn vẹn của dữ liệu; loại bỏ điểm lỗi duy nhất (giảm thiểu tấn công DdoS dựa trên IP).
- Ứng dụng trong lĩnh vực giáo dục: số hóa, xác minh thông tin học tập; kho lưu trữ liên kết thông tin học tập cụ thể cho lớp, giáo viên và sinh viên.
- Ứng dụng trong bầu cử: giảm thiểu khả năng gian lận trong bầu cử bằng các cách kiểm chứng số liệu dựa trên tính chất liên kết của blockchain; số hóa hầu hết các quy trình bầu cử; tăng trách nhiệm giải trình và tuân thủ; xác thực danh tính; tính toàn vẹn của dữ liệu đăng ký công dân.
- Ứng dụng trong quản lý nhân sự: xác minh danh tính, lịch sử việc làm; xác thực thanh toán tiền lương và các khoản phụ cấp - hợp đồng thông minh.
- Ứng dụng trong thi hành pháp luật: tính toàn vẹn của bằng chứng, chống giả mạo dữ liệu vụ án; tài liệu về chuỗi sự kiện có dấu thời gian, đóng dấu thời gian.
- Ứng dụng hợp đồng thông minh trong truyền thông: kiểm soát quyền sở hữu; chống vi phạm bản quyền; sử dụng hợp đồng thông minh để bồi thường việc vi phạm bản quyền; xử lý thanh toán - mật mã, bảo mật và chống bên thứ 3 (điều này mở ra khả năng cung cấp nội dung ra quốc tế).
- Ứng dụng trong giao dịch bất động sản: minh bạch trong các thỏa thuận mua bán bất động sản; xác minh thông tin về bất động sản; giảm thủ tục giấy tờ, số hóa các quy trình giao dịch; ghi chép, theo dõi, chuyển nhượng quyền sử dụng đất.
- Ứng dụng trong du lịch: xác định thông tin và hoạt động của hành khách: lên máy bay, hộ chiếu, thanh toán,… chương trình khách hàng thân thiết.
- Ứng dụng trong lập di chúc và quyền thừa kế: xác định tính hợp lệ của di nguyện và phân bổ thừa kế.
Trên đây là một loạt những ứng dụng của công nghệ chuỗi khối Blockchain trong các đa ngành nghề, đa lĩnh vực và còn rất nhiều những ứng dụng khác mà con người có thể tận dụng và phát triển từ công nghệ này. Có thể thấy ứng dụng của Blockchain dường như là không có giới hạn. Trong năm 2018, blockchain là chủ đề nóng hổi trên các diễn đàn, hội nghị, hội thảo được tổ chức tại Việt Nam. Tại các hội nghị, diễn đàn, hội thảo, nhiều chuyên gia đã trình bày về khả năng ứng dụng của blockchain trong các lĩnh vực như truy xuất nguồn gốc nông sản (ví dụ của Hợp tác xã xoài Vĩnh Xương), vận chuyển (nghiên cứu ứng dụng của VnPost), bệnh án điện tử (nghiên cứu của Trung tâm Công nghệ lõi Viettel) Điều này cho thấy sức hút của Blockchain đối với Chính phủ, các nhà đầu tư, doanh nghiệp, các nhà sáng lập của Việt Nam, … Tại Diễn đàn “Blockchain – xu hướng và tầm nhìn phát triển” được tổ chức vào tháng 6/2018 tại Hà Nội, Blockchain được các bên tham gia nhận định đây là công nghệ giúp Việt Nam có có hội phát triển trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, tuy nhiên vấn đề thách thức là làm sao tận dụng tối ưu được công nghệ này để phát triển xã hội của chúng ta.
Nguyễn Trung Kiên
Tài liệu tham khảo
https://en.wikipedia.org/wiki/Blockchain
https://blockgeeks.com/
https://baomoi.com/ra-mat-ung-dung-bao-hiem-lian-co-blockchain-va-tri-tue-nhan-tao/c/28383571.epi
https://www.most.gov.vn/vn/tin-tuc/14396/phat-trien-blockchain-de-xay-dung-chinh-phu-dien-tu.aspx
Vietnam Blockchain Summit, 6/2018