Luật Căn cước công dân đã quy định Số định danh cá nhân được xác lập từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để kết nối, cập nhật, chia sẻ, khai thác thông tin của công dân trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu chuyên ngành. Số định danh cá nhân cá nhân được cấp cho mỗi công dân Việt Nam, không lặp lại ở người khác. Số thẻ Căn cước công dân là số định danh cá nhân.

Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đã có thẻ định danh quốc gia, bao gồm hầu hết các nước châu Âu, Trung Quốc, Braxin, Nhật Bản, Iran, Israel... ^[1]. Bài viết này sẽ chia sẻ kinh nghiệm cấp số định danh duy nhất cho người dân của Chính phủ Ấn Độ.

Cơ quan cấp số định danh duy nhất của Ấn Độ (UIDAI)

Cơ quan cấp số định danh duy nhất của Ấn Độ (UIDAI) là một cơ quan pháp quyền được Chính phủ Ấn Độ thành lập vào tháng 01/2009, nay thuộc Bộ Công nghệ thông tin và Truyền thông Ấn Độ. UIDAI được thành lập với mục tiêu cấp số định danh duy nhất (UID), được đặt tên là Aadhaar, cho tất cả người dân Ấn Độ. Số UID được cấp bảo đảm không bị trùng lặp, giả mạo; có thể được xác minh, xác thực một cách dễ dàng và tiết kiệm chi phí. Số UID đầu tiên được UIDAI cấp vào tháng 9/2010.

UIDAI chịu trách nhiệm đăng ký và xác thực Aadhaar bao gồm vận hành và quản lý tất cả các giai đoạn của vòng đời Aadhaar; phát triển chính sách, thủ tục, hệ thống cấp số Aadhaar cho các cá nhân và thực hiện việc xác thực; bảo đảm an ninh thông tin định danh và hồ sơ xác thực của cá nhân.

Các nhiệm vụ của UIDAI gồm có cung cấp số Aadhaar cho người dân với thời gian được xác định rõ ràng và tuân thủ các chỉ số chất lượng nghiêm ngặt; hợp tác với các đối tác để thiết lập cơ sở hạ tầng cung cấp sự tiện lợi cho người dân trong việc cập nhật và xác thực định danh số của họ; hợp tác với các đối tác và nhà cung cấp dịch vụ trong việc sử dụng Aadhaar để phục vụ người dân một cách hiệu quả và công bằng; cung cấp một nền tảng và khuyến khích các đơn vị công và tư phát triển các ứng dụng liên kết với Aadhaar; bảo đảm tính khả dụng, khả năng mở rộng và khả năng phục hồi của hạ tầng công nghệ.

UIDAI có trụ sở chính ở New Delhi và 8 văn phòng khu vực trên cả nước Ấn Độ. UIDAI có 2 trung tâm dữ liệu, một ở Hebbal (Bengaluru), Karnataka và một ở Manesar (Gurugram), Haryana.

Các đặc trưng của Aadhaar

Tính duy nhất: Điều này đạt được thông qua quá trình khử trùng lặp thông tin nhân khẩu và sinh trắc học. Quá trình khử trùng lặp so sánh thông tin nhân khẩu và sinh trắc học của người dân được thu thập trong quá trình đăng ký với các bản ghi trong cơ sở dữ liệu UIDAI để xác minh người dân có tồn tại trong cơ sở dữ liệu hay không. Một cá nhân chỉ cần đăng ký một lần duy nhất và sau khi khử trùng lặp chỉ một số Aadhaar duy nhất được tạo ra. Trong trường hợp người dân đăng ký nhiều lần, các lần đăng ký tiếp theo sẽ bị từ chối.

Khả năng thuận tiện: Người dân có Aadhaar có thể được xác thực trực tuyến một cách thuận tiện tại bất kỳ đâu trên đất nước Ấn Độ. Điều này rất quan trọng khi hàng triệu người Ấn Độ di cư từ tiểu bang này sang tiểu bang khác hoặc từ khu vực nông thôn đến các trung tâm đô thị...

Số ngẫu nhiên: Số Aadhaar là một số ngẫu nhiên. Người đăng ký phải cung cấp tối thiểu thông tin nhân khẩu cùng với thông tin sinh trắc học trong quá trình đăng ký. Quá trình đăng ký Aadhaar không thu thập được các thông tin chi tiết như tôn giáo, thu nhập, sức khỏe, địa lý...

Kiến trúc công nghệ có khả năng mở rộng: Kiến trúc UID là mở và có khả năng mở rộng. Dữ liệu của người dân được lưu trữ tập trung và việc xác thực có thể được thực hiện trực tuyến từ mọi nơi trong cả nước. Dịch vụ xác thực Aadhaar được xây dựng để xử lý 100 triệu xác thực mỗi ngày.

Các công nghệ mã nguồn mở: Kiến trúc mã nguồn mở ngăn cản sự phụ thuộc vào phần cứng máy tính cụ thể, thiết bị lưu trữ cụ thể, hệ điều hành cụ thể, nhà cung cấp cơ sở dữ liệu cụ thể hay bất kỳ công nghệ cụ thể nào của nhà cung cấp để mở rộng. Các ứng dụng như vậy được xây dựng sử dụng các công nghệ mở hay công nghệ mã nguồn mở, được cấu trúc để giải quyết khả năng mở rộng theo cách trung lập với nhà cung cấp và cho phép các phần cứng không đồng nhất cùng tồn tại trong một ứng dụng.

Đăng ký Aadhaar

Quá trình đăng ký Aadhaar bao gồm việc đến trung tâm đăng ký, điền vào mẫu đăng ký, nhận dữ liệu nhân khẩu và sinh trắc học được thu thập, nộp chứng minh nhân thân và tài liệu chứng minh địa chỉ trước khi nhận được phiếu xác nhận có chứa định danh đăng ký.

Một số điểm đáng lưu ý của việc đăng ký Aadhaar:

• Đăng ký Aadhaar là miễn phí.
• Người dân có thể đến trung tâm đăng ký Aadhaar được ủy quyền ở bất kỳ nơi nào trên đất nước Ấn Độ mang theo chứng minh nhân thân và tài liệu chứng minh địa chỉ của mình.
• UIDAI chấp nhận 18 loại chứng minh nhân thân (Proof of Identity - PoI) gồm các tài liệu chứa tên và ảnh; 35 loại chứng minh địa chỉ (Proof of Address - PoA) gồm các tài liệu chứa tên và địa chỉ. Các chứng minh nhân thân và địa chỉ phổ biến là thẻ định danh cử tri có ảnh, thẻ phân phối, hộ chiếu và bằng lái xe.
• Các thẻ định danh có ảnh được cho phép để chứng minh nhân thân. Tài liệu chứng minh địa chỉ cũng bao gồm cả hóa đơn điện thoại cố định, nước, điện trong 3 tháng gần nhất.
• Trong trường hợp không có các chứng minh phổ biến như trên, Giấy chứng nhận nhân thân có ảnh cũng được chấp nhận như một PoI. Giấy chứng nhận địa chỉ có ảnh cũng được chấp nhận như một PoA hợp lệ.
• Thậm chí nếu ai đó trong gia đình không có giấy tờ cá nhân hợp lệ, người dân vẫn có thể đăng ký nếu tên của mình có trong giấy tờ hợp pháp về quyền lợi của gia đình. Trong trường hợp này, người đứng đầu gia đình trong giấy tờ hợp pháp cần được đăng ký đầu tiên với PoI và PoA hợp lệ. Sau đó, người đứng đầu gia đình có thể giới thiệu các thành viên khác trong gia đình khi họ đang đăng ký. UIDAI chấp nhận 9 loại giấy tờ hợp pháp dưới dạng chứng minh mối quan hệ (Proof of Relationship - PoR) có chứa thông tin chi tiết mối quan hệ với người đứng đầu gia đình như hộ chiếu, giấy khai sinh, giấy đăng ký kết hôn...
• Ở những nơi không có sẵn tài liệu, người dân cũng có thể nhận được sự giúp đỡ của những người hướng dẫn ở trung tâm đăng ký.
• Người dân chỉ cần đăng ký duy nhất một lần vì đăng ký nhiều lần sẽ bị từ chối trừ trường hợp do UIDAI tư vấn;
• Thời gian chờ cấp Aadhaar có thể dao động từ 60 - 90 ngày sau khi nhận được gói dữ liệu về người dân trong Kho dữ liệu định danh trung tâm (Central Identities Data Repository - CIDR).
• Trong trường hợp trẻ em dưới 5 tuổi, tên, số Aadhaar và thông tin sinh trắc học của cha mẹ hoặc người giám hộ phải được cung cấp lúc đăng ký.

Tóm lại, có 3 cách để đăng ký Aadhaar:

• Đăng ký dựa vào tài liệu: Nộp một tài liệu PoI và một tài liệu PoA hợp lệ
• Đăng ký dựa vào người đứng đầu gia đình: Người đứng đầu gia đình có thể giới thiệu các thành viên của gia đình bằng các tài liệu xác định PoR.
• Đăng ký dựa vào người hướng dẫn: Trong trường hợp không có tài liệu PoI và PoA hợp lệ, một dịch vụ hướng dẫn có thể được tận dụng. Người hướng dẫn là người được chỉ định bởi cơ quan đăng ký và có số Aadhaar hợp lệ.

Ở trung tâm đăng ký, người dân điền thông tin cá nhân của mình vào mẫu đăng ký. Việc chụp ảnh, quét vân tay, quét mống mắt là một phần của việc đăng ký. Người dân có thể xem lại thông tin mình cung cấp và bảo đảm chính xác trong quá trình đăng ký. Người dân sẽ nhận được một phiếu xác nhận với số đăng ký và các thông tin khác được thu thập trong quá trình đăng ký. Mọi chỉnh sửa trong dữ liệu đăng ký có thể được thực hiện trong vòng 96 giờ bằng việc đến trung tâm đăng ký mang theo phiếu xác nhận.

Việc đăng ký Aadhaar được thông báo trên cổng thông tin điện tử của UIDAI (Hình 1) bao gồm các thông tin như số lượng số Aadhaar đã được tạo mới hoặc cập nhật; số lượng xác thực được thực hiện...

Hình 1. Bảng điều khiển cấp số Aadhaar

Các trở ngại và mối quan tâm

a) Mối quan tâm về an ninh

Tháng 5/2013, UIDAI thừa nhận rằng đã có một vài lỗi trong quá trình đăng ký. Một số người nhận được thẻ Aadhaar với ảnh hoặc vân tay bị lỗi như một số thẻ có ảnh của một cái ghế, một cái cây thay vì ảnh của người.

b) Chồng chéo với Dự án Đăng ký dân số quốc gia

Dự án Aadhaar và Dự án Đăng ký dân số quốc gia (NPR) được báo cáo là có sự xung đột. Tháng 1/2012, có báo cáo rằng UIDAI sẽ chia sẻ dữ liệu của mình với NPR và NPR sẽ tiếp tục thu thập dữ liệu của riêng mình.

Tháng 7/2014, một cuộc họp được tổ chức để thảo luận khả năng kết hợp 2 dự án Aadhaar và NPR. Tuy nhiên, sau đó, không có kế hoạch nào được lập ra để kết hợp 2 dự án.

c) Vấn đề ứng dụng

Trong khi dịch vụ là miễn phí với người dân, một số cơ quan phải nộp phí. Mặc dù quy trình hiện đại nhưng vẫn có những trường hợp đăng ký bị mất trên hệ thống mà không rõ nguyên nhân. mAadhaar là một ứng dụng di động chính thức được UIDAI phát triển cung cấp giao diện cho người sở hữu số Aadhaar để mang thông tin nhân khẩu của mình như tên, ngày sinh, giới tính và địa chỉ cùng với ảnh được liên kết với số Aadhaar trong điện thoại thông minh.

d) Rò rỉ dữ liệu

Số lượng thông tin cá nhân chi tiết được thu thập có tầm quan trọng rất lớn đối mỗi cá nhân. Tuy nhiên, khi thu thập, nó không được xử lý với yêu cầu về quyền riêng tư. Các giao dịch tài chính lớn được liên kết với thông tin thu thập trong Aadhaar. Việc rò rỉ dữ liệu sẽ bị khai thác bởi tin tặc và tội phạm.

Kết luận

Tại Việt Nam, trong thời gian tới, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư sẽ được đưa vào vận hành, khai thác. Việc cấp số định danh duy nhất cho người dân của Chính phủ Ấn Độ là một kinh nghiệm để Việt Nam có thể tham khảo trong việc triển khai cấp số định danh cá nhân cho mỗi người dân chẳng hạn như việc ủy quyền cho nhiều cơ quan được cấp số định danh tạo thuận lợi cho người dân có thể đăng ký ở bất cứ nơi nào thuận tiện; chấp nhận nhiều loại chứng minh nhân thân và các loại tài liệu tương đương để chứng minh nhân thân khi đăng ký; triển khai nhiều cách đăng ký số định danh và đặc biệt là việc cho phép người dân xác thực trực tuyến số định danh cá nhân.

Tài liệu tham khảo

[1] The Times of India, Learning with the Times: What is Aadhaar?, 2010;

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Aadhaar

[3] https://uidai.gov.in

Phạm Văn Thịnh