4. Tăng cường số hóa doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs)

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng phát triển và chuyển đổi số trở thành xu hướng tất yếu, việc tăng cường số hóa cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) đã trở thành một ưu tiên hàng đầu tại Na Uy. Các SMEs đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia, không chỉ vì chúng tạo ra một số lượng lớn việc làm mà còn vì chúng là động lực chính cho đổi mới sáng tạo. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), các doanh nghiệp nhỏ và vừa cùng với các công ty trẻ tạo ra một số lượng việc làm không tương xứng so với quy mô của chúng, đồng thời đóng góp gần một nửa số việc làm trong nền kinh tế Na Uy (OECD, 2023).

Sự phát triển của công nghệ số đã mở ra nhiều cơ hội cho các SMEs trong việc cải thiện quy trình kinh doanh, đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng quy mô hoạt động. Các công cụ số có thể giúp các doanh nghiệp này phát triển quy trình kinh doanh hiệu quả hơn, từ đó nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, các SMEs, đặc biệt là những công ty nhỏ và trẻ, thường gặp phải nhiều rào cản trong việc áp dụng các mô hình kinh doanh mới, đầu tư vào công nghệ chủ chốt và phát triển kỹ năng cần thiết để sử dụng các công nghệ này.

Một trong những thách thức lớn nhất mà các SMEs Na Uy phải đối mặt là việc tiếp cận công nghệ thông tin và truyền thông (ICT). Mặc dù 64% các SMEs Na Uy có quyền truy cập vào tốc độ tải xuống băng thông rộng cố định ít nhất 100 Mbps, tỷ lệ này vẫn thấp hơn so với một số quốc gia Bắc Âu khác như Đan Mạch (86%), Phần Lan (76%) và Thụy Điển (77%) (OECD, 2024). Điều này cho thấy rằng mặc dù Na Uy đã có những bước tiến trong việc cải thiện cơ sở hạ tầng số, nhưng vẫn còn nhiều việc cần làm để đảm bảo rằng tất cả các doanh nghiệp nhỏ và vừa đều có thể tiếp cận công nghệ hiện đại.

Ngoài ra, các SMEs cũng gặp khó khăn trong việc hội nhập vào các thị trường số, tiếp cận vốn và phát triển kỹ năng ICT. Thiếu hụt vốn rủi ro là một rào cản phổ biến khác đối với các SMEs Na Uy trong việc mở rộng quy mô và lan tỏa lợi ích năng suất. Các công ty đầu tư mạo hiểm (VC) và các nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng đối với các doanh nghiệp có hồ sơ rủi ro cao. Họ không chỉ cung cấp tài chính mà còn đóng vai trò then chốt trong việc hướng dẫn các công ty phát triển chiến lược. Tuy nhiên, đầu tư VC vào các công ty trong lĩnh vực ICT tại Na Uy là một trong những mức thấp nhất trong số các quốc gia OECD (OECD, 2024). Điều này cho thấy rằng các SMEs cần được hỗ trợ nhiều hơn trong việc tiếp cận nguồn vốn và phát triển các kỹ năng cần thiết để tận dụng các cơ hội mà công nghệ số mang lại.

Thị trường lao động chặt chẽ và nhu cầu thích ứng với một nền kinh tế và xã hội số cao tại Na Uy cũng tạo thêm áp lực lên các SMEs. Dữ liệu gần đây cho thấy các doanh nghiệp vừa của Na Uy cung cấp vị trí cho các chuyên gia ICT (17%) thấp hơn mức trung bình của khu vực Bắc Âu (22%) (OECD, 2024). Điều này cho thấy rằng các SMEs cần phải nỗ lực hơn nữa trong việc thu hút và giữ chân nhân tài trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Về mặt công nghệ tiên tiến, các doanh nghiệp nhỏ của Na Uy có tỷ lệ áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) (8%), Internet vạn vật (IoT) (22%) và công nghệ in 3D (3%) thấp hơn so với mức trung bình của Bắc Âu (17%, 29% và 6%, tương ứng) (OECD, 2024). Điều này cho thấy rằng các SMEs cần phải tăng cường đầu tư vào công nghệ và đào tạo nhân lực để không bị tụt lại phía sau trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Mặc dù gặp phải những thách thức về lao động và công nghệ, các SMEs tại Na Uy đang ở vị trí tốt trong việc phát triển kỹ năng ICT. Gần một phần ba (30%) các doanh nghiệp nhỏ cung cấp đào tạo để nâng cao kỹ năng ICT cho nhân viên của họ. Trong số các quốc gia OECD, Na Uy chỉ đứng sau New Zealand (49%) và Phần Lan (34%) về phát triển kỹ năng ICT trong các SMEs (OECD, 2024). Điều này cho thấy rằng các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Na Uy đang nhận thức được tầm quan trọng của việc nâng cao kỹ năng công nghệ cho nhân viên, từ đó tạo ra một lực lượng lao động có khả năng thích ứng tốt hơn với những thay đổi trong môi trường kinh doanh.

Để giải quyết những thách thức này và khai thác tối đa tiềm năng của các SMEs, Na Uy đã đặt ra mục tiêu tăng cường số hóa cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Digital Norway, một tổ chức phi lợi nhuận với trọng tâm đặc biệt vào các SMEs, đã triển khai nhiều chương trình cung cấp tài nguyên và đào tạo trực tuyến miễn phí nhằm thúc đẩy việc sử dụng hiệu quả các công cụ số tiên tiến. Những sáng kiến này không chỉ giúp các SMEs nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế Na Uy trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số.

Ngoài ra, việc xây dựng các mạng lưới hợp tác giữa các doanh nghiệp, tổ chức giáo dục và các cơ quan nghiên cứu sẽ tạo ra những cơ hội học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm quý báu, từ đó thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp tại Na Uy. Các hợp tác liên quan đến việc chia sẻ dữ liệu, chẳng hạn như việc tích hợp kho dữ liệu trực tuyến (Datafa brikken - một sáng kiến của chính phủ Na Uy nhằm thúc đẩy nền kinh tế dựa trên dữ liệu) vào cổng dữ liệu mở quốc gia data.norge.no, sẽ hỗ trợ thêm cho sự tham gia của SMEs vào nền kinh tế dựa trên dữ liệu và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Chính phủ Na Uy cũng cần tiếp tục hỗ trợ các SMEs thông qua các chính sách khuyến khích đầu tư vào công nghệ và đào tạo nhân lực. Việc tạo ra một môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sẽ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát huy tối đa tiềm năng của mình. Hơn nữa, việc khuyến khích các SMEs tham gia vào các chương trình hỗ trợ và đào tạo sẽ giúp họ nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững.

Việc tăng cường số hóa cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa là một yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đổi mới sáng tạo tại Na Uy. Sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ là nền tảng vững chắc để xây dựng một nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ và bền vững trong tương lai. Các SMEs không chỉ cần được hỗ trợ về mặt tài chính và công nghệ mà còn cần được tạo điều kiện để phát triển kỹ năng và nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh nền kinh tế số ngày càng phát triển.

5. Thúc đẩy một xã hội số bao trùm trong bối cảnh gia hóa dân số

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, việc xây dựng một xã hội số bao trùm trở thành một nhiệm vụ quan trọng đối với Na Uy, đặc biệt là trong bối cảnh dân số đang già đi. Để chuyển đổi số có thể mang lại lợi ích cho sự phát triển kinh tế và phúc lợi xã hội, một nền kinh tế và xã hội số tích cực và bao trùm là điều thiết yếu. Mặc dù Na Uy đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc đảm bảo kết nối cơ bản cho người dân, nhưng vẫn còn tồn tại những khoảng cách số ở nhiều khía cạnh khác nhau. Những khoảng cách này không chỉ thể hiện sự chênh lệch trong cơ hội tiếp cận công nghệ số mà còn liên quan đến việc sử dụng Internet cho nhiều hoạt động khác nhau trong đời sống hàng ngày.

Khoảng cách số có thể tồn tại giữa các cá nhân, chính phủ, doanh nghiệp và các khu vực địa lý khác nhau, đặc biệt là ở các mức độ kinh tế - xã hội khác nhau. Na Uy đã đặt trọng tâm lớn vào việc thu hẹp các khoảng cách này, nhằm đảm bảo rằng mọi người đều có cơ hội bình đẳng trong việc tiếp cận và sử dụng công nghệ số. Về việc sử dụng Internet, hiệu suất của Na Uy là rất ấn tượng, với sự khác biệt trong tỷ lệ người lớn sử dụng Internet theo độ tuổi, trình độ học vấn, giới tính và thu nhập thấp hơn đáng kể so với mức trung bình của OECD. Trong khu vực Bắc Âu, Na Uy cũng ghi nhận những khác biệt thấp nhất về độ tuổi, trình độ học vấn và thu nhập. Tuy nhiên, khoảng cách số về giới tính vẫn cao hơn mức trung bình của Bắc Âu, mặc dù mức chênh lệch này vẫn được coi là nhỏ về mặt tuyệt đối.

Để tạo ra một xã hội số bao trùm, việc đảm bảo rằng các dịch vụ công trực tuyến có thể tiếp cận được với tất cả mọi người là rất quan trọng. Điều này không chỉ có nghĩa là giải quyết các bất bình đẳng trong việc tiếp cận mà còn phải thiết kế các dịch vụ công một cách hiệu quả, đồng thời tham vấn với nhiều bên liên quan khác nhau. Các mức độ hiểu biết và thành thạo về ngôn ngữ Na Uy cũng cần được xem xét, cùng với khả năng tương thích với các thiết bị hỗ trợ như phần mềm đọc màn hình. Việc này sẽ giúp đảm bảo rằng tất cả các nhóm dân cư, đặc biệt là những người cao tuổi và những người có hoàn cảnh khó khăn, đều có thể tiếp cận và sử dụng các dịch vụ công một cách dễ dàng và hiệu quả.

Hình 4: Tình hình sử dụng Internet theo nhân khẩu học và các biến số kinh tế xã hội – Nguồn OECD

Hơn nữa, việc trang bị cho toàn xã hội những kỹ năng cần thiết để sử dụng công nghệ số một cách tự tin và hiệu quả là điều thiết yếu. Điều này bao gồm việc phát triển các chương trình đào tạo kỹ năng số cho người dân, từ việc sử dụng các ứng dụng thương mại điện tử và ngân hàng đến việc tương tác với các dịch vụ công như chăm sóc sức khỏe. Chính phủ Na Uy cần tiếp tục đầu tư vào các sáng kiến giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao năng lực số cho người dân, đặc biệt là những nhóm dễ bị tổn thương trong xã hội.

Để đạt được mục tiêu này, sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng là rất quan trọng. Các doanh nghiệp có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ năng cho nhân viên và cộng đồng. Đồng thời, các tổ chức phi chính phủ và các tổ chức xã hội cũng có thể tham gia vào việc nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công nghệ số và hỗ trợ các nhóm dân cư trong việc phát triển kỹ năng cần thiết.

Việc thúc đẩy một xã hội số bao trùm tại Na Uy là một nhiệm vụ quan trọng trong bối cảnh dân số già và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số. Để chuyển đổi số thực sự mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, Na Uy cần tiếp tục nỗ lực trong việc thu hẹp các khoảng cách số và đảm bảo rằng mọi người đều có thể tiếp cận và sử dụng các dịch vụ công trực tuyến một cách hiệu quả. Sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ là nền tảng vững chắc để xây dựng một xã hội số bao trùm, nơi mà mọi cá nhân đều có cơ hội phát triển và thịnh vượng trong kỷ nguyên số.

6. Hỗ trợ chuyển đổi xanh

Na Uy là một quốc gia sản xuất lớn dầu mỏ, khí đốt và điện năng từ thủy điện, đang đối mặt với những thách thức và cơ hội đáng kể trong bối cảnh chuyển đổi xanh toàn cầu. Để đảm bảo rằng quá trình chuyển đổi này diễn ra một cách hiệu quả và bền vững, Na Uy đã xác định rõ ràng tầm quan trọng của việc áp dụng công nghệ số trong việc quản lý và tiêu thụ năng lượng. Một trong những lợi ích nổi bật của công nghệ số là khả năng tác động trực tiếp đến mức tiêu thụ năng lượng. Việc sử dụng rộng rãi các công tơ "thông minh" có thể thúc đẩy việc quản lý điện năng một cách liên tục và hiệu quả hơn. Các hệ thống năng lượng số hóa không chỉ giúp xác định chính xác nơi và thời điểm năng lượng cần được cung cấp mà còn có thể tạo ra những tác động tích cực đến sản xuất năng lượng bền vững trong dài hạn.

Sự số hóa trong các lĩnh vực tiêu thụ năng lượng cao cũng hứa hẹn sẽ nâng cao hiệu quả năng lượng và tính bền vững của nhiều hoạt động kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích này, chuyển đổi số cũng có thể dẫn đến việc gia tăng thương mại, điều này có thể làm thay đổi sự phân phối toàn cầu về dấu chân môi trường và các chế độ tái chế được thực hiện trong nước. Hơn nữa, nhu cầu ngày càng tăng về công nghệ số có thể làm tăng nhu cầu về năng lượng và tài nguyên liên quan đến sản xuất và sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), từ đó làm giảm bớt một số lợi ích môi trường mà công nghệ này mang lại.

Để điều hướng những thách thức do chuyển đổi xanh và số hóa đặt ra, Na Uy đã đầu tư mạnh mẽ vào phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh. Sự gia tăng số lượng bằng sáng chế liên quan đến công nghệ xanh là một minh chứng rõ ràng cho nỗ lực này (Hội đồng Nghiên cứu Na Uy, 2021). Na Uy cũng đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc phát triển các công nghệ không phát thải và phát thải thấp. Cụ thể, Na Uy hiện đang dẫn đầu thế giới về việc áp dụng xe không phát thải, với tỷ lệ xe mới đăng ký không phát thải đạt 79% vào năm 2022 (OECD, 2022). Điều này cho thấy cam kết mạnh mẽ của Na Uy trong việc thúc đẩy các giải pháp giao thông bền vững.

Hình 5: Tổng lượng rác thải điện tử - nguồn OECD

Tuy nhiên, việc phát sinh rác thải điện tử vẫn là một thách thức lớn đối với quốc gia này. Kể từ năm 2016, Na Uy đã duy trì vị trí nổi bật trong việc sản xuất rác thải điện tử trên đầu người, với một sự giảm nhẹ từ 28,5 kg xuống 26,0 kg trên đầu người giữa năm 2016 và 2019. Con số này không chỉ vượt qua mức trung bình của OECD là 17 kg trên đầu người mà còn cao hơn mức trung bình của khu vực Bắc Âu là 22 kg trên đầu người. Mặc dù Na Uy đã tái chế hơn một nửa lượng rác thải điện tử mà mình tạo ra (OECD, 2024), nhưng khoảng cách giữa việc phát sinh rác thải điện tử và tái chế trên đầu người vẫn là một vấn đề cần được giải quyết. Na Uy chỉ đứng sau Đan Mạch trong số các quốc gia Bắc Âu về khoảng cách này, cho thấy rằng việc cải thiện quản lý rác thải điện tử là rất quan trọng để duy trì các mục tiêu môi trường và thúc đẩy các nỗ lực bền vững của quốc gia.

Na Uy đã đặt ra một ưu tiên quốc gia rõ ràng để hỗ trợ chuyển đổi xanh, nhận thức được tầm quan trọng của hành động trong lĩnh vực này. Với việc các ngành công nghiệp khai thác truyền thống chiếm ưu thế trong nền kinh tế Na Uy, sự phát triển của các lĩnh vực tiêu thụ công nghệ số đại diện cho một con đường rõ ràng cho tương lai của Na Uy nếu được quản lý đúng cách. Nguồn năng lượng tái tạo phong phú của Na Uy có tiềm năng cung cấp năng lượng cho cuộc cách mạng số mà không làm tăng phát thải, đồng thời tạo ra những hình thức việc làm mới cho những người sẵn sàng và có khả năng nâng cao kỹ năng.

Chuyển đổi số không chỉ giúp nâng cao hiệu quả và tăng trưởng mà còn góp phần vào việc cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Chính phủ Na Uy cần tiếp tục thúc đẩy các sáng kiến và chính sách hỗ trợ cho việc chuyển đổi xanh, đồng thời khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp và cộng đồng trong việc phát triển các giải pháp bền vững. Việc kết hợp giữa công nghệ số và các giải pháp xanh sẽ không chỉ giúp Na Uy đạt được các mục tiêu môi trường mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế bền vững trong tương lai.

Để thực hiện các mục tiêu này, Na Uy cần xây dựng một khung pháp lý và chính sách rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh và phát triển bền vững. Các chương trình đào tạo và nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động cũng cần được triển khai để đảm bảo rằng người dân có thể thích ứng với những thay đổi trong nền kinh tế số và xanh. Hơn nữa, việc tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ và môi trường sẽ giúp Na Uy học hỏi từ các quốc gia khác và chia sẻ kinh nghiệm trong việc giải quyết các thách thức toàn cầu.

Ngoài ra, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của chuyển đổi xanh và số hóa cũng là một yếu tố quan trọng. Các chiến dịch truyền thông và giáo dục có thể giúp người dân hiểu rõ hơn về lợi ích của việc sử dụng công nghệ bền vững và tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường. Sự tham gia của cộng đồng sẽ tạo ra một động lực mạnh mẽ cho các sáng kiến xanh và thúc đẩy sự phát triển bền vững. Na Uy cần tiếp tục theo dõi và đánh giá tiến trình của mình trong việc thực hiện các mục tiêu chuyển đổi xanh và số hóa. Việc thu thập dữ liệu và phân tích kết quả sẽ giúp chính phủ điều chỉnh các chính sách và chiến lược của mình để đảm bảo rằng các mục tiêu này được thực hiện một cách hiệu quả và bền vững. Sự cam kết mạnh mẽ từ chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng sẽ là chìa khóa để Na Uy thành công trong việc hỗ trợ chuyển đổi xanh và xây dựng một tương lai bền vững cho thế hệ mai sau. (còn nữa).

Bùi Trung Hiếu -Phòng Chính sách số

Tài liệu tham khảo:

https://www.oecd.org/en/publications/shaping-norway-s-digital-future_d3af799c-en.html