Na Uy - tên chính thức là Vương quốc Na Uy, là một quốc gia ở Bắc Âu nằm ở Tây Bắc Châu Âu, một trong những quốc gia tiên tiến nhất thế giới, đã xác định chuyển đổi số là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển quốc gia. Mục tiêu của chiến lược này không chỉ là nâng cao hiệu quả hoạt động của chính phủ mà còn cải thiện chất lượng dịch vụ công và thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Các ưu tiên trong chiến lược số quốc gia của Na Uy đã tạo ra những tác động sâu rộng đến cả xã hội và nền kinh tế, từ việc cải thiện dịch vụ công đến việc tạo ra cơ hội việc làm mới và đối phó với các thách thức môi trường.

I. CÁC ƯU TIÊN CỦA NA UY TRONG CHIẾN LƯỢC SỐ QUỐC GIA

Na Uy đã xác định một loạt các ưu tiên trong chiến lược số quốc gia của mình, nhằm đảm bảo rằng mọi công dân đều được hưởng lợi từ sự phát triển công nghệ. Dưới đây là các ưu tiên chính:

1. Cơ sở hạ tầng thông tin và truyền thông chất lượng cao

Na Uy đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin và truyền thông chất lượng cao, với kết nối băng thông rộng cố định cao và mạng 5G rộng khắp. Theo số liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tỷ lệ hộ gia đình tại Na Uy có kết nối băng thông rộng đạt 99%, vượt xa mức trung bình của các quốc gia OECD là 92%. Điều này cho thấy sự cam kết mạnh mẽ của chính phủ Na Uy trong việc đảm bảo rằng mọi công dân đều có thể tiếp cận các dịch vụ số hiện đại. Hơn nữa, Na Uy cũng ghi nhận mức chênh lệch thấp thứ hai trong số các quốc gia OECD về cung cấp băng thông rộng giữa khu vực nông thôn và thành phố, cho thấy nỗ lực của chính phủ trong việc thu hẹp khoảng cách số giữa các khu vực.

Tuy nhiên, mặc dù có những thành tựu đáng kể, Na Uy vẫn cần cải thiện việc sử dụng băng thông rộng di động. Việc phát triển các mạng thế hệ tiếp theo có khả năng cung cấp kết nối không giới hạn ở mọi nơi là rất quan trọng để hiện thực hóa tiềm năng của Internet vạn vật (IoT). Hiện tại, tỷ lệ sử dụng băng thông rộng di động của Na Uy vẫn thấp hơn mức trung bình của OECD và các nước Bắc Âu. Đặc biệt, số lượng gói đăng ký chỉ dữ liệu, rất hữu ích cho các ứng dụng IoT, cũng đang ở mức thấp, với chỉ 1 gói đăng ký trên 100 cư dân, so với 12 gói cho mức trung bình của OECD và 14 gói cho Thụy Điển.

Hình 1: Số thuê bao di động băng rộng trên 100 dân (theo báo cáo của OECD)

Nguyên nhân của tình trạng này có thể phần nào được giải thích bởi xu hướng sử dụng kết nối cố định, tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng cáp quang ở Na Uy và các nước Bắc Âu lại rất cao. Điều này cho thấy rằng mặc dù Na Uy đã có những bước tiến lớn trong việc phát triển cơ sở hạ tầng số, vẫn còn nhiều cơ hội để cải thiện và mở rộng khả năng kết nối di động. Chính phủ Na Uy cần tiếp tục đầu tư vào các giải pháp công nghệ mới và khuyến khích người dân cũng như doanh nghiệp sử dụng băng thông rộng di động để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về dữ liệu trong tương lai.

Tóm lại, việc đảm bảo cơ sở hạ tầng thông tin và truyền thông chất lượng cao là một trong những ưu tiên hàng đầu của Na Uy trong chiến lược phát triển số quốc gia. Chính phủ cần tiếp tục nỗ lực để cải thiện việc sử dụng băng thông rộng di động, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nền kinh tế số và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Sự phát triển bền vững của cơ sở hạ tầng số sẽ không chỉ giúp Na Uy duy trì vị thế cạnh tranh trong khu vực mà còn góp phần vào sự phát triển chung của nền kinh tế toàn cầu.

2. Phát triển nền kinh tế dữ liệu

Trong bối cảnh công nghệ số ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc phát triển nền kinh tế dữ liệu đã trở thành một ưu tiên hàng đầu đối với nhiều quốc gia, trong đó có Na Uy. Công nghệ số đã làm cho việc tạo ra, lưu trữ, xử lý và quản lý dữ liệu trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, khiến dữ liệu trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người dân. Các thiết bị, dịch vụ và cảm biến ngày càng phổ biến không chỉ giúp tạo ra mà còn hỗ trợ việc sử dụng các dòng dữ liệu lớn. Các thuật toán hiện đại không chỉ tạo ra giá trị từ dữ liệu mà còn giúp cải thiện đầu ra từ các thuật toán đó, dẫn đến những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực học máy và trí tuệ nhân tạo (AI).

Sự gia tăng khối lượng dữ liệu được tạo ra và sử dụng bởi người tiêu dùng, cũng như việc trao đổi dữ liệu qua Internet, đã mở ra nhiều cơ hội mới cho nền kinh tế. Khi Internet vạn vật (IoT) tiếp tục phát triển, các thiết bị kết nối sẽ trở nên ngày càng quan trọng trong việc thu thập và tiêu thụ dữ liệu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải tất cả dữ liệu đều giống nhau; các loại dữ liệu khác nhau có thể yêu cầu các chính sách và quy định khác nhau để đảm bảo việc sử dụng hiệu quả và an toàn (OECD, 2019).

Từ góc độ kinh tế, dữ liệu đã trở thành nền tảng cho quá trình chuyển đổi số. Dữ liệu không chỉ là nguồn thông tin quan trọng cho việc ra quyết định và sản xuất mà còn là nguồn giá trị thiết yếu cho các doanh nghiệp, chính phủ, cá nhân và toàn xã hội. Sự sẵn có và phổ biến của dữ liệu đã dẫn đến sự ra đời của nhiều sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh mới hoặc được cải tiến đáng kể, đồng thời giúp nâng cao năng suất lao động (Mitchell, Ker và Lesher, 2021). Hơn nữa, dữ liệu cũng đang đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các thách thức xã hội, từ biến đổi khí hậu đến quản lý thiên tai và khủng hoảng sức khỏe.

Hình 2: Chia sẻ dữ liệu y tế (theo báo cáo của OECD)

Na Uy đã nỗ lực phát triển nền kinh tế dữ liệu, và lĩnh vực chăm sóc sức khỏe là một ví dụ điển hình cho khả năng của quốc gia trong việc khai thác lợi ích từ việc chia sẻ dữ liệu. Na Uy nổi bật trong việc chia sẻ các tập dữ liệu sức khỏe quốc gia với cả các bên liên quan trong nước và quốc tế. Năm 2020, cường độ chia sẻ dữ liệu sức khỏe đạt 100%, cho thấy rằng các bên liên quan ở Na Uy được phép chia sẻ tất cả các tập dữ liệu sức khỏe quốc gia với tất cả các bên liên quan phù hợp. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả trong việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu và phát triển các giải pháp y tế mới.

Cường độ chia sẻ dữ liệu cao trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe có thể một phần là nhờ vào kế hoạch eNorway, một sáng kiến đã tạo điều kiện cho việc giao tiếp an toàn giữa bệnh nhân và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Kế hoạch này không chỉ giúp cải thiện khả năng tiếp cận thông tin y tế mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe, từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế dữ liệu tại Na Uy.

Việc phát triển nền kinh tế dữ liệu không chỉ mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp và chính phủ mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Na Uy đang đi đúng hướng trong việc khai thác tiềm năng của dữ liệu để giải quyết các thách thức xã hội và thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững. Chính phủ cần tiếp tục đầu tư vào công nghệ và chính sách phù hợp để đảm bảo rằng nền kinh tế dữ liệu phát triển mạnh mẽ và hiệu quả trong tương lai.

3. Thúc đẩy bảo vệ dữ liệu và an ninh thông tin

Trong bối cảnh công nghệ số ngày càng phát triển và trở nên phức tạp, việc bảo vệ dữ liệu và an ninh thông tin đã trở thành một vấn đề cấp bách và cần thiết đối với các cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ. Hệ sinh thái công nghệ số hiện nay đang ngày càng phụ thuộc lẫn nhau, dẫn đến việc rủi ro về vi phạm quyền riêng tư và các sự cố hệ thống có thể lan rộng nhanh chóng và không thể đoán trước giữa các lĩnh vực và biên giới. Để có thể hoàn toàn chấp nhận và hưởng lợi từ chuyển đổi số, các bên liên quan phải có sự tự tin rằng việc tham gia vào các môi trường số sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn là bất lợi. Những bất lợi này có thể phát sinh từ nhiều nguồn không chắc chắn, dữ liệu và dòng chảy xuyên biên giới, trong đó nhiều vấn đề liên quan đến các sự cố an ninh mạng tiềm ẩn, chẳng hạn như vi phạm tính khả dụng, tính toàn vẹn hoặc tính bảo mật của dữ liệu, hệ thống hoặc mạng.

Ngoài ra, các bất lợi cũng có thể liên quan đến việc vi phạm các luật và quy định như quyền riêng tư, bảo vệ người tiêu dùng hoặc an toàn sản phẩm. Do đó, các bên liên quan trong hệ sinh thái số cần phải có sự tự tin rằng dữ liệu của họ vừa an toàn vừa được bảo vệ. Mặc dù luật bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu của Na Uy đã được thiết lập phù hợp với các quy định của Liên minh Châu Âu (EU), việc tạo ra một văn hóa và hiểu biết về bảo vệ dữ liệu và an ninh thông tin cần phải vượt ra ngoài các quy định pháp lý. Chính phủ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng năng lực cho người dân và doanh nghiệp trong việc bảo vệ bản thân trong các môi trường số.

Việc nâng cao nhận thức và khả năng bảo vệ dữ liệu không chỉ giúp các cá nhân và tổ chức tự bảo vệ mình mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ dữ liệu. Quản lý dữ liệu tốt hơn có thể dẫn đến mức độ chia sẻ dữ liệu cao hơn, từ đó mang lại những tác động tích cực cho đổi mới và năng suất. Đảm bảo an ninh mạng và khả năng phục hồi của cơ sở hạ tầng và dịch vụ quan trọng là điều cơ bản để chuyển đổi số phát triển mạnh mẽ tại Na Uy và hơn thế nữa.

Sự không chắc chắn về an ninh mạng là một hiện tượng đa diện, phát sinh từ tính không thể đoán trước và sự mơ hồ liên quan đến các mối đe dọa và lỗ hổng mạng. Hiện tượng này thể hiện qua sự thiếu minh bạch về các mối đe dọa mới nổi, những thách thức trong việc đánh giá các lỗ hổng đã biết và nhiệm vụ khó khăn trong việc dự đoán tác động của các cuộc tấn công mạng trong tương lai. Sự không chắc chắn vốn có này có thể ảnh hưởng đáng kể đến các chiến lược an ninh mạng, quá trình ra quyết định và nhận thức của công chúng về các rủi ro mạng.

Hình 3: Chỉ số không đảm bảo an ninh mạng của Na Uy từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2023 – Nguồn OECD

Để minh họa cho sự không chắc chắn này, chỉ số không chắc chắn về an ninh mạng đã được xây dựng dựa trên dữ liệu tìm kiếm trực tuyến cho Na Uy trong giai đoạn từ tháng 1 năm 2010 đến tháng 12 năm 2023. Chỉ số này cho thấy các đỉnh điểm tương ứng với các sự cố mạng quan trọng trong nước và toàn cầu. Những sự cố này bao gồm cuộc tấn công từ chối dịch vụ phân tán vào Dyn vào tháng 10 năm 2016; cuộc tấn công ransomware WannaCry vào tháng 5 năm 2017; các cuộc tấn công mạng vào Norsk Hydro vào tháng 3 năm 2019 và vào hệ thống email của Quốc hội Na Uy vào tháng 10 năm 2020; cũng như vụ rò rỉ dữ liệu của Amedia vào tháng 12 năm 2021. Sự tương ứng của chỉ số không chắc chắn về an ninh mạng với các sự cố này cho thấy nó là một chỉ số đáng tin cậy để đánh giá sự không chắc chắn về rủi ro mạng tại Na Uy.

Sự biến động trong Chỉ số Không chắc chắn về An ninh mạng của Google Trends giữa các quốc gia có thể được quy cho nhiều yếu tố khác nhau. Những yếu tố này bao gồm sự khác biệt trong nhận thức về rủi ro mạng, đầu tư hoặc mức độ tiếp xúc với tội phạm mạng. Ngược lại, các giai đoạn ổn định có thể chỉ ra một khoảng thời gian tương đối yên tĩnh trong hoạt động sự cố mạng hoặc sự giảm thiểu thành công. Tổng thể, việc hiểu biết toàn diện về những biến động này cung cấp cái nhìn sâu sắc về bản chất đa diện của sự không chắc chắn xung quanh các sự cố mạng tại Na Uy. Điều này không chỉ góp phần vào việc xây dựng chính sách mà còn hỗ trợ lập kế hoạch chiến lược trong quản lý rủi ro mạng.

Chính phủ Na Uy cần tiếp tục thúc đẩy các sáng kiến nhằm nâng cao nhận thức về an ninh mạng trong cộng đồng, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ bảo mật và đào tạo nhân lực. Việc xây dựng một môi trường số an toàn và bảo mật không chỉ là trách nhiệm của chính phủ mà còn là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Các tổ chức và cá nhân cần chủ động tham gia vào các chương trình đào tạo, hội thảo và các hoạt động nâng cao nhận thức về an ninh mạng để trang bị cho mình những kiến thức và kỹ năng cần thiết.

Ngoài ra, việc hợp tác giữa các quốc gia trong lĩnh vực an ninh mạng cũng là một yếu tố quan trọng. Các quốc gia cần chia sẻ thông tin về các mối đe dọa và lỗ hổng an ninh mạng, từ đó xây dựng một mạng lưới bảo vệ toàn cầu. Sự hợp tác này không chỉ giúp các quốc gia nâng cao khả năng phòng ngừa và ứng phó với các sự cố an ninh mạng mà còn tạo ra một môi trường an toàn hơn cho các hoạt động kinh doanh và giao dịch trực tuyến.

Việc phát triển một khung pháp lý linh hoạt và hiệu quả cũng là điều cần thiết để bảo vệ dữ liệu và an ninh thông tin. Các quy định cần được cập nhật thường xuyên để phù hợp với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và các mối đe dọa mới. Chính phủ Na Uy cần tiếp tục lắng nghe ý kiến từ các bên liên quan, bao gồm doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ và cộng đồng, để xây dựng một hệ thống pháp lý đáp ứng được nhu cầu thực tiễn. Việc thúc đẩy bảo vệ dữ liệu và an ninh thông tin tại Na Uy là một nhiệm vụ quan trọng và cần thiết trong bối cảnh công nghệ số ngày càng phát triển. Sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng là yếu tố then chốt để xây dựng một môi trường số an toàn và bảo mật, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế và xã hội bền vững (còn nữa).

Bùi Trung Hiếu -Phòng Chính sách số

Tài liệu tham khảo:

https://vi.wikipedia.org/wiki/Na_Uy

https://www.oecd.org/en/publications/shaping-norway-s-digital-future_d3af799c-en.html