Như đã phân tích ở phần trước, AI đã và đang chứng minh được sức mạnh của mình trong việc giải quyết nhiều vấn đề phức tạp của xã hội. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa những lợi ích mà AI mang lại, việc triển khai công nghệ này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và một lộ trình rõ ràng. Trong phần này, chúng ta sẽ tập trung vào những yếu tố quan trọng cần được xem xét khi triển khai AI, nhằm đảm bảo rằng công nghệ này được ứng dụng hiệu quả và bền vững, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thúc đẩy sự phát triển của đất nước.

I. Những nội dung cần quan tâm trong triển khai ứng dụng AI

1. Ưu tiên ứng dụng ai vào các lĩnh vực cốt lõi:

Căn cứ thực tiễn nguồn lực của mình, các quốc gia trong quá trình triển khai áp dụng AI nên tập trung ưu tiên vào các lĩnh vực then chốt, mang lại hiệu quả cao và tác động trực tiếp đến người dân:

• Hành chính công: Tự động hóa quy trình xử lý hồ sơ, cung cấp dịch vụ công trực tuyến thông minh (ví dụ: chatbot hỗ trợ thủ tục hành chính), phân tích dữ liệu để cải thiện hiệu quả quản lý nhà nước. Ví dụ: triển khai chatbot tại Cổng dịch vụ công quốc gia, tự động phân loại và xử lý hồ sơ thuế.
• Y tế: Hỗ trợ chẩn đoán bệnh bằng hình ảnh y tế, dự đoán dịch bệnh, quản lý hồ sơ bệnh án điện tử. Ví dụ: ứng dụng AI trong phân tích ảnh X-quang phổi để phát hiện sớm bệnh lao.
• Giao thông vận tải: Tối ưu hóa luồng giao thông, quản lý giao thông thông minh, giám sát an toàn giao thông. Ví dụ: triển khai hệ thống đèn tín hiệu giao thông thông minh dựa trên AI để giảm ùn tắc giao thông.
• Giáo dục: Cá nhân hóa lộ trình học tập, hỗ trợ giáo viên trong việc quản lý lớp học và đánh giá học sinh. Ví dụ: xây dựng hệ thống học tập trực tuyến thích ứng với từng học sinh.

2. Tiếp cận theo từng bước và khả thi:

Thay vì triển khai các dự án AI quy mô lớn ngay lập tức, các quốc gia nên áp dụng cách tiếp cận từng bước, bắt đầu từ các dự án nhỏ, thí điểm, dễ triển khai và có thể đo lường được hiệu quả. Sau khi thành công, có thể mở rộng quy mô và áp dụng cho các lĩnh vực khác.

• Xác định Vấn đề Cụ thể: Bắt đầu bằng việc xác định rõ các vấn đề cụ thể mà AI có thể giải quyết trong từng lĩnh vực. Ví dụ: giảm thời gian chờ đợi khi làm thủ tục hành chính, cải thiện độ chính xác trong chẩn đoán bệnh.
• Triển khai Thí điểm: Thực hiện các dự án thí điểm quy mô nhỏ để thử nghiệm và đánh giá hiệu quả của các giải pháp AI.
• Đánh giá và Điều chỉnh: Sau mỗi giai đoạn thí điểm, cần đánh giá kỹ lưỡng kết quả và điều chỉnh cho phù hợp trước khi mở rộng quy mô.

3. Tập trung vào dữ liệu và hạ tầng:

Dữ liệu là nền tảng của AI, do đó:

• Chuẩn hóa và Số hóa Dữ liệu: Thực hiện số hóa dữ liệu công và chuẩn hóa dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước. Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia mở, đảm bảo tính thống nhất, đầy đủ và chính xác của dữ liệu.
• Xây dựng Hạ tầng Lưu trữ và Xử lý Dữ liệu: Đầu tư vào hạ tầng lưu trữ và xử lý dữ liệu lớn (Big Data), bao gồm trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về dữ liệu cho các ứng dụng AI.
• Bảo mật Dữ liệu: Đảm bảo an toàn và bảo mật dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu cá nhân, tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ dữ liệu.

4. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao:

Các quốc gia cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực AI chất lượng cao, bao gồm:

• Đào tạo Chuyên gia AI: Tăng cường đào tạo chuyên gia AI tại các trường đại học và viện nghiên cứu. Khuyến khích hợp tác với các trường đại học và tổ chức quốc tế để nâng cao chất lượng đào tạo.
• Đào tạo Kỹ năng Số cho Cán bộ: Đào tạo kỹ năng số và kiến thức cơ bản về AI cho cán bộ công chức để họ có thể hiểu và ứng dụng AI vào công việc.
• Thu hút Nhân tài: Tạo môi trường làm việc thuận lợi để thu hút và giữ chân nhân tài trong lĩnh vực AI.

5. Xây dựng hệ sinh thái hợp tác:

• Hợp tác Công – Tư: Tăng cường hợp tác giữa khu vực công và khu vực tư nhân trong việc phát triển và ứng dụng AI. Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp công nghệ tham gia vào các dự án AI của chính phủ.
• Hợp tác Quốc tế: Tăng cường hợp tác quốc tế với các nước tiên tiến về AI để học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận công nghệ mới và đào tạo nguồn nhân lực.
• Kết nối Nghiên cứu và Ứng dụng: Tạo cầu nối giữa nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tiễn, đưa các kết quả nghiên cứu AI vào ứng dụng trong khu vực công.

6. Nâng cao nhận thức và truyền thông:

• Truyền thông về Lợi ích của AI: Tăng cường truyền thông về lợi ích của AI trong khu vực công cho người dân và cán bộ công chức. Giải thích rõ ràng về cách AI có thể cải thiện cuộc sống của người dân và hiệu quả hoạt động của chính phủ.
• Xây dựng Niềm tin: Xây dựng niềm tin của người dân vào các hệ thống AI bằng cách đảm bảo tính minh bạch, công bằng và trách nhiệm giải trình.
• Việc thực hiện các khuyến nghị này một cách đồng bộ và hiệu quả sẽ giúp tận dụng tối đa tiềm năng của AI trong quá trình chuyển đổi số khu vực công, góp phần xây dựng một chính phủ số hiện đại, hiệu quả và phục vụ người dân tốt hơn.

II. Ánh xạ với trường hợp của Việt Nam

Trí tuệ nhân tạo hứa hẹn sẽ mang đến một cuộc cách mạng trong cách thức mà các cơ quan nhà nước hoạt động. Việt Nam, với quyết tâm đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia để bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, triển khai áp dụng AI sẽ là một trong những giải pháp để tạo động lực, tuy nhiên, để hiện thực hóa những tiềm năng này, một số khuyến nghị cần được lưu ý đối với những nhà hoạch định chính sách, cơ quan quản lý như sau:

1. Xây dựng hành lang pháp lý:

Việc triển khai áp dụng AI trong khu vực công đòi hỏi cần có một chiến lược tổng thể, xác định rõ mục tiêu, tầm nhìn, lộ trình và các lĩnh vực ưu tiên ứng dụng AI trong Chính phủ. Đồng thời, để triển khai, áp dụng AI được hiệu quả, cần có hành lang pháp lý rõ ràng dựa trên cơ sở thực tiễn, đánh giá tác động dựa trên việc áp dụng thí điểm để đề xuất sao cho phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, bám sát cập nhật với xu hướng phát triển AI trên thế giới. Trong đó, cần xem xét các quy định về: dữ liệu; trách nhiệm và đạo đức AI; các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, cụ thể:

• Khung pháp lý về dữ liệu: Dữ liệu là yếu tố then chốt cho sự thành công của AI. Cần có khung pháp lý rõ ràng về việc thu thập, lưu trữ, xử lý, chia sẻ và bảo vệ dữ liệu trong khu vực công, đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo mật thông tin và quyền riêng tư của công dân.
• Quy định về trách nhiệm và đạo đức AI: Cần xây dựng các quy định về trách nhiệm pháp lý khi có sự cố do AI gây ra, cũng như các nguyên tắc đạo đức trong việc phát triển và sử dụng AI trong khu vực công, đảm bảo tính minh bạch, công bằng và tránh các hành vi lạm dụng công nghệ.
• Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật: Cần xây dựng các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật về AI để đảm bảo tính tương thích, an toàn và hiệu quả của các hệ thống AI được triển khai trong khu vực công.

2. Phát triển hạ tầng công nghệ và dữ liệu:

• Hạ tầng điện toán: Đầu tư vào hạ tầng điện toán mạnh mẽ, bao gồm cả điện toán đám mây và điện toán biên, để đáp ứng nhu cầu tính toán ngày càng cao của các ứng dụng AI. Đặc biệt, cần chú trọng xây dựng hạ tầng điện toán cho phép xử lý dữ liệu lớn (Big Data) để khai thác tối đa tiềm năng của AI.
• Hạ tầng dữ liệu mở: Xây dựng hệ thống dữ liệu mở của Chính phủ, cho phép chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước và với người dân, doanh nghiệp một cách an toàn và bảo mật. Dữ liệu mở sẽ tạo điều kiện cho việc phát triển các ứng dụng AI sáng tạo và hiệu quả.
• Nền tảng công nghệ cho AI: Xây dựng các nền tảng công nghệ chung cho AI, cho phép các cơ quan nhà nước dễ dàng triển khai và sử dụng các ứng dụng AI mà không cần phải đầu tư quá nhiều vào hạ tầng và công nghệ.

3. Xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao:

• Đào tạo chuyên gia AI trong khu vực công: Cần đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức có kiến thức và kỹ năng về AI, có khả năng triển khai, vận hành và quản lý các hệ thống AI trong cơ quan nhà nước.
• Nâng cao nhận thức về AI cho cán bộ, công chức: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo, tập huấn để nâng cao nhận thức về AI cho cán bộ, công chức, giúp họ hiểu được tiềm năng và lợi ích của AI trong công việc.
• Thu hút và giữ chân nhân tài AI: Cần có chính sách đãi ngộ hấp dẫn để thu hút và giữ chân các chuyên gia AI giỏi làm việc trong khu vực công.

4. Ứng dụng AI trong các lĩnh vực ưu tiên để phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn:

• Cung cấp dịch vụ công trực tuyến: Ứng dụng AI để tự động hóa các quy trình xử lý hồ sơ, giấy tờ, cung cấp dịch vụ công trực tuyến 24/7, giúp người dân tiết kiệm thời gian và chi phí. Ví dụ: chatbot hỗ trợ người dân giải đáp thắc mắc về thủ tục hành chính, hệ thống tự động xét duyệt hồ sơ trực tuyến.
• Quản lý đô thị thông minh: Ứng dụng AI trong quản lý giao thông, giám sát an ninh, quản lý môi trường, quản lý năng lượng,... giúp nâng cao hiệu quả quản lý đô thị và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Ví dụ: hệ thống điều khiển đèn giao thông thông minh dựa trên phân tích dữ liệu giao thông, hệ thống giám sát an ninh bằng camera AI.
• Phân tích và dự báo chính sách: Ứng dụng AI để phân tích dữ liệu kinh tế - xã hội, dự báo xu hướng phát triển, hỗ trợ hoạch định chính sách hiệu quả. Ví dụ: hệ thống phân tích dữ liệu kinh tế vĩ mô để dự báo tăng trưởng GDP, hệ thống phân tích dữ liệu dịch tễ để dự báo dịch bệnh.
• Nâng cao hiệu quả hoạt động nội bộ của cơ quan nhà nước: Ứng dụng AI để tự động hóa các công việc hành chính, quản lý văn bản, quản lý nhân sự,... giúp giảm thiểu chi phí và nâng cao hiệu suất làm việc. Ví dụ: hệ thống phân loại và xử lý văn bản tự động, hệ thống quản lý nhân sự dựa trên AI.

5. Đảm bảo an ninh mạng và bảo mật thông tin:

• Xây dựng hệ thống an ninh mạng mạnh mẽ: Các hệ thống AI trong khu vực công cần được bảo vệ trước các cuộc tấn công mạng, đảm bảo an toàn thông tin và hoạt động liên tục.
• Xây dựng quy trình bảo mật dữ liệu chặt chẽ: Cần có quy trình rõ ràng về việc quản lý và bảo mật dữ liệu, đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
• Kiểm tra và đánh giá an ninh mạng thường xuyên: Cần thường xuyên kiểm tra và đánh giá an ninh mạng của các hệ thống AI để phát hiện và khắc phục kịp thời các lỗ hổng bảo mật.

6. Thúc đẩy hợp tác công tư:

• Khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào phát triển và ứng dụng AI trong khu vực công: Tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp công nghệ tham gia vào các dự án AI của Chính phủ, tận dụng nguồn lực và kinh nghiệm của khu vực tư nhân.
• Xây dựng cơ chế hợp tác giữa nhà nước và doanh nghiệp: Thiết lập các cơ chế hợp tác hiệu quả giữa cơ quan nhà nước và doanh nghiệp để cùng nhau phát triển và triển khai các giải pháp AI.

7. Đánh giá tác động và điều chỉnh chính sách:

• Theo dõi và đánh giá hiệu quả của các ứng dụng AI: Cần thường xuyên theo dõi và đánh giá hiệu quả của các ứng dụng AI trong khu vực công để có những điều chỉnh chính sách kịp thời.
• Đánh giá tác động xã hội của AI: Cần đánh giá tác động của AI đến các khía cạnh xã hội như việc làm, bất bình đẳng, quyền riêng tư,... để đảm bảo AI được sử dụng một cách có trách nhiệm và mang lại lợi ích cho toàn xã hội.
• Việc triển khai AI trong Chính phủ và khu vực công là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và các bên liên quan. Bằng việc tập trung vào các nội dung trên, Việt Nam có thể tận dụng tối đa tiềm năng của AI để xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu quả và phục vụ người dân tốt hơn.

B.T. Hiếu – Phòng Chính sách số

Tài liệu tham khảo

https://www.devfi.com/value-proposition-for-enabling-ai-in-government-public-sectors/

https://appinventiv.com/blog/ai-in-government/

Một số tài liệu trên Internet khác.