1. Giới thiệu

Chuyển đổi số (Digital Transformation) là quá trình tích hợp công nghệ số vào tất cả các khía cạnh của tổ chức, từ quy trình vận hành, quản lý đến cách thức cung cấp giá trị cho khách hàng. Đây không chỉ là một xu hướng, mà còn là yếu tố quyết định sự cạnh tranh và phát triển bền vững của các tổ chức trong kỷ nguyên số. Trong ngành dịch vụ tài chính, chuyển đổi số đóng vai trò quan trọng, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động, tối ưu hóa chi phí và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain), dữ liệu lớn (Big Data), và điện toán đám mây đang tái định hình toàn bộ ngành, tạo ra các dịch vụ tiện lợi, minh bạch và an toàn hơn cho người dùng.

Nguồn: Magenest

Vương quốc Anh, với vị thế là trung tâm tài chính toàn cầu, đã trở thành một hình mẫu tiêu biểu trong việc áp dụng chuyển đổi số vào lĩnh vực tài chính. Các tổ chức tài chính tại Anh không chỉ tiên phong trong việc áp dụng công nghệ mới mà còn xây dựng các chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo. Chính phủ Anh, thông qua các cơ quan quản lý như Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA), đã triển khai nhiều sáng kiến nhằm thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái công nghệ tài chính (FinTech), bao gồm Open Banking và các dịch vụ thanh toán kỹ thuật số. Do đó, nghiên cứu về chuyển đổi số tại Anh sẽ mang lại những bài học giá trị, giúp định hướng phát triển ngành dịch vụ tài chính tại Việt Nam.

Bài nghiên cứu này tập trung vào hai mục tiêu chính là đánh giá thực tiễn chuyển đổi số trong ngành dịch vụ tài chính tại Anh, bao gồm các thành tựu, thách thức và chiến lược áp dụng công nghệ. Và từ đó rút ra bài học kinh nghiệm từ thực tiễn của Anh để đề xuất các giải pháp phù hợp, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong ngành dịch vụ tài chính tại Việt Na nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu khách hàng.

2. Tổng quan chuyển đổi số trong ngành dịch vụ tài chính tại Anh

2.1 Bức tranh tổng quan về ngành dịch vụ tài chính tại Anh

Ngành dịch vụ tài chính đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế Vương quốc Anh, chiếm một tỷ trọng lớn trong GDP và tạo ra hàng triệu việc làm. London, với tư cách là trung tâm tài chính toàn cầu, không chỉ kết nối các thị trường tài chính quốc tế mà còn là nơi tiên phong cho các sáng kiến đổi mới trong ngành. Để duy trì vị thế cạnh tranh trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu, Anh đã đầu tư mạnh mẽ vào việc hiện đại hóa các dịch vụ tài chính thông qua công nghệ.

Các cơ quan quản lý tại Anh, như Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA) và Cơ quan Quản lý Thận trọng (PRA), đã thúc đẩy chuyển đổi số thông qua các chính sách hỗ trợ và giám sát đổi mới. Một ví dụ điển hình là sáng kiến Open Banking, cho phép chia sẻ dữ liệu tài chính một cách an toàn giữa các tổ chức được ủy quyền, qua đó khuyến khích cạnh tranh và đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, chính phủ Anh đã tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp FinTech phát triển, biến quốc gia này trở thành một hệ sinh thái đổi mới với sự tham gia của cả các ngân hàng truyền thống và các công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính. Chính sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp tư nhân đã tạo nên một môi trường lý tưởng để áp dụng các công nghệ tiên tiến.

2.2 Thành tựu nổi bật

Ứng dụng công nghệ tiên tiến

Các ngân hàng và tổ chức tài chính tại Anh đã ứng dụng rộng rãi các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain), dữ liệu lớn (Big Data), và điện toán đám mây. Việc sử dụng AI giúp các tổ chức cá nhân hóa dịch vụ và nâng cao khả năng dự báo nhu cầu của khách hàng, trong khi Blockchain mang lại sự minh bạch và an toàn cho các giao dịch tài chính.

Phát triển hệ sinh thái FinTech

Anh được công nhận là một trong những trung tâm FinTech hàng đầu thế giới. Các công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính tại đây đã hợp tác chặt chẽ với các ngân hàng để phát triển các dịch vụ sáng tạo như ví điện tử, nền tảng đầu tư trực tuyến, và các ứng dụng thanh toán di động.

Thành công của sáng kiến Open Banking

Được triển khai từ năm 2018, Open Banking đã cách mạng hóa cách thức các ngân hàng và tổ chức tài chính hoạt động, giúp khách hàng dễ dàng quản lý tài chính cá nhân thông qua các ứng dụng và dịch vụ bên thứ ba. Sáng kiến này không chỉ nâng cao trải nghiệm người dùng mà còn tăng cường cạnh tranh trên thị trường.

Thanh toán không dùng tiền mặt

Sự phổ biến của thanh toán không dùng tiền mặt tại Anh, với các giải pháp như Apple Pay, Google Pay, và các hệ thống thanh toán di động khác, đã cho thấy mức độ chấp nhận cao của người dân đối với công nghệ số trong tài chính.

2.3 Thách thức và hạn chế

Dù đã đạt được nhiều thành tựu, ngành dịch vụ tài chính tại Anh vẫn đối mặt với không ít thách thức trong quá trình chuyển đổi số

Bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư

Với sự gia tăng nhanh chóng của dữ liệu số, vấn đề an ninh mạng và quyền riêng tư của người dùng trở thành mối lo ngại lớn. Các tổ chức tài chính phải đầu tư vào các biện pháp bảo mật tiên tiến, đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo vệ dữ liệu, như Quy định Bảo vệ Dữ liệu Chung (GDPR) của Liên minh châu Âu.

Phức tạp trong quy định pháp lý

Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ đặt ra thách thức lớn cho khung pháp lý hiện hành. Các cơ quan quản lý phải đối mặt với bài toán cân bằng giữa việc khuyến khích đổi mới sáng tạo và kiểm soát rủi ro.

Chuyển đổi văn hóa tổ chức

Việc áp dụng công nghệ số đòi hỏi các tổ chức tài chính phải thay đổi mạnh mẽ trong cách thức vận hành và văn hóa doanh nghiệp. Điều này bao gồm việc đào tạo nguồn nhân lực, cải tiến quy trình và thích nghi với mô hình kinh doanh mới.

Tác động của Brexit

Việc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu đã tạo ra những thách thức pháp lý và kinh tế, đặc biệt trong việc tiếp cận các thị trường tài chính châu Âu. Điều này buộc các tổ chức tài chính tại Anh phải điều chỉnh chiến lược để thích ứng với tình hình mới.

3. Phân tích bài học kinh nghiệm từ Anh

3.1 Chính sách hỗ trợ chuyển đổi số

Vương quốc Anh là một trong những quốc gia tiên phong trong việc thúc đẩy chuyển đổi số, đặc biệt trong ngành dịch vụ tài chính. Chính phủ và các cơ quan quản lý đã xây dựng một loạt chính sách hỗ trợ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự đổi mới và phát triển của các công ty FinTech, đồng thời đảm bảo sự an toàn và minh bạch trong hệ thống tài chính.

Một sáng kiến nổi bật là "FCA Sandbox", được Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA) triển khai từ năm 2016. Đến năm 2023, chương trình này đã hỗ trợ hơn 700 dự án FinTech, với hơn 80% trong số đó chuyển đổi thành các sản phẩm hoặc dịch vụ thực tế trên thị trường. Sandbox giúp các công ty giảm tới 40% chi phí thử nghiệm sản phẩm, đồng thời đẩy nhanh tiến độ triển khai các dịch vụ mới.

Chính phủ Anh cũng thúc đẩy các sáng kiến như Open Banking, được triển khai từ năm 2018. Theo báo cáo của UK Finance, tính đến năm 2022, hơn 6 triệu người dùng cá nhân và doanh nghiệp tại Anh đã sử dụng các dịch vụ dựa trên Open Banking. Điều này không chỉ tạo điều kiện cho các sản phẩm tài chính mới mà còn tăng 28% hiệu quả vận hành cho các ngân hàng tham gia.

Ngoài ra, đầu tư vào hạ tầng công nghệ là yếu tố then chốt. Chính phủ Anh đã chi hơn 1,2 tỷ bảng Anh để phát triển mạng internet tốc độ cao và các trung tâm dữ liệu hiện đại trong giai đoạn 2015-2023, hỗ trợ mạnh mẽ cho sự phát triển của ngành tài chính số.

3.2 Chiến lược doanh nghiệp

Các doanh nghiệp tài chính tại Anh đã triển khai nhiều chiến lược để thích nghi với xu hướng chuyển đổi số, với mục tiêu chính là tăng cường hiệu quả hoạt động, cải thiện trải nghiệm khách hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Một trong những chiến lược thành công nhất là tập trung vào trải nghiệm khách hàng. Theo khảo sát của Deloitte năm 2022, 85% khách hàng tại Anh cho biết họ hài lòng hơn với các dịch vụ ngân hàng số so với dịch vụ truyền thống. Các ngân hàng như HSBC và Barclays đã tích cực sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để cung cấp các gợi ý tài chính cá nhân hóa, giúp tăng 20% mức độ gắn kết của khách hàng so với năm trước.

Bên cạnh đó, sự hợp tác giữa các ngân hàng truyền thống và các công ty FinTech đã mở ra nhiều cơ hội mới. Các ngân hàng lớn như Lloyds Bank đã hợp tác với các công ty khởi nghiệp để phát triển dịch vụ thanh toán di động, giúp tăng 35% lượng giao dịch qua điện thoại di động trong năm 2021-2022.

Đầu tư vào công nghệ cốt lõi là một chiến lược không thể thiếu. Các tổ chức tài chính tại Anh đã chi hơn 15 tỷ bảng Anh vào công nghệ Blockchain và điện toán đám mây trong thập kỷ qua, giúp giảm 30% chi phí vận hành và tăng 25% độ tin cậy trong các giao dịch tài chính.

3.3 Bài học về quản trị rủi ro và bảo mật

Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc quản trị rủi ro và bảo mật thông tin là ưu tiên hàng đầu của các tổ chức tài chính tại Anh.

Các tổ chức tài chính đã xây dựng khung quản trị rủi ro toàn diện, tập trung vào việc nhận diện, đánh giá và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến công nghệ và dữ liệu. Theo PwC, 95% các ngân hàng lớn tại Anh đã triển khai các khung quản trị rủi ro này, giúp giảm 40% số vụ vi phạm an ninh mạng trong năm 2022.

Việc tuân thủ các quy định bảo mật quốc tế, như Quy định Bảo vệ Dữ liệu Chung (GDPR), cũng đóng vai trò quan trọng. GDPR đã giúp các tổ chức tài chính tại Anh cải thiện đáng kể mức độ an toàn dữ liệu, với hơn 92% tổ chức báo cáo không gặp phải các sự cố lớn liên quan đến dữ liệu khách hàng trong năm 2022.

Để đối phó với các mối đe dọa từ không gian mạng, các doanh nghiệp tài chính tại Anh đã tăng cường đào tạo nhân viên. Theo số liệu từ UK Finance, 78% nhân viên ngành tài chính tại Anh đã tham gia ít nhất một khóa đào tạo về an ninh mạng trong năm qua, giúp giảm 50% các rủi ro liên quan đến lỗi của con người.

4. Thực trạng và thách thức tại Việt Nam

4.1 Tổng quan ngành dịch vụ tài chính tại Việt Nam

Ngành dịch vụ tài chính tại Việt Nam đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hỗ trợ các hoạt động sản xuất kinh doanh. Theo Ngân hàng Thế giới, tỷ trọng ngành dịch vụ trong GDP của Việt Nam tăng từ 40,7% năm 2010 lên 44,6% vào năm 2019, phản ánh sự mở rộng mạnh mẽ của các hoạt động dịch vụ, trong đó có tài chính và ngân hàng.

Nguồn: Printec

Trong những năm gần đây, sự phát triển của các dịch vụ tài chính số đã tạo ra bước tiến mới trong ngành. Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho thấy, năm 2020, tổng giá trị giao dịch thanh toán điện tử tăng hơn 120% so với năm trước, minh chứng cho sự thay đổi đáng kể trong hành vi tiêu dùng của người dân. Các ngân hàng như Techcombank, VPBank, và MB Bank đã phát triển mạnh mẽ các ứng dụng ngân hàng số, cung cấp dịch vụ tiện lợi như thanh toán hóa đơn, chuyển tiền trực tuyến và quản lý tài chính cá nhân.

Tuy nhiên, mức độ thâm nhập của dịch vụ tài chính số tại Việt Nam vẫn còn khiêm tốn so với các quốc gia phát triển. Chỉ có 31% doanh nghiệp Việt Nam đang ở giai đoạn đầu của chuyển đổi số, và 53% còn ở giai đoạn quan sát, theo báo cáo của PwC. Điều này cho thấy ngành tài chính còn nhiều tiềm năng nhưng cần được thúc đẩy hơn nữa để phát triển toàn diện.

4.2 Thách thức hiện tại

Mặc dù có tiềm năng lớn, ngành dịch vụ tài chính tại Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình chuyển đổi số:

Hạ tầng công nghệ và kết nối dữ liệu

Hệ thống công nghệ thông tin của nhiều tổ chức tài chính còn lạc hậu và thiếu đồng bộ, gây cản trở cho việc triển khai các giải pháp số hóa. Việc kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa các tổ chức tài chính còn hạn chế, làm giảm hiệu quả của các dịch vụ tài chính số. Theo một nghiên cứu của VCCI, chỉ 38% các tổ chức tài chính tại Việt Nam có hệ thống hạ tầng đủ khả năng hỗ trợ chuyển đổi số toàn diện.

Nguồn nhân lực

Thiếu hụt nhân lực có kỹ năng cao về công nghệ và tài chính số là một rào cản lớn. Nhiều tổ chức tài chính chưa có chiến lược đào tạo bài bản để chuẩn bị cho đội ngũ nhân sự thích nghi với các yêu cầu của kỷ nguyên số.

Khung pháp lý chưa hoàn thiện

Mặc dù Việt Nam đã xây dựng các chính sách như Chiến lược Quốc gia về chuyển đổi số, nhưng khung pháp lý dành riêng cho ngành tài chính số vẫn còn nhiều khoảng trống. Việc thiếu quy định cụ thể gây khó khăn cho các tổ chức trong việc triển khai dịch vụ mới, đồng thời tiềm ẩn các rủi ro liên quan đến an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu khách hàng.

Cạnh tranh từ các công ty FinTech

Sự phát triển nhanh chóng của các công ty FinTech tạo ra áp lực lớn đối với các ngân hàng truyền thống. Trong khi FinTech mang lại sự đổi mới và tiện ích, các ngân hàng truyền thống phải đối mặt với yêu cầu phải thay đổi mô hình kinh doanh và áp dụng công nghệ để không bị tụt hậu.

Nhận thức và thói quen của người dùng

Mặc dù có sự tăng trưởng trong sử dụng dịch vụ tài chính số, một bộ phận lớn dân cư, đặc biệt ở vùng nông thôn, vẫn quen thuộc với các giao dịch truyền thống và chưa sẵn sàng chuyển đổi sang các hình thức tài chính hiện đại.

5. Đề xuất bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

5.1 Định hướng chính sách

Để thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành dịch vụ tài chính, Việt Nam cần xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý hỗ trợ. Một trong những bài học quan trọng từ Anh là sáng kiến "FCA Sandbox" của Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA), cho phép các doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm và dịch vụ mới trong môi trường kiểm soát. Mô hình này giúp giảm rủi ro, đẩy nhanh tốc độ triển khai các giải pháp tài chính sáng tạo và thu hút vốn đầu tư.

Việt Nam nên áp dụng mô hình tương tự, hỗ trợ các doanh nghiệp FinTech trong nước tiếp cận thị trường và thử nghiệm các sản phẩm tài chính mới. Đồng thời, việc triển khai các sáng kiến như Open Banking sẽ mở rộng khả năng chia sẻ dữ liệu an toàn giữa các tổ chức tài chính, từ đó tăng cường cạnh tranh và thúc đẩy đổi mới.

Ngoài ra, chính phủ cần tạo điều kiện cho sự hợp tác giữa các tổ chức tài chính và công ty công nghệ bằng cách thiết lập các chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo, đặc biệt là các chính sách thuế ưu đãi và quỹ đầu tư phát triển FinTech.

5.2 Phát triển công nghệ và hệ sinh thái số

Đầu tư vào hạ tầng công nghệ là yếu tố quyết định để thúc đẩy chuyển đổi số. Việt Nam cần nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, bao gồm mạng internet tốc độ cao và các trung tâm dữ liệu hiện đại. Học hỏi từ Anh, chính phủ có thể khuyến khích đầu tư công tư để tối ưu hóa chi phí và hiệu quả triển khai.

Hệ sinh thái số cần được phát triển thông qua việc khuyến khích các ngân hàng truyền thống hợp tác với các công ty FinTech. Ví dụ, tại Anh, các ngân hàng lớn như Barclays đã thành công khi hợp tác với các công ty khởi nghiệp để phát triển dịch vụ thanh toán di động và quản lý tài chính tự động. Việt Nam có thể áp dụng chiến lược này để tận dụng công nghệ tiên tiến và đổi mới sáng tạo từ các doanh nghiệp FinTech.

Ngoài ra, việc triển khai trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), và Blockchain sẽ là chìa khóa để cải thiện hiệu quả vận hành và nâng cao trải nghiệm khách hàng. Theo báo cáo từ PwC, các công nghệ này có thể giúp tăng hiệu quả hoạt động lên đến 30% và giảm 25% chi phí vận hành trong lĩnh vực tài chính.

5.3 Quản trị rủi ro

Trong bối cảnh chuyển đổi số, quản trị rủi ro và bảo mật thông tin là yếu tố then chốt để đảm bảo sự an toàn và bền vững của hệ thống tài chính. Việt Nam cần xây dựng khung quản trị rủi ro toàn diện, tập trung vào nhận diện, đánh giá và quản lý các rủi ro liên quan đến công nghệ và dữ liệu.

Bài học từ Anh cho thấy, việc tuân thủ các quy định bảo mật quốc tế như Quy định Bảo vệ Dữ liệu Chung (GDPR) giúp nâng cao lòng tin của khách hàng và đảm bảo sự minh bạch trong quản lý dữ liệu. Việt Nam cần sớm hoàn thiện các quy định liên quan đến bảo mật dữ liệu và an toàn thông tin để tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho các tổ chức tài chính.

Đồng thời, nâng cao nhận thức và năng lực về an ninh mạng là yếu tố không thể thiếu. Theo kinh nghiệm từ Anh, 78% nhân viên ngành tài chính đã tham gia các khóa đào tạo về an ninh mạng, giúp giảm đáng kể các lỗi do con người gây ra. Việt Nam nên triển khai các chương trình đào tạo thường xuyên, đồng thời đầu tư vào các công nghệ bảo mật tiên tiến để bảo vệ hệ thống khỏi các mối đe dọa ngày càng gia tăng từ không gian mạng.

6. Kết luận

Chuyển đổi số trong ngành tài chính tại Anh đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật nhờ vào sự kết hợp hiệu quả giữa chính sách hỗ trợ, chiến lược doanh nghiệp sáng tạo và quản trị rủi ro chặt chẽ. Các sáng kiến như "FCA Sandbox", Open Banking và sự phát triển mạnh mẽ của hệ sinh thái FinTech đã góp phần định hình một thị trường tài chính hiện đại, minh bạch và đáp ứng tốt nhu cầu của khách hàng.

Việt Nam có thể học hỏi từ những kinh nghiệm này để xây dựng môi trường pháp lý linh hoạt, thúc đẩy hợp tác công nghệ và đầu tư vào hạ tầng số. Chính phủ nên hoàn thiện khung pháp lý, triển khai các chương trình hỗ trợ đổi mới sáng tạo, và tạo điều kiện để chia sẻ dữ liệu tài chính an toàn. Các tổ chức tài chính cần tích cực áp dụng công nghệ mới, trong khi doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược dài hạn để thích nghi và phát triển trong kỷ nguyên số hóa.

Lê Hà Trang - Văn phòng Cục

Tài liệu tham khảo

1.  Ngân hàng Thế giới, “Taking Stock: Vietnam Economic Update March 2023,” [Online]. Available: https://www.worldbank.org/vi/country/vietnam/publication/taking-stock-vietnam-economic-update-march-2023.

2. Tạp chí Tài chính, “Thực trạng và giải pháp phát triển dịch vụ tài chính số tại Việt Nam,” [Online]. Available: https://tapchitaichinh.vn/thuc-trang-va-giai-phap-phat-trien-dich-vu-tai-chinh-so-tai-viet-nam.html.

3.  PwC Việt Nam, “Báo cáo thường niên chuyển đổi số doanh nghiệp 2022,” [Online]. Available: https://digital.business.gov.vn/wp-content/uploads/2023/02/Annual-DX-Report_Final_Public.pdf.

4.  Kinh tế và Dự báo, “Bứt phá cùng chuyển đổi số ngành tài chính còn gặp không ít thách thức,” [Online]. Available: https://vneconomy.vn/but-pha-cung-chuyen-doi-so-nganh-tai-chinh-con-gap-khong-it-thach-thuc.htm.

5. Deloitte, “Digital Transformation in Financial Services: A Global Perspective,” [Online]. Available: https://www2.deloitte.com/global/en/pages/financial-services/articles/digital-transformation-financial-services.html.

6. UK Finance, “The Impact of Open Banking in the UK Financial Sector,” [Online]. Available: https://www.ukfinance.org.uk/policy-and-guidance/reports-publications/open-banking-impact-uk.

7. FCA, “Regulatory Sandbox: Transforming Innovation in Financial Services,” [Online]. Available: https://www.fca.org.uk/firms/innovation/regulatory-sandbox.