Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu. Sự phát triển của một số công nghệ mang tính đột phá như trí tuệ nhân tạo (AI), Big data, mạng 5G, công nghệ sinh học, vật liệu... đã và đang tác động mạnh mẽ tới mọi khía cạnh, từ an ninh - chính trị đến kinh tế, xã hội. Các thành phần thiết yếu gồm dữ liệu, mạng kết nối, thể chế, công nghệ và con người tạo thành năm trụ cột không thể thiếu cho sự thành công của cuộc cách mạng chuyển đổi số, trong đó dữ liệu và kết nối trở thành trung tâm và nền tảng cốt lõi quyết định sự thành công. Nếu được hỏi quốc gia nào có Chiến lược dữ liệu tốt nhất, chắc chắn đó là Đan Mạch. Trong hai thập kỷ qua, dữ liệu đã trở thành một phần không thể thiếu của các cơ quan nhà nước. Cuộc cách mạng Internet và việc ứng dụng trong khu vực Chính phủ đã có tác động lớn đến nhiều góc độ trong cách tương tác với người dân, doanh nghiệp. Từ đó sản sinh ra số lượng lớn các dữ liệu.

Tuy Đan Mạch là đất nước nhỏ nhưng liên tục được Liên Hợp quốc (UN) ghi nhận xếp hạng đầu về Chính phủ số trong những năm gần đây. Cụ thể:

- Hạng 1 theo Bộ chỉ số Kinh tế số và Xã hội số của Châu Âu (EU) năm 2017, 2018, 2019.

- Hạng 1 trong Khảo sát Chính phủ điện tử định kỳ hai năm của Liên Hợp quốc (UN) năm 2018, 2020, 2022.

Chiến lược dữ liệu quốc gia của Đan Mạch được phân tích dựa trên 7 nội dung về: Khung pháp lý về dữ liệu; Chiến lược dữ liệu; Dữ liệu số khu vực công đóng vai trò như một động lực tăng trưởng kinh tế; Xây dựng khu vực công số đơn giản và thân thiện với người dùng; Các chỉ số báo cáo, thống kê kinh tế - xã hội; Dữ liệu mở; Thị trường dữ liệu.

Khung pháp lý về dữ liệu

Thời gian phản hồi và đáp ứng là một trong những tiêu chí quan trọng trong một xã hội số. Lượng dữ liệu khổng lồ thuộc trách nhiệm quản lý hành chính công được sử dụng rộng rãi để mang lại lợi ích cho công dân và doanh nghiệp. Đơn giản hóa các quy tắc, các quy trình sử dụng dữ liệu để giảm gánh nặng hành chính, thời gian xử lý, làm cho công dân và doanh nghiệp thấy thời gian xử lý của chính quyền ngắn hơn và thường nhận được phản hồi ngay lập tức. Thông tin đăng ký của công dân và doanh nghiệp với khu vực công được trao đổi rộng rãi trong hệ thống các cấp chính quyền; công dân và doanh nghiệp sẽ không phải mất thời gian gửi cùng một thông tin đã có trong một cơ quan đăng ký đến những nơi khác. Xây dựng khung pháp lý cho một xã hội số được cập nhật, điều chỉnh phù hợp để mở rộng việc chia sẻ dữ liệu cần thiết giữa các ngành và cơ quan chức năng, nhằm tạo ra giá trị cho cá nhân và xã hội. Đan Mạch xây dựng các khuôn khổ pháp lý để quản trị và quản lý dữ liệu, cụ thể:

- Luật pháp và quy định chung: Đan Mạch đã triển khai Nghị định Bảo vệ dữ liệu chung (GDPR) vào năm 2018, quy định về bảo vệ dữ liệu trên toàn Liên minh Châu Âu. Quy định về Bảo vệ dữ liệu chung áp dụng trực tiếp tại tất cả các quốc gia thành viên của Châu Âu, bao gồm cả Đan Mạch. Tuy nhiên, Đan Mạch đã ban hành Đạo luật Bảo vệ dữ liệu của Đan Mạch vào năm 2018 làm bổ sung cho quy định về Bảo vệ dữ liệu chung GDPR và cung cấp các điều khoản bổ sung được điều chỉnh cho phù hợp với luật pháp của Đan Mạch.

- Khung quản trị về dữ liệu: Đan Mạch quy định trách nhiệm của các bên liên quan tới tạo lập, thu thập, lưu trữ, xử lý và chia sẻ dữ liệu bảo đảm rằng dữ liệu được quản lý, truy cập và sử dụng một cách nhất quán và có trách nhiệm.

- Khung pháp lý về chất lượng dữ liệu: Đan Mạch xây dựng các tiêu chuẩn dữ liệu và kiểm tra chất lượng dữ liệu cùng với cơ chế cải tiến liên tục để bảo đảm sự tương thích trong trao đổi dữ liệu giữa các cơ quan cũng như duy trì độ chính xác, đầy đủ và nhất quán của dữ liệu.

- Khung pháp lý về an ninh, an toàn, bảo mật dữ liệu: Bao gồm các quy định về kiểm soát truy cập, mã hóa và bảo vệ quyền riêng tư và các kế hoạch phản ứng với các sự cố về dữ liệu.

Chiến lược dữ liệu

Định hướng Chiến lược dữ liệu của Đan Mạch nằm trong tổng thể về Chiến lược Chuyển đổi số quốc gia được Đan Mạch ban hành vào năm 2022, trong đó đã nhấn mạnh về “hợp tác số” giữa các cơ quan Chính phủ để hướng tới 7 mục tiêu trọng tâm: Tăng trưởng và xuất khẩu thông qua các doanh nghiệp số hóa và hiệu quả nhất thế giới; Khu vực công kỹ thuật số tốt nhất thế giới; Dịch vụ công kỹ thuật số tập trung vào cá nhân; Chăm sóc sức khỏe là người tiên phong kỹ thuật số; Một Đan Mạch xanh hơn thông qua số hóa lĩnh vực tiện ích; Giao thông thông minh và linh hoạt thông qua số hóa; Tăng tốc đổi mới thông qua quan hệ đối tác công tư.

Trong Chiến lược chuyển đổi số thì dữ liệu tại Đan Mạch được coi là một trong 4 trụ cột chính: Phát triển kỹ năng số suốt đời; Tăng cường sử dụng dữ liệu và sử dụng dữ liệu có trách nhiệm; An ninh mạng mạnh mẽ; Tiên phong về hạ tầng số hiện đại.

Dữ liệu số khu vực công đóng vai trò như một động lực tăng trưởng kinh tế

Nhằm nâng cao hiệu quả chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan Chính phủ và với cả cộng đồng doanh nghiệp, Đan Mạch đã xây dựng chương trình “Dữ liệu cơ bản” (Basic Data Program). Chương trình đã xây dựng các “cơ sở dữ liệu cơ bản” và hệ thống “Điều phối dữ liệu” tập trung (Data Distributor) để đáp ứng các dịch vụ công cũng như các hoạt động khác của Chính phủ, đồng thời cung cấp dịch vụ dữ liệu cho các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có thể sử dụng dữ liệu để tối ưu hóa quy trình kinh doanh và phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới, tạo ra giá trị cho công dân và cộng đồng doanh nghiệp.

Hình 1. Hệ thống điều phối dữ liệu truyền tải thông tin cập nhật và xác thực từ sổ đăng ký dữ liệu cơ bản đến lĩnh vực hành chính hoặc lĩnh vực kinh doanh có liên quan thuộc khu vực công hoặc tư nhân.

Các “cơ sở dữ liệu cơ bản” đóng vai trò như “cơ sở dữ liệu quốc gia” mà Đan Mạch đã triển khai bao gồm: Cơ sở dữ liệu về con người, Cơ sở dữ liệu về pháp nhân, Cơ sở dữ liệu tài sản, Cơ sở dữ liệu địa chính, Cơ sở dữ liệu địa chỉ, Cơ sở dữ liệu địa lý, bản đồ.

Đối với việc trao đổi các dữ liệu đặc thù giữa các cơ quan Chính phủ vẫn được tiến hành thông qua các kênh kết nối trực tiếp. Đan Mạch không triển khai các hệ thống tập trung để đáp ứng trao đổi dữ liệu giữa các cơ quan chính phủ, cơ quan nhà nước. Tuy nhiên, Đan Mạch có các công ty tư nhân cung cấp các nền tảng tích hợp, trao đổi dữ liệu dưới hình thức các dịch vụ đám mây, cho phép các cơ quan chính phủ thực hiện trao đổi dữ liệu.

Xây dựng khu vực công số đơn giản và thân thiện với người dùng

Đáp ứng việc người dân có thể tự giao dịch với chính quyền trên internet trong một số lượng lớn các dịch vụ thông dụng, Chính phủ Đan Mạch cung cấp dịch vụ công chủ động thông qua tầm nhìn về dữ liệu liên quan tới các sự kiện trong cuộc đời con người từ khi sinh ra đến khi mất đi. Trong xã hội số, dữ liệu được tạo ra liên tục khi con người hoạt động, tương tác với các cơ quan chính phủ, tổ chức. Chúng ta thường gọi những sự kiện lớn là “sự kiện cuộc đời” (bắt đầu đi học, mua nhà, kết hôn, có con, bị bệnh, có việc làm,…). Tất cả những sự kiện này tạo ra dữ liệu trong các hệ thống khác nhau, tất cả được xây dựng cho những mục đích cụ thể. Kết nối các điểm dữ liệu khác nhau để hiểu rõ hơn về cuộc sống. Điều này cho phép chúng ta hiểu rõ hơn và dự đoàn hành vi nhằm đáp ứng nhu cầu trong tương lai về giao thông, y tế, giáo dục,… Khi lấy người dân làm trung tâm phục vụ, Chính phủ Đan Mạch hướng tới phương thức “dịch vụ công chủ động”.. Khi đó, các cơ quan Chính phủ, cơ quan nhà nước chủ động thực hiện các quy trình liên thông khi có thông tin hoặc dữ liệu về một sự kiện của người dân (ví dụ như việc sinh con) thay vì người dân phải yêu cầu hoặc tự thực hiện.

Các chỉ số báo cáo, thống kê kinh tế - xã hội

Với lợi thế có sẵn các cơ sở dữ liệu cơ bản của quốc gia, cơ quan thống kê của Đan Mạch đã hưởng nhiều lợi ích từ dữ liệu được cập nhật liên tục, gần với thời gian thực.

Ở Đan Mạch, các cuộc điều tra dân số không còn được thực hiện nữa. Đó là một tra cứu đơn giản trong cơ sở dữ liệu cơ bản về con người để tìm số người sống ở Đan Mạch. Điều này có thể được thực hiện hàng ngày nếu cần thiết.

Các số liệu thống kê cơ bản khác, chẳng hạn như số lượng pháp nhân, số lượng tòa nhà, xu hướng và sự khác biệt của nó cũng có sẵn và được báo cáo từ các cơ sở dữ liệu cơ bản của Đan Mạch.

Dữ liệu mở

Tại Đan Mạch, ngoại trừ cơ sở dữ liệu cơ bản về con người thì tất cả các cơ sở dữ liệu cơ bản khác không chứa thông tin về người thì đều được mở và sử dụng miễn phí. Tuy nhiên, người sử dụng cần đăng ký một gói dịch vụ trên Nền tảng điều phối dữ liệu để nhận dữ liệu và người sử dụng cần phải tự mình có khả năng hiểu mô hình dữ liệu và thiết lập một hệ thống có thể nhận dữ liệu. Ở một khía cạnh khác, người sử dụng ở Đan Mạch có thể phải trả phí cho dữ liệu mở. Theo đó “MỞ” không có nghĩa là miễn phí. Luật pháp của Đan Mạch quy định rằng các cơ quan nhà nước, cơ quan Chính phủ có thể đặt ra các khoản phí, phụ thuộc vào loại dữ liệu và công sức để làm cho nó có thể truy cập được.

Thị trường dữ liệu

Hệ thống điều phối dữ liệu của Đan Mạch ngoài việc cung cấp dữ liệu miễn phí từ các cơ sở dữ liệu cơ bản, thực hiện thu phí với các dữ liệu về con người. Trong đó, bao gồm các thông tin mang tính chất “sự kiện” như sinh con, chuyển nhà,… có ý nghĩa lớn với các hoạt động kinh doanh, tiếp thị của các doanh nghiệp. Ngoài ra, các doanh nghiệp có thể xây dựng các bộ dữ liệu có giá trị cao và thu phí từ người sử dụng. Các bộ dữ liệu có giá trị cao ở Đan Mạch bao gồm:

Dữ liệu không gian địa lý

Dữ liệu quan sát trái đất và môi trường

Dữ liệu khí hậu

Dữ liệu thống kê

Dữ liệu về công ty và sở hữu công ty

Dữ liệu di động

Bài học kinh nghiệm từ Chiến lược dữ liệu của Đan Mạch

Chiến lược dữ liệu của Đan Mạch cho thấy một số bài học quan trọng, cụ thể:

- Sự hợp tác của các cơ quan Chính phủ để xây dựng khung pháp lý, quy chuẩn, quy định và triển khai cơ sở dữ liệu tập trung đã đem lại lợi ích to lớn cho người dân và doanh nghiệp.

- Các cơ sở dữ liệu cơ bản mức quốc gia đóng vai trò xương sống trong xây dựng dịch vụ công chủ động, thực sự đặt người dân làm trung tâm.

- Các cơ sở dữ liệu cơ bản giúp Chính phủ có các bộ chỉ số kinh tế xã hội theo thời gian thực để phục vụ hỗ trợ chỉ đạo điều hành đất nước.

- Dữ liệu từ các cơ sở dữ liệu quốc gia được đặt tập trung và cung cấp như dữ liệu mở trở thành yếu tố không thể thiếu trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp đồng thời đem lại nguồn thu cho cơ quan Chính phủ, cơ quan nhà nước.

- Dữ liệu được sinh ra từ các “sự kiện” quan trọng trong cuộc sống của mỗi con người được xử lý và phân tích gần với thời gian thực, cho phép Chính phủ Đan Mạch cung cấp dịch vụ chủ động cho công dân và doanh nghiệp (bao gồm cả dịch vụ công miễn phí và dịch vụ có thu phí).

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã thúc đẩy lực lượng sản xuất mới hình thành và phát triển mạnh mẽ. Sự phát triển công cụ sản xuất trong nền kinh tế số tạo ra biến đổi sâu sắc của lực lượng sản xuất, dẫn đến những mâu thuẫn mới với quan hệ sản xuất hiện hữu; vừa tạo tiền đề, động lực hình thành phương thức sản xuất mới trong tương lai, vừa đòi hỏi thay đổi căn bản cách thức tổ chức sản xuất và quản lý xã hội. Câu chuyện của Đan Mạch cung cấp những ví dụ thực tế quan trọng về xây dựng Chiến lược dữ liệu thành công trong chính phủ. Hành trình chuyển đổi dữ liệu số của quốc gia Đan Mạch mang lại những hiểu biết sâu sắc, có giá trị về quá trình chuyển từ tình trạng trì trệ sang tăng trưởng số trong khu vực công. Suy cho cùng, làn sóng dữ liệu số của Chính phủ không chỉ nhằm mục đích tồn tại mà còn là phát triển mạnh mẽ.

Trần Chí Nam

Tài liệu tham khảo

Good basic data for everyone - A driver for growth and efficiency

Big Data Strategy 2018-2020

Denmark’s Open address data set