Lời nói đầu

Trong xu thế toàn cầu của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc, phát triển đô thị thông minh đã và đang trở thành mối quan tâm chung của các quốc gia trên thế giới bởi những lợi ích cụ thể trong việc cải thiện hiệu lực, hiệu quả quản trị đô thị cũng như nâng cao chất lượng của các đô thị. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế này. Với mục tiêu phát triển đô thị thông minh Việt Nam một cách thống nhất, ngày 01/8/2018 Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018 - 2025 tầm nhìn 2030 tại Quyết định số 950/QĐ-TTg. Có thể nói đây là văn bản mang tính phổ quát định hướng cho quá trình xây dựng phát triển đô thị thông minh của Việt Nam. Tuy nhiên, theo đánh giá đến nay, tuy đã đạt được một số thành quả nhất định nhưng khả năng liên kết giữa các đô thị trong nội tỉnh cũng như ngoại tỉnh là một vấn đề phải lưu tâm.

Khung tương tác châu Âu cho các thành phố và cộng đồng thông minh (EIF4SCC) đã đưa ra các khái niệm về khả năng tương tác như một thành phần chính trong việc thiết lập các thành phố và cộng đồng thông minh hơn. Trong nội dung của bài này sẽ đưa ra các nguyên tắc tiếp cận chính của EIF4SCC cũng như các khuyến nghị và cách chúng đang được thực hiện trên các thành phố của Châu Âu.

Bên cạnh ba định nghĩa được làm rõ, Khung tương tác cho các thành phố và cộng đồng thông minh cũng được hỗ trợ bởi năm nguyên tắc. Chúng là những khối xây dựng chính xác, định hướng cho khuôn khổ khả năng tương tác.

Năm nguyên tắc và các khuyến nghị sử dụng Khung tương tác cho các thành phố và cộng đồng thông minh của Châu Âu

Năm nguyên tắc này được coi là những khía cạnh hành vi cơ bản xác định hướng đi của khả năng tương tác trong Cộng đồng thành phố thông minh. Đây kết quả của việc điều chỉnh các nguyên tắc của Chương trình “Cách thức chuyển đổi số của Châu Âu trong các thành phố và cộng đồng” (Living-in.eu) và Khung khả năng tương tác châu Âu năm 2017 theo bối cảnh của Cộng đồng thành phố thông minh.

Hình 1 - Nguyên tắc của Khung tương tác cho các thành phố và cộng đồng thông minh

I. Nguyên tắc tiếp cận lấy con người làm trung tâm, trong đó hạnh phúc, tính bao hàm, khả năng tiếp cận và đa văn hóa/đa ngôn ngữ đóng vai trò then chốt. Theo quan điểm cung cấp dịch vụ, cách tiếp cận này cũng nên bao gồm việc đơn giản hóa thủ tục hành chính vì lợi ích của cá nhân và tổ chức. Do đó, điều này bao hàm nguyên tắc duy nhất “chỉ một lần”, điều này có nghĩa là người dùng/doanh nghiệp cá nhân không được yêu cầu cung cấp cùng một thông tin nhiều hơn một lần. (Ví dụ, nếu thông tin đã được gửi đến một cơ quan hành chính công, người dùng/doanh nghiệp cá nhân không được yêu cầu gửi lại thông tin đó cho một cơ quan hành chính công khác.), điều này nhằm mục đích tái sử dụng dữ liệu và tài liệu mà mọi người đã cung cấp, theo cách minh bạch và an toàn.

1. Khuyến nghị thứ nhất

Để đảm bảo rằng người dân và du khách đóng vai trò tích cực thông qua kết nối, việc thu hút và trao quyền cho họ trong việc hoạch định chính sách, đồng sáng tạo và thử nghiệm các giải pháp cho Cộng đồng thành phố thông minh.

Trường hợp điển hình: Thành phố Nantes, Pháp

Thành phố Nantes, người chiến thắng Giải thưởng Thủ đô đổi mới của Châu Âu năm 2019, đã tích cực cung cấp cho cư dân các công cụ để tham gia nhiều hơn vào quá trình ra quyết định.

Nantes tin tưởng vào trí tuệ và sức mạnh của hành động tập thể, và mục tiêu của họ là cải thiện các chính sách công và quy trình đô thị thông qua đổi mới do người dân thúc đẩy. Văn hóa tham gia của Nantes hướng đến việc tạo ra một thành phố sáng tạo và được thiết kế riêng do và vì cư dân và công dân của mình xây dựng, xem xét nhu cầu, mục đích sử dụng và giải pháp của họ.

Một sáng kiến ​​trong lĩnh vực này là sự tham gia của người dân vào các dự án đổi mới đô thị lớn - "Ile de Nantes" và "Loire au Coeur" - nơi 25 công dân được chọn ngẫu nhiên đã thành lập một hội đồng độc lập có liên quan đến quy trình đấu thầu. Các nhóm phản hồi đấu thầu đã có thể phát triển các giải pháp bao gồm quan điểm nhạy cảm, thực tế và không phải của chuyên gia của người dân, cung cấp cho các quan chức thêm các quan điểm hợp lý và khách quan.

2. Khuyến nghị thứ 2

Trong chừng mực có thể theo luật hiện hành, hãy hỏi người sử dụng dịch vụ của thành phố/cộng đồng một lần và chỉ những thông tin liên quan, đảm bảo quy trình hoàn toàn minh bạch về cách sử dụng dữ liệu.

Trường hợp điển hình: Madrid Tây Ban Nha

Tây Ban Nha là một quốc gia có tính phân cấp cao, do đó có nhiều cơ chế tương tác giữa các cơ quan hành chính. Tất cả các cơ quan hành chính công ở Tây Ban Nha đều được kết nối với một nút trao đổi dữ liệu trung tâm (PID - Nền tảng trung gian dữ liệu), trong đó có việc giảm gánh nặng hành chính khi chia sẻ dữ liệu.

Madrid là một bên đóng góp tích cực cho nền tảng này. Hơn nữa, với sự cho phép của người dùng, mỗi khi họ truy cập vào một thủ tục của thành phố, thông tin của họ sẽ được truy cập thông qua sổ đăng ký của thành phố, tránh việc người dùng phải xác thực bản thân mỗi lần.

Ngoài ra, Hội đồng thành phố cung cấp thông tin liên quan đến hồ sơ của riêng Madrid cho các tổ chức khác muốn tham khảo. Madrid là đơn vị dẫn đầu về số lượng loại dữ liệu có thể được tham khảo và cung cấp cho các cơ quan hành chính còn lại trên nền tảng này, với hơn 300.000 lượt tham khảo và hơn 40 loại nguồn khác nhau được tham khảo từ các cơ quan hành chính khác.

Hơn nữa, nền tảng này đã được trao giải thưởng của Liên hợp quốc và được chương trình ISA đề cập đặc biệt.

3. Khuyến nghị thứ 3

Đảm bảo khả năng tiếp cận (bao gồm cả người khuyết tật, người già và các nhóm yếu thế khác) được xem xét trong giai đoạn mua sắm, thiết kế, phát triển, triển khai và giám sát cung cấp dịch vụ, bao gồm tuân thủ các thông số kỹ thuật về khả năng tiếp cận điện tử ở cấp khu vực, quốc gia, châu Âu hoặc quốc tế.

Trường hợp điển hình: Warsaw, Ba Lan

Warsaw là người chiến thắng Giải thưởng Thành phố tiếp cận năm 2020, một sáng kiến ​​của EU nhằm ghi nhận những nỗ lực mà các thành phố đang thực hiện để trở nên dễ tiếp cận hơn. Bằng cách thu hút người khuyết tật tham gia vào nỗ lực giúp thành phố dễ tiếp cận hơn, Warsaw đã có thể cải thiện đáng kể khả năng tiếp cận của thành phố trong một thời gian ngắn.

Để bình đẳng cho tất cả công dân và cư dân, Thành phố Warsaw đã cải thiện trang web của mình và để cho trang web thân thiện, nâng cao khả năng tiếp cận, với hơn 300 nhân viên được đào tạo về khả năng tiếp cận web. Thành phố cũng có một ứng dụng đang được triển khai, hướng đến mục tiêu giúp thành phố dễ tiếp cận hơn với các khoản đầu tư tiếp tục cải thiện giao tiếp kỹ thuật số của họ trong tương lai - hỗ trợ những người gặp khó khăn trong học tập và khiếm thính.

II. Nguyên tắc cách tiếp cận theo nhu cầu của thành phố ở cấp độ EU, chia sẻ kinh nghiệm liên quan đến khả năng tương tác là một chiến lược quan trọng để vượt qua các thách thức về khả năng tương tác và truyền cảm hứng cho các cá nhân hoặc tổ chức trong và giữa các thành phố/cộng đồng. Do đó, việc xác định điểm chung giữa các bối cảnh thành phố/cộng đồng khác nhau có thể giúp cung cấp hỗ trợ hiệu quả và phù hợp.

1. Khuyến nghị thứ 4

Ủng hộ và tham gia các diễn đàn, mạng lưới và nhóm làm việc hiện có ở cấp địa phương, khu vực, quốc gia của châu Âu để thúc đẩy hợp tác, cộng tác, hợp lực, thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm và tìm ra những thông lệ tốt nhất, đồng thời phát huy kiến thức và kinh nghiệm đã có.

Trường hợp điển hình: Phong trào Living-in.EU

Trên khắp các thành phố và cộng đồng phong trào Living-in.EU có một số cơ quan hành chính công ở cấp địa phương, khu vực, quốc gia hoặc châu Âu là thành viên của phong trào Living-in. EU - một nền tảng hợp tác cho các thành phố và cộng đồng để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số theo 'cách của châu Âu' (phương pháp tiếp cận lấy công dân làm trung tâm, sử dụng dữ liệu có trách nhiệm về mặt đạo đức và xã hội, đồng sáng tạo và gắn kết với công dân, các tiêu chuẩn mở và có thể tương tác).

Mục tiêu của Living-in.EU là làm việc theo cách hợp tác giữa các thành viên của mình để mở rộng việc sử dụng công nghệ dữ liệu nhằm giải quyết một loạt các thách thức có liên quan, bao gồm tính di động đô thị, hiệu quả năng lượng và các dịch vụ công kỹ thuật số, đồng thời đảm bảo tính bền vững của môi trường theo Thỏa thuận xanh của châu Âu. Các thành phố/cộng đồng, khu vực và các nhà lãnh đạo quốc gia thành viên được mời tham gia cộng đồng bằng cách ký vào tuyên bố 'Tham gia, Thúc đẩy, Duy trì, mà các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và các thành phố ngoài EU cũng có thể đăng ký với tư cách là người ủng hộ.

Các dự án mang tính biểu tượng: Phong trào Living-in.EU đang thực hiện một số 'dự án mang tính biểu tượng', các lĩnh vực trọng tâm để hợp tác và chia sẻ kiến thức giữa các bên ký Tuyên bố, ví dụ như Nền tảng dữ liệu địa phương, Bản sao kỹ thuật số địa phương, Thẻ công dân và Công cụ khu phố kỹ thuật số.

Trường hợp điển hình: Thành phố Le Havre, Pháp

Thành phố Le Havre là một phần của Sáng kiến Thành phố thông minh (ICC), một sáng kiến của Ủy ban châu Âu hỗ trợ 136 thành phố sử dụng các công nghệ tiên tiến để dẫn đầu quá trình phục hồi xanh, thông minh và có trách nhiệm xã hội. Mục tiêu chính của Le Havre khi tham gia Sáng kiến Thành phố thông minh là xây dựng lộ trình chuyển đổi số của thành phố, dựa trên nhu cầu và mong muốn của người dân. Mục tiêu là nâng cao nhận thức của cư dân thành phố về cách sử dụng công nghệ tiên tiến để cải thiện cuộc sống hàng ngày của họ. Đối với Le Havre, Sáng kiến Thành phố thông minh là diễn đàn và là đơn vị hỗ trợ để tập hợp hệ sinh thái địa phương kỹ thuật số của thành phố xung quanh một mục tiêu chung.

Thành phố Le Havre mong muốn phát triển một cộng đồng những người tiên phong trong quá trình chuyển đổi số và định hình tầm nhìn mạnh mẽ cho tương lai trong 10-15 năm tới. Thành phố hy vọng Sáng kiến Thành phố thông minh sẽ là chất xúc tác cho quá trình này, mang đến các kỹ năng và chuyên môn độc đáo đồng thời thúc đẩy các kết nối của thành phố trên khắp châu Âu. Cuối cùng, thành phố hy vọng rằng Sáng kiến Thành phố thông minh sẽ là nguồn cảm hứng để đưa các giải pháp số đến gần hơn với người dân.

III. Nguyên tắc cách tiếp cận thành phố là một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở và có sự tham gia là một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở và theo định hướng tương tác, thành phố cần thúc đẩy cách tiếp cận cởi mở và hợp tác, có tính đến ý kiến ​​của cá nhân và tổ chức, từ đó xây dựng các cách tiếp cận mang tính tương tác như đồng sáng tạo và đồng sản xuất.

1. Khuyến nghị thứ 5

Để đảm bảo sự hợp tác và giao tiếp giữa cư dân, doanh nghiệp, du khách, tổ chức và người quản lý thành phố/cộng đồng tại thành phố/cộng đồng của bạn với các nhu cầu khác nhau (ví dụ: nhà ở hỗ trợ, chăm sóc xã hội, y tế, giáo dục, văn hóa và môi trường), thách thức và yêu cầu được giải quyết theo cách hợp tác bằng cách thu hút các bên liên quan có tất cả các năng lực và/hoặc kỹ năng cần thiết vào quá trình đồng sáng tạo và đồng sản xuất các dịch vụ.

Trường hợp điển hình: Porto, Bồ Đào Nha

Santa Casa da Misericórdia do Porto (SCMP) là một tổ chức từ thiện và hỗ trợ xã hội. SCMP hỗ trợ những người dễ bị tổn thương nhất, là một trong những tổ chức chính trong khu vực về Y tế, Dịch vụ xã hội, Giáo dục, Văn hóa và Môi trường và liên tục tìm kiếm những câu trả lời mới cho các vấn đề mà xã hội đang phải đối mặt.

Tổ chức này, hợp tác với các doanh nghiệp, đang phát triển các giải pháp sáng tạo, hiệu quả và phù hợp với nhu cầu của người cao tuổi. Những nhu cầu này được xác định dựa trên kinh nghiệm của SCMP với người cao tuổi.

Ví dụ, trong đại dịch Covid-19, tổ chức đã khởi xướng sáng kiến "Thăm viếng từ xa" cho phép người cao tuổi giao tiếp với gia đình/bạn bè của họ, quay trở lại với thói quen thăm viếng thường lệ, điều này rất cần thiết cho sức khỏe của người cao tuổi.

Thông tin thêm: Trang web của Santa Casa da Misericórdia do Porto

2. Khuyến nghị thứ 6

Thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở (như phòng thí nghiệm sống tại địa phương, trung tâm đổi mới sáng tạo kỹ thuật số) để đảm bảo cộng đồng địa phương tích cực tham gia vào việc tạo ra các giải pháp mới và mở rộng quy mô.

Trường hợp điển hình: Thành phố Graz, Áo

Thành phố Graz có “Chiến lược Thành phố thông minh” dài hạn bao gồm các biện pháp di chuyển ưu tiên giao thông công cộng, đầu tư vào giao thông điện tử và hậu cần thành phố.

Thành phố đã tiến hành một thí nghiệm sống thu hút các bên liên quan tại địa phương để thiết kế lại Trung tâm Griesplatz một cách thông minh, trở thành một quảng trường ở trung tâm Graz. Griesplatz là nơi quan trọng cho cả giao thông và dịch vụ: phương tiện cá nhân, giao thông công cộng, khu vực dành cho người đi bộ và người đi xe đạp, nguồn cung cấp hàng hóa địa phương, nhà ở và dịch vụ và các tổ chức đủ loại.

Thí nghiệm này bao gồm năm giai đoạn: (1) xác định các bên liên quan chính; (2) thu thập ý kiến đóng góp từ các bên liên quan; (3) tổ chức một cuộc thi thiết kế; (4) Kết hợp kết quả của cuộc thi vào thiết kế (tái) kiến trúc cuối cùng của Griesplatz và; (5) đánh giá tác động của phòng thí nghiệm sống. Dự kiến rằng thí nghiệm Phòng thí nghiệm sống sẽ tăng cơ hội cải tạo thông minh thành công cho quảng trường, giảm nguy cơ "không phù hợp" về mặt xã hội-kỹ thuật (tức là: các giải pháp kỹ thuật không đáp ứng được nhu cầu và mối quan tâm của các bên liên quan), cũng như nguy cơ loại trừ một số nhóm xã hội nhất định (đặc biệt là các nhóm cá biệt, bằng cách tiếp cận họ "trên phố" và mời họ tham gia các hoạt động), đồng thời tăng tính hợp pháp của thiết kế cuối cùng.

Hết phần 1

                                                                       Người thực hiện

                                                                        Lê Việt Hưng

                                                                       Phòng Dịch vụ số

Tài liệu tham khảo:

https://living-in.eu/

https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1141&furtherNews=yes&langId=en&newsId=9502

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_19_5789