1. Khung cấp phép của Chính phủ Anh

Khung cấp phép của Chính phủ Anh (UKGLF - uk government licensing framework) cung cấp tổng quan về chính sách và pháp lý về các sắp xếp cấp phép sử dụng và tái sử dụng thông tin của khu vực công, cả trong chính quyền trung ương và khu vực công rộng lớn hơn. Khung này đặt ra thông lệ tốt nhất, chuẩn hóa các nguyên tắc cấp phép cho thông tin của chính phủ, ủy quyền Giấy phép Chính phủ Mở (OGL- open government licence) làm giấy phép mặc định cho các cơ quan của Chính phủ và khuyến nghị OGL cho các cơ quan khu vực công khác.

Thông tin khu vực công (PSI - public sector information) là thông tin do chính quyền trung ương và địa phương hoặc bất kỳ cơ quan công nào khác sản xuất.

UKGLF đặt ra các nguyên tắc chỉ đạo của Chính phủ về việc cấp phép sử dụng thông tin khu vực công, đó là:

- Tính đơn giản trong diễn đạt: Các thuật ngữ phải được diễn đạt theo cách mà mọi người đều có thể hiểu dễ dàng;

- Không độc quyền: Để có thể cung cấp quyền truy cập cho nhiều người một cách công bằng;

- Điều khoản bình đẳng;

- Tính công bằng của các điều khoản;

- Nhu cầu thừa nhận và ghi nhận;

- Nhu cầu minh bạch bằng cách công bố các điều khoản cấp phép chuẩn.

UKGLF cung cấp phương pháp tiếp cận chuẩn thống nhất và cấp phép thông qua danh mục các giải pháp cấp phép để giải quyết các tình huống sau:

+ Giấy phép chính phủ mở: Sử dụng miễn phí và tái sử dụng cho mọi mục đích, cả thương mại và phi thương mại;

+ Phi thương mại giấy phép của chính phủ: Sử dụng miễn phí và tái sử dụng chỉ cho mục đích phi thương mại;

+ Giấy phép tính phí: tính phí cho việc tái sử dụng thông tin

Ngoài ra, UKGLF cung cấp hướng dẫn cho các cơ quan khu vực công về các điều khoản và điều kiện cần đưa vào giấy phép khi áp dụng phí. Hướng dẫn này cũng nêu bật một số vấn đề mà các cơ quan khu vực công cần lưu ý trong những tình huống như vậy. Hướng dẫn này không nhằm mục đích thay thế cho tư vấn độc lập và các cơ quan khu vực công nên tìm kiếm tư vấn pháp lý của riêng mình trước khi soạn thảo giấy phép cho những tình huống cho phép áp dụng phí theo Quy định tái sử dụng.

2. Giấy phép chính phủ mở

OGL là giấy phép mặc định cho PSI do các cơ quan của Chính phủ sản xuất và được khuyến nghị cho các cơ quan khu vực công khác.

Giấy phép Chính phủ Mở (OGL) là một bộ điều khoản và điều kiện đơn giản giúp tái sử dụng miễn phí nhiều thông tin của khu vực công.

Hiện tại tại Vương Quốc Anh, Giấy phép chính phủ Mở đang ở phiên bản 3.0. Giấy phép quy định: Công dân được khuyến khích sử dụng và tái sử dụng thông tin có sẵn theo Giấy phép này một cách tự do và linh hoạt, chỉ với một vài điều kiện.

a. Quyền của công dân: công dân được tự do

+ Sao chép , xuất bản, phân phối và truyền tải Thông tin;

+ Điều chỉnh thông tin;

+ Khai thác Thông tin cho mục đích thương mại và phi thương mại, ví dụ như bằng cách kết hợp Thông tin với Thông tin khác hoặc bằng cách đưa Thông tin vào sản phẩm hoặc ứng dụng của riêng bạn.

b. Các điều kiện của công dân phải tuân thủ:

- Xác nhận nguồn Thông tin trong sản phẩm hoặc ứng dụng của bạn bằng cách bao gồm hoặc liên kết đến bất kỳ tuyên bố ghi nhận nào do Nhà cung cấp thông tin chỉ định và, nếu có thể, cung cấp liên kết đến giấy phép này

- Nếu Nhà cung cấp thông tin không cung cấp tuyên bố ghi nhận cụ thể, bạn phải sử dụng thông tin sau:

 + Chứa thông tin khu vực công được cấp phép theo Giấy phép Chính phủ Mở v3.0.

+ Nếu bạn đang sử dụng Thông tin từ nhiều Nhà cung cấp thông tin và việc liệt kê nhiều thông tin ghi nhận không thực tế trong sản phẩm hoặc ứng dụng của bạn, bạn có thể bao gồm URI hoặc siêu liên kết đến tài nguyên có chứa các tuyên bố ghi nhận bắt buộc.

+ Đây là những điều kiện quan trọng của giấy phép này và nếu bạn không tuân thủ chúng, các quyền được cấp cho bạn theo giấy phép này hoặc bất kỳ giấy phép tương tự nào do Bên cấp phép cấp sẽ tự động chấm dứt.

c. Điều khoản miễn trừ

Giấy phép này không bao gồm:

- Dữ liệu cá nhân trong Thông tin;

- Thông tin chưa được Nhà cung cấp thông tin truy cập thông qua hình thức công bố hoặc tiết lộ theo luật tiếp cận thông tin (bao gồm Đạo luật Tự do Thông tin của Vương quốc Anh và Scotland) bởi hoặc với sự đồng ý của Nhà cung cấp thông tin;

- Logo, huy hiệu và Quốc huy của tổ chức khu vực công hoặc sở ban ngành, trừ trường hợp chúng là một phần không thể thiếu của tài liệu hoặc tập dữ liệu;

- Huy hiệu quân đội;

- Quyền của bên thứ ba mà Nhà cung cấp thông tin không được phép cấp phép;

- Các quyền sở hữu trí tuệ khác, bao gồm bằng sáng chế, nhãn hiệu và quyền kiểu dáng; và

- Giấy tờ tùy thân như Hộ chiếu Anh

d. Ngoại lệ đối với OGL

Chính sách của chính phủ là thông tin khu vực công phải được cấp phép sử dụng và tái sử dụng miễn phí theo Giấy phép Chính phủ Mở (OGL), chỉ có một số ít trường hợp ngoại lệ:

- Thông tin mà Nhà cung cấp thông tin muốn tính phí, trong trường hợp được phép tính phí theo Quy định về việc tái sử dụng thông tin khu vực công năm 2015, ví dụ, thông tin được cấp phép bởi các quỹ giao dịch như Văn phòng Khí tượng

- Thông tin mà Nhà cung cấp thông tin muốn hạn chế chỉ sử dụng cho mục đích phi thương mại và tái sử dụng, ví dụ như khi tài liệu có sẵn để tái sử dụng phi thương mại miễn phí, nhưng không phải để khai thác thương mại, chẳng hạn như các công cụ đánh giá rủi ro cung cấp nước tư nhân được Cơ quan thanh tra nước uống cấp phép cho chính quyền địa phương

- Tài liệu bản quyền của Vương miện có thể được cấp phép theo giấy phép khác cho OGL nếu Nhà cung cấp thông tin có Ủy quyền từ Người giữ để thực hiện việc đó

- Dữ liệu cá nhân không thể được cấp phép theo các điều khoản của OGL vì cần phải tuân thủ Đạo luật Bảo vệ Dữ liệu

- Biểu trưng của bộ, huy hiệu, phù hiệu quân đội và Quốc huy, trừ khi chúng là một phần không thể thiếu của tài liệu hoặc tập dữ liệu - có các thỏa thuận riêng biệt, ví dụ như thỏa thuận cấp phép cho phù hiệu do Bộ Quốc phòng sử dụng

- Bản quyền cá nhân của Nhà vua và của các vị vua trước đây – những bản quyền này nằm ngoài phạm vi thẩm quyền của Người giữ bản quyền theo Bằng sáng chế

- Quyền của bên thứ ba mà Nhà cung cấp thông tin không được phép cấp phép – OGL chỉ có thể được sử dụng khi nhà cung cấp thông tin được phép cấp phép các quyền theo các điều khoản của OGL bởi chủ sở hữu bản quyền

- Bằng sáng chế, nhãn hiệu và quyền thiết kế – những quyền sở hữu trí tuệ này không thể được cấp phép như bản quyền sử dụng OGL. Thông tin thêm có sẵn từ Văn phòng Sở hữu Trí tuệ

- Mã phần mềm – các nhà phát triển có thể chọn phát hành phần mềm theo giấy phép được Sáng kiến ​​Nguồn mở chấp thuận nếu có lợi ích kỹ thuật khi làm như vậy, giúp tiết kiệm chi phí cho người nộp thuế

3. Liên hệ với Việt Nam:

Tại Việt Nam, Dữ liệu mở được quy định tại một số Văn bản như: Luật giao dịch điện tử 2023 (điều 43 Dữ liệu mở trong các cơ quan nhà nước); Nghị định 47/2020/NĐ-CP về quản lý, kết nối và chia sẻ dữ liệu số của cơ quan nhà nước (các Điều 17, 18, 19, 20 và 21 nghị định 47/2020/NĐ-CP)

Luật giao dịch điện tử 2023, Điều 43: Dữ liệu mở trong các cơ quan nhà nước quy định như sau:

- Dữ liệu mở của cơ quan nhà nước là dữ liệu được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố rộng rãi cho cơ quan, tổ chức, cá nhân tự do sử dụng, tái sử dụng, chia sẻ. Cơ quan nhà nước công bố dữ liệu mở để cơ quan, tổ chức, cá nhân tự do sử dụng, tái sử dụng, chia sẻ nhằm thúc đẩy giao dịch điện tử, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và xã hội số.

- Dữ liệu mở phải toàn vẹn và phản ánh đầy đủ thông tin do cơ quan nhà nước cung cấp, được cập nhật mới nhất, có khả năng truy cập và sử dụng trên mạng Internet, bảo đảm khả năng thiết bị số có thể gửi, nhận, lưu trữ và xử lý được, tuân thủ định dạng mở và miễn phí.

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân được tự do truy cập sử dụng dữ liệu mở, không yêu cầu khai báo định danh khi khai thác, sử dụng dữ liệu mở.

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân được phép tự do sao chép, chia sẻ, trao đổi, sử dụng dữ liệu mở hoặc kết hợp dữ liệu mở với dữ liệu khác; sử dụng dữ liệu mở vào sản phẩm, dịch vụ thương mại hoặc phi thương mại của mình, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân phải trích dẫn, ghi nhận thông tin sử dụng dữ liệu mở trong sản phẩm, dịch vụ, tài liệu liên quan có sử dụng dữ liệu mở.

- Cơ quan nhà nước không chịu trách nhiệm về bất kỳ thiệt hại nào của cơ quan, tổ chức, cá nhân phát sinh do việc sử dụng dữ liệu mở gây ra.

- Chính phủ quy định chi tiết về dữ liệu mở và điều kiện bảo đảm thực hiện quy định tại Điều này.

Nghị định số 47/2020/NĐ-CP quy định về dữ liệu mở như sau:

Điều 17. Nguyên tắc cung cấp dữ liệu mở của cơ quan nhà nước

- Hoạt động cung cấp dữ liệu mở của cơ quan nhà nước cho tổ chức, cá nhân thực hiện theo các nguyên tắc sau:

+ Dữ liệu mở phải toàn vẹn và phản ánh đầy đủ nội dung thông tin cơ quan nhà nước cung cấp;

+ Dữ liệu mở được cung cấp là dữ liệu được cập nhật mới nhất;

+ Dữ liệu mở phải có khả năng truy cập sử dụng được trên môi trường mạng;

+ Dữ liệu mở phải đảm bảo khả năng thiết bị số có thể gửi, nhận, lưu trữ và xử lý được;

+ Tổ chức, cá nhân được tự do truy cập sử dụng dữ liệu mở, không yêu cầu khai báo định danh khi khai thác, sử dụng dữ liệu mở;

+ Dữ liệu mở ở định dạng mở;

+ Sử dụng dữ liệu mở là miễn phí;

+ Ưu tiên cung cấp dữ liệu mở đối với dữ liệu mà người dân, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng cao.

- Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có trách nhiệm ban hành danh mục dữ liệu mở của cơ quan nhà nước, tổ chức xây dựng kế hoạch và triển khai công bố dữ liệu mở của cơ quan nhà nước trong phạm vi quản lý của mình.

Điều 18. Quy định sử dụng dữ liệu mở của cơ quan nhà nước

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân được phép tự do sao chép, chia sẻ, trao đổi, sử dụng dữ liệu mở hoặc kết hợp dữ liệu mở với dữ liệu khác; sử dụng dữ liệu mở vào sản phẩm, dịch vụ thương mại hoặc phi thương mại của mình.

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân phải trích dẫn, ghi nhận thông tin sử dụng dữ liệu mở trong các sản phẩm, tài liệu liên quan có sử dụng dữ liệu mở.

- Dữ liệu mở của cơ quan nhà nước là dữ liệu nguyên trạng như được công bố; không bao gồm các hình thức trình bày và các thông tin phát sinh từ dữ liệu mở đã được cung cấp.

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân không được bán dữ liệu mở đã được khai thác nguyên trạng từ cơ quan nhà nước cho tổ chức, cá nhân khác. Khi sử dụng dữ liệu mở trong sản phẩm, dịch vụ thương mại của mình phải cung cấp miễn phí dữ liệu mở kèm theo sản phẩm, dịch vụ thương mại đó.

- Cơ quan nhà nước không chịu trách nhiệm cho bất kỳ tổn thất hoặc thiệt hại phát sinh của cơ quan, tổ chức, cá nhân do việc sử dụng dữ liệu mở gây ra.

Điều 19. Kế hoạch và triển khai dữ liệu mở của các cơ quan nhà nước

Trong phạm vi quản lý của mình, bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có trách nhiệm triển khai các nội dung sau:

- Xây dựng và triển khai kế hoạch về dữ liệu mở, bao gồm kế hoạch công bố dữ liệu mở, mức độ tối thiểu cần đạt được trong từng giai đoạn của kế hoạch.

- Xác định cơ chế thu thập, phân tích thông tin phản hồi của cá nhân, tổ chức về việc sử dụng dữ liệu mở; chỉ định đầu mối liên hệ tiếp nhận thông tin phản hồi của tổ chức, cá nhân về các vấn đề liên quan đến chất lượng, tính khả dụng, định dạng, sự tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến dữ liệu mở.

- Có các biện pháp phòng ngừa cần thiết để duy trì việc xây dựng và công bố dữ liệu mở có liên quan trực tiếp đến hoạt động bảo vệ an toàn cho con người và tài sản bị ảnh hưởng bởi kế hoạch triển khai dữ liệu mở trong phạm vi cơ quan mình.

- Thực hiện các giải pháp khuyến khích tổ chức, cá nhân sử dụng dữ liệu mở:

+ Tiếp nhận ý kiến phản hồi của tổ chức, cá nhân để xác định mức độ ưu tiên và thực hiện công bố dữ liệu mở phù hợp với nhu cầu;

+ Hỗ trợ các tổ chức, cá nhân trong xã hội, cộng đồng thực hiện các hoạt động xây dựng, đóng góp để mở rộng dữ liệu mở.

Điều 20. Yêu cầu trong việc công bố dữ liệu mở của cơ quan nhà nước

- Không tiết lộ thông tin cá nhân; đánh giá và hạn chế nguy cơ, rủi ro tiết lộ thông tin cá nhân khi kết hợp với các thông tin khác.

- Bảo đảm an toàn, an ninh khi sử dụng dữ liệu mở bao gồm cả rủi ro do dữ liệu mở gây ra hoặc rủi ro khi dữ liệu mở kết hợp với dữ liệu khác gây ra.

- Danh mục dữ liệu mở được rà soát, sửa đổi (nếu có) theo định kỳ, tối thiểu 6 tháng một lần; dữ liệu mở đã công bố theo danh mục phải được cập nhật hoặc bổ sung (nếu có) trong thời hạn không quá 03 tháng kể từ thời điểm công bố.

- Tuân thủ các quy định của pháp luật có liên quan.

Điều 21. Phương thức, cách thức công bố dữ liệu mở của cơ quan nhà nước

- Dữ liệu mở của cơ quan nhà nước được cung cấp qua các phương thức sau:

+ Cung cấp dữ liệu được đóng gói và cho phép tổ chức, cá nhân tải về sử dụng;

+ Cung cấp dữ liệu thông qua các dịch vụ chia sẻ dữ liệu.

- Dữ liệu mở phải được công bố trên Cổng dữ liệu quốc gia.

Như vậy, khác với Vương Quốc Anh, ở Việt Nam mới chỉ có quy định cho dữ liệu mở trong các cơ quan nhà nước, còn khu vực công rộng lớn là chưa có quy định. Mặt khác, cũng không có quy định về cấp phép dữ liệu, dữ liệu nào được dùng miễn phí, dữ liệu nào thu phí. Việt Nam có thể tham khảo Khung cấp phép của Chính phủ Anh, Giấy phép dữ liệu mở… để hoàn thiện khung pháp lý điều chỉnh việc khai thác, sử dụng dữ liệu mở tại Việt Nam.

Các bài học kinh nghiệm cho Việt Nam có thể học tập từ Vương Quốc Anh:

Một là: Xây dựng một khung dữ liệu mở của Việt Nam, trong đó có quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, công dân khi sử dụng nguồn dữ liệu mở.

Hai là: Công dân nên có quyền tự do sử dụng dữ liệu mở trong khuôn khổ cho phép.

Ba là: Quy định một số điều khoản miễn trừ đối với một số loại dữ liệu để điều chỉnh hành vi của các tổ chức, cá nhân.

Lương Thị KimThanh

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.nationalarchives.gov.uk/doc/open-government-licence/version/3/

2. https://www.data.gov.uk/search?filters%5Btopic%5D=Government

3.  Luật số 20/2023/QH15 ngày 22/6/2023 của Quốc hội

4. Nghị định số 47/2020/NĐ-CP ngày 09/4/2020 về quản lý, kết nối và chia sẻ dữ liệu số của cơ quan nhà nước.