Mở đầu

Chuyển đổi số trong các dịch vụ công là quá trình tích hợp công nghệ số, thông tin chi tiết dựa trên dữ liệu và các chiến lược đổi mới vào nhiều chức năng của chính phủ, nhằm nâng cao việc cung cấp dịch vụ, hợp lý hóa hoạt động và trao quyền cho công dân. Qua đó, chính phủ có thể trở nên linh hoạt hơn, hiệu quả hơn và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân.

Trong bối cảnh lịch sử, các quy trình của chính phủ thường gắn liền với sự kém hiệu quả, thủ tục rườm rà và hành chính phức tạp. Chuyển đổi số tìm cách giải quyết những thách thức này bằng cách tận dụng các công nghệ tiên tiến như điện toán đám mây, phân tích dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và blockchain. Mục tiêu là tối ưu hóa việc phân bổ nguồn lực, cải thiện chất lượng dịch vụ và tạo ra một môi trường phục vụ toàn diện và dễ tiếp cận cho công dân.

Ưu điểm dễ thấy của Dịch vụ công

1. Nâng cao khả năng tiếp cận và cung cấp dịch vụ

Tác động rõ nét nhất của chuyển đổi số đối với dịch vụ công là khả năng nâng cao việc cung cấp dịch vụ và khả năng tiếp cận. Thông qua việc thiết lập các nền tảng kỹ thuật số và cổng thông tin trực tuyến, công dân có thể dễ dàng truy cập các dịch vụ thiết yếu, thực hiện giao dịch và tương tác với các cơ quan chính phủ ngay tại nhà. Sự tiếp cận này không chỉ phá vỡ rào cản địa lý mà còn giảm bớt nhu cầu hiện diện vật lý, tiết kiệm thời gian và công sức cho cả người dân lẫn nhân viên chính phủ. Ví dụ, các sáng kiến của chính phủ điện tử đã cho phép công dân nộp đơn xin hộ chiếu, nộp thuế, đăng ký doanh nghiệp và truy cập nhiều hồ sơ công khai trực tuyến. Các kênh kỹ thuật số này cung cấp khả năng truy cập 24/7, giảm tải cho các văn phòng vật lý và rút ngắn thời gian chờ đợi. Nhờ đó, người dân cảm thấy thuận tiện và hài lòng hơn, trong khi chính phủ có thể phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn.

2. Quyết định dựa trên dữ liệu

Việc tích hợp công nghệ số vào dịch vụ công tạo ra một lượng lớn dữ liệu có thể khai thác để đưa ra quyết định sáng suốt. Chính phủ có thể sử dụng phân tích dữ liệu để hiểu rõ hơn về hành vi, sở thích và nhu cầu của công dân. Phương pháp tiếp cận dựa trên dữ liệu này cho phép chính phủ điều chỉnh các chính sách và dịch vụ để phù hợp hơn với yêu cầu của người dân. Ví dụ, các cơ quan quản lý giao thông có thể phân tích các mô hình giao thông để tối ưu hóa tuyến đường, giảm tắc nghẽn và thúc đẩy tính bền vững. Sở Y tế có thể theo dõi các đợt bùng phát dịch bệnh theo thời gian thực, cho phép phản ứng nhanh chóng và hiệu quả.

3. Quy trình hành chính được tinh giản

Chuyển đổi số cũng giúp hợp lý hóa các quy trình hành chính bằng cách tự động hóa các tác vụ thường gặp và giảm thiểu giấy tờ. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động trong các cơ quan chính phủ mà còn giảm thiểu các lỗi và sự không nhất quán thường gặp trong quy trình thủ công. Ví dụ, hệ thống quản lý tài liệu kỹ thuật số cho phép lưu trữ, truy xuất và chia sẻ tài liệu một cách dễ dàng, loại bỏ nhu cầu lưu trữ vật lý, giảm nguy cơ mất mát tài liệu và đẩy nhanh quá trình ra quyết định. Ngoài ra, tự động hóa các quy trình mua sắm đảm bảo tính minh bạch, giảm thiểu rủi ro tham nhũng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tương tác với nhà cung cấp.

4. Trao quyền và sự tham gia của công dân

Chuyển đổi số còn giúp trao quyền cho công dân bằng cách cung cấp các công cụ để họ tham gia tích cực vào các quy trình quản lý. Các nền tảng trực tuyến, mạng xã hội và ứng dụng di động cho phép công dân bày tỏ ý kiến, tham gia khảo sát và cung cấp phản hồi về các chính sách và dịch vụ. Sự tham gia này thúc đẩy tinh thần sở hữu và hợp tác giữa công dân và chính phủ. Ví dụ, các sáng kiến huy động vốn cộng đồng cho phép người dân đóng góp ý tưởng cho sự phát triển đô thị, cơ sở hạ tầng công cộng và bảo vệ môi trường. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng ra quyết định mà còn thúc đẩy tính minh bạch và tính bao trùm trong quản lý.

5. Tiết kiệm chi phí và tối ưu hóa tài nguyên

Dù khoản đầu tư ban đầu vào cơ sở hạ tầng và công nghệ số có thể rất lớn, nhưng lợi ích lâu dài thường vượt xa chi phí. Chuyển đổi số giúp chính phủ giảm chi phí hành chính, tối ưu hóa việc phân bổ nguồn lực và giảm thiểu lãng phí. Các nền tảng trực tuyến và cổng thông tin tự phục vụ giảm nhu cầu về cơ sở hạ tầng vật lý và nhân lực, dẫn đến tiết kiệm chi phí đáng kể theo thời gian. Ví dụ, hồ sơ sức khỏe kỹ thuật số giúp quản lý thông tin bệnh nhân hiệu quả hơn, giảm nhu cầu về không gian lưu trữ vật lý và nhân viên hành chính.

Thách thức và rào cản

Mặc dù chuyển đổi số mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng tồn tại không ít thách thức và rào cản. Việc giải quyết các vấn đề này là rất quan trọng để khai thác tiềm năng đầy đủ của chuyển đổi số.

1. Khoảng cách số

Một trong những thách thức lớn nhất là khoảng cách số, tức là sự chênh lệch giữa những người có quyền truy cập vào công nghệ số và những người không có. Sự phân chia này thường bắt nguồn từ sự chênh lệch về kinh tế và sự cô lập về địa lý. Trong khi chuyển đổi số có thể trao quyền cho công dân, nó cũng có thể khiến những người thiếu kỹ năng số, kết nối internet hoặc khả năng truy cập thiết bị công nghệ bị thiệt thòi. Chính phủ cần nỗ lực để thu hẹp khoảng cách này bằng cách đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, cung cấp đào tạo về kỹ năng số và đảm bảo rằng các dịch vụ thiết yếu vẫn có thể tiếp cận qua các kênh truyền thống cho những người không có điều kiện tiếp cận công nghệ.

2. Quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu

Việc thu thập và sử dụng dữ liệu của công dân gây ra nhiều lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật. Chính phủ cần áp dụng các biện pháp an ninh mạng mạnh mẽ để bảo vệ thông tin nhạy cảm khỏi sự truy cập trái phép, vi phạm và lạm dụng. Cần có sự cân bằng giữa lợi ích của việc sử dụng dữ liệu để đưa ra quyết định và việc bảo vệ quyền riêng tư của công dân thông qua một khung pháp lý toàn diện và nghiêm ngặt.

3. Sự kháng cự với sự thay đổi

Việc tích hợp công nghệ số thường yêu cầu thay đổi văn hóa tổ chức và tư duy. Sự kháng cự từ bên trong các cơ quan chính phủ có thể cản trở việc áp dụng công nghệ và quy trình mới. Để vượt qua sự kháng cự này, cần có sự lãnh đạo mạnh mẽ, chiến lược quản lý thay đổi và thông tin rõ ràng về lợi ích của chuyển đổi số.

4. Cơ sở hạ tầng công nghệ

Chuyển đổi số phụ thuộc vào một cơ sở hạ tầng công nghệ mạnh mẽ. Các hệ thống di sản lỗi thời có thể cản trở việc tích hợp các công nghệ mới. Chính phủ cần đầu tư vào việc hiện đại hóa cơ sở hạ tầng CNTT để đảm bảo khả năng tương thích, khả năng mở rộng và tính bền vững của các sáng kiến số.

5. Thách thức về mặt pháp lý và quy định

Các thách thức về mặt pháp lý và quy định cũng là rào cản trong quá trình chuyển đổi số. Bản chất năng động của công nghệ thường đi nhanh hơn so với sự phát triển của các luật lệ và quy định. Chính phủ cần xây dựng các khung quản lý linh hoạt và thích ứng, tạo ra sự cân bằng giữa đổi mới và trách nhiệm giải trình.

Lợi ích và Cơ hội

1. Hiệu quả tăng lên

Hiệu quả tăng lên là một trong những lợi ích rõ ràng nhất của chuyển đổi số. Qua việc tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sự can thiệp thủ công và tối ưu hóa việc phân bổ nguồn lực, chính phủ có thể tiết kiệm chi phí và nâng cao tốc độ cung cấp dịch vụ. Ví dụ, các trung tâm dịch vụ công dân kỹ thuật số có thể xử lý yêu cầu và thắc mắc hiệu quả hơn, giảm thời gian chờ đợi và cải thiện trải nghiệm của người dân.

2. Cải thiện chất lượng dịch vụ

Chuyển đổi số cũng tạo điều kiện cho việc cải thiện chất lượng dịch vụ. Các nền tảng trực tuyến cho phép chính phủ thu thập phản hồi từ người dân một cách nhanh chóng, từ đó thực hiện các cải tiến cần thiết. Việc sử dụng phân tích dữ liệu để đánh giá hiệu suất và sự hài lòng của khách hàng giúp chính phủ nhanh chóng điều chỉnh các dịch vụ để đáp ứng nhu cầu và mong đợi của công dân.

3. Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm

Chuyển đổi số tạo cơ hội cho chính phủ nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm. Việc công khai dữ liệu, thông tin và quy trình cho công dân không chỉ tạo ra một môi trường làm việc minh bạch hơn mà còn thúc đẩy lòng tin giữa chính phủ và người dân. Các công cụ như bảng điều khiển dữ liệu công khai cho phép công dân theo dõi hiệu suất và các chỉ số quan trọng, giúp họ tham gia vào quá trình ra quyết định.

4. Đổi mới và sáng tạo

Chuyển đổi số khuyến khích đổi mới và sáng tạo trong chính phủ. Các công nghệ mới mở ra cơ hội cho việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới, giúp chính phủ đáp ứng nhanh chóng các thách thức đang phát sinh và nâng cao khả năng phục vụ. Việc kết hợp giữa công nghệ mới và sự tham gia của công dân có thể dẫn đến những ý tưởng sáng tạo để cải thiện các dịch vụ hiện có.

Chuyển đổi số mang lại nhiều lợi ích, tạo ra cơ hội cho chính phủ trong việc nâng cao hiệu quả và chất lượng dịch vụ.

Ví dụ thực tiễn các quốc gia có dịch vụ công phát triển

Estonia được xem là một trong những quốc gia đi đầu trong lĩnh vực chuyển đổi số với hệ thống dịch vụ công hoàn toàn điện tử. Hệ thống dịch vụ công của Estonia bao gồm nhiều tính năng nổi bật như E-Residency, cho phép người nước ngoài mở doanh nghiệp và quản lý từ xa hoàn toàn qua internet, góp phần vào tăng trưởng kinh tế. Công dân có thể sử dụng chữ ký điện tử để ký các tài liệu trực tuyến, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả trong giao dịch. Hệ thống y tế điện tử cho phép công dân truy cập hồ sơ y tế cá nhân và dịch vụ chăm sóc sức khỏe trực tuyến, đồng thời cung cấp dữ liệu công khai cho công dân để họ dễ dàng theo dõi hoạt động của chính phủ, thúc đẩy tính minh bạch trong quản trị.

Singapore nổi tiếng với việc triển khai các công nghệ tiên tiến trong quản trị công, với mục tiêu tạo ra một môi trường sống thông minh. Cổng thông tin điện tử OneService tích hợp cho phép công dân truy cập vào tất cả các dịch vụ công từ một nền tảng duy nhất, bao gồm báo cáo vấn đề, truy cập thông tin và tương tác với các cơ quan chính phủ. Singapore phát triển nhiều ứng dụng di động như MyInfo, cho phép công dân truy cập thông tin cá nhân và thực hiện các giao dịch trực tuyến một cách dễ dàng. Các dịch vụ giao thông công cộng được cải thiện thông qua ứng dụng cung cấp thông tin về thời gian thực và thanh toán điện tử, từ đó làm cho việc di chuyển trở nên thuận tiện hơn.

Hàn Quốc nổi bật trong việc áp dụng công nghệ thông tin vào dịch vụ công, đặc biệt trong lĩnh vực y tế và giao thông. Dịch vụ khám bệnh trực tuyến cho phép người dân đặt lịch khám, nhận kết quả xét nghiệm qua mạng và tham khảo ý kiến bác sĩ từ xa, giúp giảm thời gian chờ đợi và tăng cường sự thuận tiện cho công dân. Hàn Quốc phát triển các ứng dụng giao thông như KakaoMap, cung cấp thông tin về tình trạng giao thông, lịch trình và phương tiện công cộng, từ đó giúp công dân dễ dàng di chuyển và lập kế hoạch cho hành trình của mình. Chính phủ Hàn Quốc cung cấp một loạt dịch vụ công trực tuyến, từ đăng ký giấy tờ đến nộp thuế, giúp người dân tiết kiệm thời gian và công sức.

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Việt Nam có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm từ quá trình chuyển đổi số của Estonia, Singapore và Hàn Quốc để nâng cao hiệu quả dịch vụ công và tăng cường sự tham gia của công dân vào quản trị nhà nước. Dưới đây là một số điểm chính:

Phát triển hạ tầng công nghệ thông tin: Việc đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại là rất quan trọng. Việt Nam cần xây dựng các hệ thống mạng lưới thông tin an toàn và hiệu quả, đảm bảo khả năng truy cập dễ dàng cho tất cả công dân.

Tích hợp dịch vụ công: Giống như Singapore với cổng thông tin OneService, Việt Nam cần phát triển một nền tảng tích hợp để người dân có thể truy cập mọi dịch vụ công từ một nơi duy nhất. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn tạo sự thuận tiện trong việc tương tác với các cơ quan nhà nước.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong dịch vụ công: Các ứng dụng di động và dịch vụ trực tuyến cần được phát triển rộng rãi để công dân có thể thực hiện các giao dịch dễ dàng và nhanh chóng. Các dịch vụ như đăng ký giấy tờ, nộp thuế, và quản lý hồ sơ cần được thực hiện trực tuyến để nâng cao sự thuận tiện.

Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Việt Nam nên học hỏi từ Estonia về việc công bố dữ liệu công khai và sử dụng các công cụ trực quan hóa dữ liệu. Điều này sẽ giúp người dân theo dõi hoạt động của chính phủ và thúc đẩy tính minh bạch trong quản lý nhà nước.

Khuyến khích sự tham gia của công dân: Cần có các cơ chế để khuyến khích công dân tham gia vào các quyết định chính trị, chẳng hạn như khảo sát ý kiến, hội thảo trực tuyến, và các nền tảng huy động ý tưởng. Điều này giúp tạo ra một môi trường dân chủ và gần gũi hơn với người dân.

Đào tạo và nâng cao kỹ năng số cho cán bộ công chức: Việt Nam cần tổ chức các chương trình đào tạo để nâng cao kỹ năng số cho cán bộ công chức, giúp họ hiểu và sử dụng các công nghệ mới trong quản lý dịch vụ công, từ đó phục vụ công dân tốt hơn.

Phát triển các chính sách hỗ trợ: Các chính sách hỗ trợ và khuyến khích sự phát triển của dịch vụ công trực tuyến cần được xây dựng. Việc tạo ra một khung pháp lý rõ ràng cho dịch vụ công điện tử sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số.

Bằng cách áp dụng những bài học này, Việt Nam có thể cải thiện chất lượng dịch vụ công, nâng cao sự tham gia của công dân và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong quản trị nhà nước.

Kết luận chung

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các dịch vụ công đứng trước cả thách thức và cơ hội chưa từng có. Sự gia tăng kết nối toàn cầu và những tiến bộ công nghệ đòi hỏi các chính phủ phải thích ứng nhanh chóng để cung cấp các dịch vụ công hiện đại, hiệu quả và đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân. Các thách thức bao gồm cạnh tranh toàn cầu về nguồn lực, nguy cơ an ninh mạng và sự phức tạp trong quản lý dữ liệu xuyên biên giới.

Tuy nhiên, toàn cầu hóa cũng mang lại nhiều cơ hội đáng kể. Chính phủ có thể học hỏi từ các mô hình thành công ở nước ngoài, tận dụng công nghệ tiên tiến và mở rộng hợp tác quốc tế để cải thiện chất lượng dịch vụ công. Việc áp dụng các chuẩn mực toàn cầu và thực tiễn tốt nhất có thể giúp nâng cao năng lực quản lý và tăng cường sự hài lòng của người dân.

Để phát huy tối đa lợi ích và giảm thiểu các rủi ro, các chính phủ cần xây dựng chính sách linh hoạt, hợp tác đa ngành và liên kết với khu vực tư nhân cũng như các tổ chức quốc tế. Chỉ khi đó, dịch vụ công mới có thể vượt qua rào cản của toàn cầu hóa, đồng thời trở thành động lực phát triển bền vững và thúc đẩy sự thịnh vượng cho toàn xã hội.

Trần Thị Duyên – Phòng Dịch vụ số

Tài liệu tham khảo

https://ictvietnam.vn/cong-dan-toan-cau-trong-cuoc-cach-mang-cong-nghiep-lan-thu-4-co-hoi-va-thach-thuc-22135.html

https://tapchitaichinh.vn/toan-cau-hoa-kinh-te-xu-huong-va-thach-thuc-moi.html