Phần thứ nhất đã trình bày ba cách tiếp cận đầu tiên bao gồm: Nguyên tắc tiếp cận lấy con người làm trung tâm; Nguyên tắc cách tiếp cận theo nhu cầu của thành phố ở cấp độ EU; Nguyên tắc cách tiếp cận thành phố là một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở và có sự tham gia. Phần tiếp theo bài viết này sẽ làm rõ hai nguyên tắc tiếp cận, các khuyến nghị và trường hợp sử dụng điển hình tại Châu Âu.

IV. Cách tiếp cận việc truy cập, sử dụng, chia sẻ và quản lý dữ liệu và công nghệ có trách nhiệm về mặt đạo đức và xã hội, xem xét tính minh bạch, bảo mật và quyền riêng tư. Việc bảo vệ quyền riêng tư của cá nhân, việc bảo quản thông tin của họ và tính bảo mật của thông tin đó phải được đảm bảo cũng như quyền được lãng quên của cá nhân.

Hình – Tầm quan trọng của đạo đức dữ liệu

1. Khuyến nghị thứ 7

Cung cấp các nguồn thông tin (sổ đăng ký cơ sở, cổng dữ liệu mở, v.v.) cho cư dân, doanh nghiệp, du khách, tổ chức và người quản lý thành phố/cộng đồng, đảm bảo an ninh, tin cậy và quyền riêng tư theo luật định có liên quan và đóng góp vào không gian dữ liệu của EU dành cho cộng đồng thông minh và trung hòa khí hậu.

Trường hợp điển hình: Thành phố Prague, Cộng hòa Séc

Nền tảng dữ liệu của Thủ đô Prague Golemio nhằm thúc đẩy khả năng tái sử dụng dữ liệu để tìm ra các giải pháp thông minh hơn. Nền tảng này đóng vai trò là điểm thông tin duy nhất nơi dữ liệu về thành phố có thể được tìm thấy và phân tích. Trang web cho phép mọi người tìm các tập dữ liệu mà họ có thể phân tích và xử lý để có thêm thông tin chi tiết.

Nền tảng Golemio cung cấp dữ liệu về các khía cạnh khác nhau của Thủ đô Prague, chẳng hạn như mức độ ô nhiễm, phương thức vận chuyển, đèn đường, vị trí Wi-Fi và điểm sạc USB…

Dữ liệu mở được thu thập từ chính quyền thành phố Thủ đô Prague và được sử dụng để cung cấp thông tin và hình ảnh hóa bản đồ về các khía cạnh khác nhau của thành phố.

Các chuyên gia được khuyến khích tái sử dụng dữ liệu trên nền tảng này để tạo trang web, ứng dụng hoặc mô hình dự đoán cho thành phố.

2. Khuyến nghị thứ 8

Việc đảm bảo rằng các quyền kỹ thuật số được tôn trọng trong giai đoạn thiết kế, phát triển, triển khai và giám sát việc cung cấp dịch vụ (bao gồm các vấn đề về Quy định bảo vệ dữ liệu chung trong Luật bảo mật và quyền riêng tư GDPR).

Trường hợp điển hình: Thành phố Bordeaux, Pháp

Thành phố Bordeaux đã ký Tuyên bố của Liên minh các thành phố về quyền kỹ thuật số nhằm bảo vệ và duy trì quyền con người trên internet ở cấp độ địa phương và toàn cầu, điều này thể hiện mong muốn đóng vai trò lớn hơn trong chính sách kỹ thuật số. Với việc ký vào tuyên bố này, Bordeaux đặt mục tiêu thực hiện một số hành động, chẳng hạn như: (1) Theo đuổi chính sách dữ liệu công khai liên quan đến công dân và hệ sinh thái doanh nghiệp; (2) Đảm bảo tính minh bạch trong việc sử dụng dữ liệu đã thu thập; (3) Đảm bảo hỗ trợ và cung cấp thông tin cho công dân trong khi ra mắt từng dịch vụ kỹ thuật số mới.

3. Khuyến nghị thứ 9

Đảm bảo tính minh bạch trong việc chia sẻ dữ liệu hợp tác giữa và trong chính phủ, công dân, doanh nghiệp và tổ chức.

Trường hợp điển hình: Trên khắp các thành phố, Chính phủ khu vực Bắc Âu (Nordic Smart Governance - NSG)

NSG hướng đến mục tiêu đơn giản hóa cuộc sống của các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) trong khu vực Bắc Âu. Để làm được điều đó, NSG đang điều chỉnh cách sử dụng dữ liệu kinh doanh và cung cấp dữ liệu này cho các bên liên quan công và tư theo thời gian thực.

Mục tiêu này là tăng cường đổi mới và tăng trưởng trong khu vực và thúc đẩy năng suất của các doanh nghiệp vừa và nhỏ bằng cách giảm gánh nặng hành chính của họ.

Sự hợp tác này sử dụng quyền truy cập theo thời gian thực vào các giao dịch kinh doanh từ hệ thống lập kế hoạch nguồn lực doanh nghiệp (ERP) của doanh nghiệp, thiết lập các giao diện có thể đọc được bằng máy cho dữ liệu theo thời gian thực từ các hệ thống hỗ trợ của doanh nghiệp và đánh giá cách dữ liệu có thể được thu thập từ nguồn.

Chương trình sẽ tạo ra giá trị cho các doanh nghiệp, cơ quan công quyền và xã hội bằng cách chia sẻ dữ liệu trên toàn khu vực theo cách tự động, thông minh và an toàn.

V. Cách tiếp cận công nghệ là yếu tố hỗ trợ chính, không phải là mục tiêu. Công nghệ chỉ nên được coi là yếu tố hỗ trợ khi phù hợp. Tính trung lập về công nghệ và khả năng di chuyển dữ liệu cần được xem xét, tính đến khi phát triển các dịch vụ. Để tăng cường tính tương tác, các tiêu chuẩn mở và thông số kỹ thuật mở cần được sử dụng trong quá trình phát triển các nền tảng kỹ thuật số. Điều này sẽ đòi hỏi phải đánh giá phù hợp về hiệu quả và hiệu suất của các công nghệ. Do đó, việc sử dụng các công nghệ phải xem xét đến việc phát triển các kỹ năng và năng lực kỹ thuật số của các nhà cung cấp dịch vụ và người dùng.

Các tiêu chuẩn mở và thông số kỹ thuật mở tránh sự phụ thuộc vào nhà cung cấp hoặc công nghệ và cho phép khả năng tương tác trong khi thúc đẩy hệ sinh thái thành phố thông minh và thị trường giải pháp kỹ thuật số liên quan. Mức độ cởi mở của thông số kỹ thuật/tiêu chuẩn quyết định đến việc tái sử dụng các thành phần phần mềm triển khai thông số kỹ thuật đó. Điều này cũng áp dụng khi các thành phần đó được sử dụng để giới thiệu các dịch vụ mới. Nếu nguyên tắc cởi mở được áp dụng đầy đủ:

- Tất cả các bên liên quan đều có cơ hội đóng góp vào quá trình phát triển thông số kỹ thuật và quá trình đánh giá công khai là một phần của quá trình ra quyết định;

- Thông số kỹ thuật có sẵn cho tất cả mọi người;

- Quyền sở hữu trí tuệ đối với đặc điểm kỹ thuật được cấp phép theo các điều khoản đảm bảo sự Công bằng, Hợp lý và Không phân biệt đối xử (FRAND), theo cách cho phép triển khai trong cả phần mềm độc quyền và phần mềm nguồn mở, và tốt nhất là theo cơ sở miễn phí bản quyền.

1. Khuyến nghị thứ 10

Sử dụng các tiêu chuẩn mở và thông số kỹ thuật mở khi phát triển nền tảng dữ liệu và dịch vụ cục bộ, bao gồm nhiều kênh hỗ trợ và truy cập để đảm bảo người dùng có thể chọn tùy chọn phù hợp nhất với nhu cầu và/hoặc sở thích của họ.

Trường hợp điển hình: Thành phố Cascais, Bồ Đào Nha

Thành phố Cascais đã triển khai danh mục lớn các dịch vụ dựa trên công nghệ, từ các tòa nhà tiết kiệm năng lượng đến thanh toán đỗ xe từ xa. Hệ sinh thái của thành phố tiếp tục phát triển và các sáng kiến mới liên tục được triển khai. Tuy nhiên, việc thiếu tầm nhìn thống nhất giữa các lĩnh vực là một trở ngại đối với tiến trình thực tế.

Kế hoạch bao gồm việc xác định lại mô hình hoạt động của thành phố bằng cách tích hợp dữ liệu và quy trình từ mỗi lĩnh vực theo chiều dọc, đảm bảo chất lượng dịch vụ công dân được cải thiện cũng như mang lại khoản tiết kiệm dựa trên hiệu quả và hiệu suất cao hơn. Để thực hiện được điều này, thành phố đã triển khai hệ điều hành của thành phố để:

(1) Tập trung các ngành kỹ thuật theo chiều dọc khác nhau tại một khu vực đa ngành;

(2) Đảm bảo phối hợp với các thực thể nội bộ/bên ngoài;

(3) Cho phép quản lý dự đoán thông qua tương quan sự kiện và phân tích dữ liệu;

(4) Tạo điều kiện thuận lợi cho việc ra quyết định và quy hoạch đô thị.

Giải pháp được chọn bao gồm sự kết hợp giữa các khuôn khổ, tiêu chuẩn và thông số kỹ thuật được phổ biến rộng rãi và sản phẩm phần mềm, cho phép nhiều điểm truy cập (Email, Ứng dụng, Web, Tích hợp với IVR, API, v.v.).

2. Khuyến nghị thứ 11

Triển khai các giải pháp liền mạch phục vụ cho cư dân, doanh nghiệp, du khách, tổ chức và những viên chức người quản lý thành phố/cộng đồng, tận dụng các công nghệ tiên tiến (như IoT, blockchain, AI, v.v.).

Trường hợp điển hình: Thành phố Milan, Ý

Thành phố Milan xếp thứ ba về ô nhiễm trong số các thành phố lớn của châu Âu về nồng độ bụi vật chất trong bầu khí quyển. Milan cũng có một trong những tỷ lệ sở hữu ô tô cao nhất châu Âu – đồng thời một trong những tỷ lệ cao nhất thế giới. Milan cần giảm tắc nghẽn giao thông và lượng khí thải CO2 bằng cách cải thiện khả năng kiểm soát và trực quan hóa tình trạng lưới giao thông trên nhiều hệ thống giao thông, tăng hiệu quả và tính an toàn của hệ thống giao thông.

Để thực hiện được điều này, Thành phố Milan đang tận dụng các giải pháp IoT để giải quyết ô nhiễm không khí và các rủi ro sức khỏe liên quan do giao thông:

(1) Có 43 cổng điện tử được trang bị công nghệ Nhận dạng biển số xe tự động đã được đưa vào sử dụng để hỗ trợ chương trình thu phí tắc nghẽn nhằm ngăn chặn các phương tiện gây ô nhiễm đi vào trung tâm thành phố.

(2) Một khu vực phát thải thấp (LEZ), ngăn chặn các phương tiện gây ô nhiễm nặng đi vào toàn bộ thành phố (không chỉ ở trung tâm) đã dần được đưa vào áp dụng. Hiện tại, thiết lập các hệ thống để kiểm soát và quản lý các phương tiện nặng và những phương tiện được sử dụng để vận chuyển hàng hóa nguy hiểm.

Tác động của các biện pháp này được theo dõi với sự trợ giúp của các cảm biến IoT như cảm biến ô nhiễm không khí, cảm biến thời tiết và vòng lặp giao thông.

Trường hợp điển hình: Athens, Hy Lạp

DAEM SA, một Công ty CNTT có trụ sở tại Thành phố Athens, đã phát triển cho Thành phố một nền tảng eServices hướng đến quy trình đáp ứng yêu cầu trực tuyến của người dân. Nền tảng này là giải pháp sáng tạo thân thiện với người dùng tại Hy Lạp, hiện đang được áp dụng và triển khai tại các thành phố khác của Hy Lạp, dưới sự giám sát, tư vấn và bảo trì của Thành phố Athens.

Quyền truy cập eServices tuân thủ các yêu cầu quốc gia về khả năng tương tác và kiểm soát quyền truy cập bao gồm nhiều yêu cầu và chứng nhận tài liệu của thành phố, được cấp bởi nhiều quy trình hành chính. Song song đó, eServices bao gồm một công cụ hữu ích để nhân viên dịch vụ công nhận được thông báo theo thời gian thực về các yêu cầu của công dân, bằng cách giảm thời gian xử lý và tránh các cuộc hẹn tại chỗ.

Cuối cùng, thiết lậ bảng thông kê, cảnh báo, điều khiển hành chính tổng thể bao gồm các tính năng được sử dụng bởi phân tích thống kê và báo cáo hỗ trợ các quy trình ra quyết định.

Athens eServices cũng được kết nối với các cơ quan, hệ thống thành phố khác và với hơn 90 tính năng như các ứng dụng GIS của thành phố và sổ đăng ký thành phố trung tâm, bao gồm các công cụ nguồn mở đảm bảo khả năng mở rộng và khả năng tương tác của nền tảng.

Khuyến nghị thứ 12

Thiết lập hoặc hợp nhất các nền tảng dữ liệu cục bộ có thể tương tác, tích hợp và tái sử dụng dữ liệu trong các thành phố và cộng đồng của các bên liên quan, đồng thời thúc đẩy các tiêu chuẩn mở và thông số kỹ thuật mở, API và mô hình dữ liệu để cung cấp góc nhìn toàn diện về thông tin. Điều này nhằm hỗ trợ quá trình ra quyết định và thúc đẩy sự đổi mới và sự tham gia của công dân.

Trường hợp điển hình: Thành phố Amsterdam, Hà Lan

Dự án Trao đổi dữ liệu Amsterdam (Amsterdam Data Exchange - AMdEX) là phòng thí nghiệm thực địa đổi mới, trong đó một số bên liên quan hợp tác để phát triển và thử nghiệm các giải pháp đáng tin cậy, công bằng và có thể mở rộng quy mô nhằm hỗ trợ nhu cầu về thị trường dữ liệu, trong đó người dùng có thể quyết định tương tác với ai và trong điều kiện nào.

Trao đổi dữ liệu Amsterdam hướng đến mục tiêu cung cấp quyền truy cập rộng rãi vào dữ liệu từ/cho các nhà nghiên cứu, công ty và cá nhân. Lấy cảm hứng từ Open Science Cloud của Ủy ban Châu Âu, dự án này có mục đích kết nối với các dự án tương tự trên khắp Châu Âu.

Trong phòng thí nghiệm thực địa AmdEX, các trường hợp sử dụng sau sẽ được thử nghiệm: (1) Thị trường dữ liệu bảo dưỡng máy bay; (2) Thị trường dữ liệu di động thông minh; (3) Thị trường dữ liệu vật liệu; (4) Thị trường dữ liệu nghiên cứu.

Thông qua các phương pháp tiếp cận, việc chuyển đổi các thành phố và cộng đồng trở thành Thành phố và cộng đồng thông minh có thể giúp giải quyết các thách thức phức tạp về quyền con người, về tích hợp, sử dụng dữ liệu…để tăng cường hiệu quả, nâng cao chất lượng sống trong các đô thị. Các giải pháp kỹ thuật số và tiến bộ công nghệ là chìa khóa cho điều này, giúp các thành phố và cộng đồng trở nên xanh hơn, kiên cường hơn và ngày càng bền vững hơn, cuối cùng là thúc đẩy phúc lợi của người dân.

Tại Việt Nam kể từ năm 2018, Quyết định 950/QĐ-TTg ra đời đã đặt ra các nhiệm vụ cụ thể cho quá trình xây dựng phát triển thành phố thông minh tại Việt Nam. Bên cạnh hạ tầng kỹ thuật đô thị, xây dựng và phát triển thành phố thông minh đòi hỏi phải có hệ thống hạ tầng dữ liệu thông tin đầy đủ, đồng bộ và chia sẻ. Đây chính là một thách thức đặt ra khi nhiều các địa phương hiện nay chưa chú ý đúng mức đến việc hình thành hạ tầng dữ liệu, chưa có chiến lược phát triển dữ liệu, chưa quan tâm xây dựng hệ thống định danh, định vị thống nhất. Việc chia sẻ dữ liệu, đặc biệt trong quản lý cư dân đô thị cần phải được quan tâm đúng mức trước mục tiêu xây dựng thành phố thông minh. Đây cũng là một thách thức lớn đặt ra đối với các thành phố lớn hiện nay ở Việt Nam, trong bối cảnh hiện tượng di dân từ nông thôn ra thành phố để tìm việc làm ngày càng tăng.

                                                                       Người thực hiện

                                                                        Lê Việt Hưng

                                                                       Phòng Dịch vụ số

Tài liệu tham khảo:

https://data.europa.eu/en

https://citiesfordigitalrights.org/city/bordeaux

https://www.synchronicity-iot.eu/knowledge/milan/

https://eservices.cityofathens.gr/