Mở bài

Chuyển đổi số là quá trình, thay đổi tổng thể và toàn diện của các cá nhân, tổ chức về cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất, dựa trên các công nghệ số. Hơn thế, chuyển đổi số là phát triển chính quyền số giúp người dân được phục vụ tốt hơn, giầu có hơn và hành phúc hơn. Có thể thấy chuyển đổi số là xu thế tất yếu và đồi hỏi khách quan của sự phát triển trong thời đại ngày nay, mở ra cơ hội cho các quốc gia bứt phá vươn lên. Tại Việt nam, tiến trình chuyển đổi số đang diễn ra rất mạnh mẽ, sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong khuôn khổ của bài viết này tôi muốn đề cập chủ yếu vào Chuyển đổi số trong Chính phủ: Thách thức và Giải pháp.

Theo số liệu thống kê từ Statista, chi tiêu cho dịch vụ Công nghệ Thông tin (CNTT) của các chính phủ trên toàn cầu dự kiến đạt khoảng 209 tỷ đô la Mỹ vào năm 2023, tăng 8,9% so với năm 2022.

Để triển khai thành công quá trình chuyển đổi số, các chính phủ cần áp dụng phương pháp tiếp cận toàn diện, bao gồm các biện pháp bảo đảm an ninh mạng hiệu quả, các chiến lược bảo vệ dữ liệu một cách tổng thể và cam kết thu hẹp khoảng cách số.

Báo cáo của McKinsey chỉ ra rằng số hóa có tiềm năng tạo ra giá trị kinh tế hơn 3,5 nghìn tỷ đô la cho chính phủ và khu vực công. Tuy nhiên, để vượt qua những thách thức phát sinh trong quá trình thực hiện, việc hợp tác với khu vực tư nhân, thúc đẩy văn hóa đổi mới, cùng với việc giám sát và thích ứng liên tục là hết sức cần thiết.

Sự khác biệt giữa tối ưu hóa và chuyển đổi số trong chính phủ, lợi ích của dịch vụ công số và những thách thức trong chuyển đổi số.

I. Chuyển đổi số trong chính phủ và khu vực công là gì?

Hình minh họa

Chuyển đổi số trong khu vực nhà nước và công là việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) hiện đại nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng dịch vụ do nhà nước cung cấp, gia tăng hiệu quả hoạt động của các cơ quan, tổ chức nhà nước, đồng thời bảo đảm sự tương tác tích cực và hiệu quả hơn giữa nhà nước và người dân.

Những yếu tố quan trọng của chuyển đổi kỹ thuật số quốc gia và khu vực công bao gồm:

Tự động hóa quy trình: Thay thế các quy trình thủ công và tài liệu bằng giấy bằng các hệ thống và chương trình tự động nhằm thực hiện các nhiệm vụ hành chính một cách hiệu quả hơn.

Cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ: Thiết lập các kênh truyền thông kỹ thuật số và nền tảng trực tuyến cho chính phủ và các dịch vụ công, ví dụ như y tế, giáo dục và dịch vụ xã hội, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp trong việc tiếp cận các dịch vụ này.

Chính phủ điện tử (e-Government): Xây dựng và phát triển các hệ thống và cổng thông tin điện tử cho phép người dân và doanh nghiệp tương tác với các cơ quan chính phủ, thực hiện việc nộp đơn, tiếp nhận thông tin và tiến hành các thủ tục hành chính khác một cách trực tuyến.

Dữ liệu lớn và Phân tích: Ứng dụng dữ liệu để phân tích và xác định xu hướng, từ đó đưa ra các quyết định sáng suốt hơn và tối ưu hóa các quy trình.

An ninh mạng: Bảo đảm an ninh cho các hệ thống và dữ liệu kỹ thuật số là yếu tố thiết yếu nhằm bảo vệ lợi ích của chính phủ và công chúng khỏi các nguy cơ an ninh mạng và các cuộc tấn công mạng.

Đổi mới và kỹ năng số: Hỗ trợ phát triển môi trường đổi mới và đào tạo kỹ năng số cho công dân là điều kiện cần thiết để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong chính phủ.

Chuyển đổi số trong chính phủ và khu vực công được triển khai nhằm mục đích nâng cao hiệu quả, tính minh bạch và sự thuận tiện trong tương tác giữa chính phủ và xã hội, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cung cấp các dịch vụ công tốt hơn cho người dân.

II. Lợi ích của dịch vụ công kỹ thuật số

Hình minh họa

Các dịch vụ chính phủ số mang lại lợi ích cho chính phủ, người dân và doanh nghiệp. Một số lợi ích chính được liệt kê dưới đây:

Việc số hóa các dịch vụ công mang lại nhiều lợi ích cho cả nhà nước và người dân, tạo điều kiện cho các tương tác hiệu quả và thuận tiện hơn. Cụ thể như sau:

Thuận tiện truy cập: Người dân và doanh nghiệp có thể tiếp cận các dịch vụ của chính phủ trực tuyến mà không cần phải đến trực tiếp trụ sở các cơ quan nhà nước, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Nâng cao hiệu quả: Các dịch vụ số được xử lý và thực hiện nhanh chóng và hiệu quả hơn so với các quy trình thủ công truyền thống, giảm thiểu sự chậm trễ trong thủ tục hành chính và cải thiện chất lượng dịch vụ.

Giảm chi phí: Ứng dụng công nghệ số giúp giảm thiểu chi phí liên quan đến tài liệu giấy, lưu trữ và truyền tải thông tin, góp phần tiết kiệm nguồn lực ngân sách.

Minh bạch và trách nhiệm giải trình: Các hệ thống số cho phép người dân theo dõi tình trạng xử lý hồ sơ và yêu cầu của mình, tăng cường tính minh bạch và tạo dựng niềm tin vào hoạt động của các cơ quan chính phủ.

Bảo mật: Các hệ thống bảo vệ dữ liệu và xác thực hiện đại đảm bảo mức độ bảo mật và riêng tư thông tin cao cho người dân và doanh nghiệp.

Phòng, chống tham nhũng: Số hóa các dịch vụ công góp phần hạn chế tình trạng tham nhũng bằng cách giảm thiểu các tương tác trực tiếp giữa cán bộ và người dân.

Cải thiện chất lượng dịch vụ: Tự động hóa các quy trình và ứng dụng công nghệ số giúp giảm thiểu sai sót và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Mở rộng khả năng tiếp cận: Các dịch vụ số có thể được cung cấp bằng nhiều ngôn ngữ và được thiết kế phù hợp với người khuyết tật, bảo đảm khả năng tiếp cận cho mọi công dân.

Giảm thiểu thủ tục hành chính: Tự động hóa các quy trình giúp giảm thiểu các yêu cầu về giấy tờ không cần thiết và đơn giản hóa các tương tác với các cơ quan chính phủ.

Bảo vệ môi trường: Giảm thiểu sử dụng tài liệu giấy và số lần đi lại trực tiếp góp phần giảm tác động tiêu cực đến môi trường.

III. Sự khác biệt giữa tối ưu hóa và chuyển đổi số trong chính phủ là gì?

Hình minh họa

Tối ưu hóa và chuyển đổi số trong quản lý công là hai khái niệm riêng biệt liên quan đến việc ứng dụng công nghệ và dữ liệu trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, tuy nhiên, chúng có trọng tâm và mục tiêu khác nhau. Các điểm khác biệt chính được thể hiện như sau:

1. Mục đích và trọng tâm:

- Tối ưu hóa Kỹ thuật số: Mục tiêu chính của tối ưu hóa kỹ thuật số là nâng cao hiệu quả và năng suất của các quy trình và hệ thống hiện hành trong các cơ quan chính phủ thông qua việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số tiên tiến. Hoạt động này có thể bao gồm tự động hóa các nhiệm vụ, cải thiện khả năng tiếp cận thông tin và nâng cao chất lượng phục vụ người dân.

- Chuyển đổi Chính phủ: Chuyển đổi chính phủ hướng đến việc tạo ra những thay đổi sâu rộng về phương thức cung cấp dịch vụ và tương tác giữa chính phủ và người dân. Quá trình này thường bao gồm việc tái định hình chiến lược, thay đổi văn hóa phục vụ của khu vực công và xây dựng các mô hình cung cấp dịch vụ mới dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại. Mục tiêu tổng quát là tái cấu trúc và cải thiện cách thức nhà nước tương tác và cung cấp dịch vụ cho người dân.

2. Quy mô và độ phức tạp:

Tiếp theo phần phân biệt đã trình bày, tối ưu hóa kỹ thuật số và chuyển đổi Chính phủ còn có những điểm khác biệt cụ thể như sau:

Tối ưu hóa Kỹ thuật số: Thường tập trung vào việc cải thiện các khía cạnh cụ thể trong hoạt động của các cơ quan chính phủ, ví dụ như quản lý dữ liệu, quy trình đăng ký và các hoạt động tương tự. Đây có thể là một dự án có phạm vi hạn chế và được triển khai cụ thể.

Chuyển đổi Chính phủ: Thường đòi hỏi những thay đổi mang tính toàn diện hơn về cơ cấu tổ chức và phương thức làm việc của chính phủ. Quá trình này có thể bao gồm chuyển đổi sang văn hóa số, sửa đổi các chính sách và tiêu chuẩn, xây dựng các mô hình tổ chức mới, và thậm chí là xem xét lại sứ mệnh và mục tiêu của nhà nước.

3. Chiều thời gian:

Tiếp nối các nội dung đã trình bày, Tối ưu hóa Kỹ thuật số và Chuyển đổi Chính phủ còn có sự khác biệt về thời gian thực hiện và tính chất tác động, cụ thể như sau:

Tối ưu hóa Kỹ thuật số: Đây có thể là biện pháp triển khai nhanh chóng và tập trung vào các mục tiêu cụ thể, từ đó đạt được kết quả trong thời gian tương đối ngắn.

Chuyển đổi Chính phủ: Chuyển đổi trong quản lý công là một quá trình dài hạn, đòi hỏi thời gian đáng kể, có thể kéo dài nhiều năm để thực hiện các thay đổi về văn hóa và cơ cấu tổ chức của các cơ quan nhà nước.

Cả hai phương thức tiếp cận đều đóng vai trò quan trọng trong quản lý công hiện đại. Việc lựa chọn phương thức nào phụ thuộc vào các nhiệm vụ và mục tiêu cụ thể do chính phủ xác định. Thông thường, hai phương thức này được kết hợp triển khai; bắt đầu bằng Tối ưu hóa Kỹ thuật số để nâng cao hiệu quả hoạt động, sau đó từng bước chuyển sang Chuyển đổi Chính phủ sâu rộng hơn nhằm phục vụ người dân một cách tốt hơn và thích ứng với những biến đổi của tình hình.

IV. Thách thức chuyển đổi số

Chuyển đổi số là một quá trình phức tạp và đa diện với một số vấn đề và thách thức. Sau đây là một số thách thức chính mà chính phủ có thể phải đối mặt khi thực hiện chuyển đổi số:

Thay đổi văn hóa: Việc áp dụng các công nghệ và phương thức làm việc mới có thể gặp phải sự phản ứng từ một bộ phận cán bộ, công chức và lãnh đạo. Do đó, việc đầu tư vào công tác xây dựng văn hóa tổ chức và tạo sự đồng thuận trong đội ngũ là hết sức cần thiết.

Hạn chế về ngân sách: Chuyển đổi số đòi hỏi nguồn lực tài chính đáng kể cho việc đầu tư, mua sắm và triển khai các công nghệ mới. Đây có thể là một khó khăn đối với các cơ quan, đơn vị có nguồn ngân sách hạn hẹp.

Bảo mật dữ liệu: Quá trình chuyển đổi số làm gia tăng nguy cơ mất an ninh mạng. Các hệ thống có thể trở thành mục tiêu tấn công của các đối tượng xấu, dẫn đến nguy cơ lộ lọt thông tin nhạy cảm.

Thiếu hụt năng lực: Việc ứng dụng công nghệ mới đòi hỏi những kỹ năng chuyên môn mà cán bộ, công chức hiện tại có thể chưa được trang bị đầy đủ. Do vậy, công tác đào tạo, bồi dưỡng hoặc tuyển dụng chuyên gia là cần thiết.

Tích hợp hệ thống: Các cơ quan nhà nước thường vận hành nhiều hệ thống và ứng dụng khác nhau, việc tích hợp các hệ thống này không phải lúc nào cũng dễ dàng, gây khó khăn cho việc chia sẻ và trao đổi dữ liệu.

Tuân thủ quy định: Tùy thuộc vào lĩnh vực và địa bàn hoạt động, các hệ thống số phải tuân thủ các quy định pháp luật khác nhau liên quan đến xử lý dữ liệu và triển khai các giải pháp kỹ thuật số.

Thiếu chiến lược rõ ràng: Việc triển khai chuyển đổi số mà thiếu chiến lược và kế hoạch cụ thể có thể dẫn đến lãng phí thời gian và nguồn lực.

Đảm bảo sự tham gia của người dân và doanh nghiệp: Chuyển đổi số cần đáp ứng nhu cầu và kỳ vọng của người dân và doanh nghiệp. Nếu không, quá trình này có thể không đạt được hiệu quả như mong đợi.

Thiết bị lạc hậu: Cơ sở vật chất, thiết bị lạc hậu tại một số cơ quan, đơn vị có thể gây khó khăn cho việc ứng dụng các công nghệ mới.

Khả năng mở rộng: Sau khi triển khai thành công các giải pháp kỹ thuật số, việc mở rộng quy mô ứng dụng và duy trì hoạt động của hệ thống trên diện rộng là một thách thức.

Để chuyển đổi số thành công, cần xem xét một cách toàn diện các thách thức trên và xây dựng các chiến lược, giải pháp phù hợp để vượt qua.

V. Liên hệ tình hình Phát triển Chính phủ số tại Việt Nam.

Để thúc đẩy phát triển Chính phủ số một cách hiệu quả và bền vững, xin đề xuất các giải pháp sau:

1. Hoàn thiện Thể chế, Xây dựng Khuôn khổ Pháp luật cho Kinh tế số:

Xây dựng nền tảng thể chế cho các mô hình kinh doanh kinh tế số, bao gồm việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật cho các ngành đang phát triển mạnh mẽ các mô hình kinh doanh mới như thương mại điện tử, tài chính số và ngân hàng số.

Cải cách thể chế nhằm thu hút đầu tư vào công nghệ số, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm, theo hướng tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho các hoạt động góp vốn, mua cổ phần, mua bán và sáp nhập doanh nghiệp công nghệ số.

Rà soát, sửa đổi và bổ sung hệ thống văn bản quy định pháp luật về công nghệ thông tin và truyền thông, đảm bảo tính đồng bộ và phù hợp với thực tiễn.

Xây dựng cơ chế quản lý phù hợp với môi trường kinh doanh số, điều chỉnh các mối quan hệ mới phát sinh trong quá trình chuyển đổi số và phát triển kinh tế số.

2. Tăng cường Giáo dục Kỹ thuật số, Nâng cao Chất lượng Nguồn Nhân lực:

Giáo dục trong nền kinh tế số không chỉ nhằm nâng cao nhận thức chung về cơ hội và thách thức mà còn phải chuẩn bị lực lượng lao động có kỹ năng số, sẵn sàng thích ứng và nắm bắt cơ hội. Cần tập trung đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động số.

3. Đầu tư Nâng cấp Hạ tầng Kỹ thuật số:

Phát triển hệ thống hạ tầng số quốc gia đồng bộ và rộng khắp, đảm bảo đáp ứng yêu cầu về kết nối, lưu trữ, xử lý dữ liệu, thông tin, cũng như các chức năng giám sát và bảo đảm an ninh, an toàn mạng.

Xây dựng và phát triển hạ tầng băng thông rộng chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về tốc độ và dung lượng.

Nâng cấp mạng di động 4G và phát triển mạng di động 5G để bắt kịp xu hướng công nghệ của thế giới. Công nghệ 5G sẽ tạo nền tảng hạ tầng vững chắc cho kết nối theo xu hướng Internet vạn vật (IoT), mở ra nhiều cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs).

Mở rộng kết nối Internet trong nước, khu vực và quốc tế, đồng thời chuyển đổi toàn bộ mạng Internet Việt Nam sang ứng dụng giao thức Internet thế hệ mới (IPv6).

Triển khai tích hợp cảm biến và ứng dụng công nghệ số vào hệ thống hạ tầng giao thông, điện, nước và quản lý đô thị, hướng tới xây dựng đô thị thông minh.

Xây dựng hệ thống hạ tầng thanh toán số quốc gia đồng bộ và thống nhất để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt.

4. Củng cố Niềm tin của Người sử dụng:

Củng cố lòng tin của người sử dụng thông qua việc đảm bảo các vấn đề liên quan đến bảo mật dữ liệu, an ninh mạng và xây dựng hệ thống pháp luật công khai, minh bạch đối với hệ thống doanh nghiệp.

5. Bảo đảm An toàn, An ninh Mạng:

Tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng hiện đại với băng thông rộng, đủ khả năng chống lại các cuộc tấn công gây nghẽn mạng. Xây dựng hệ thống máy chủ lưu trữ dự phòng để chuyển hướng dữ liệu và phục hồi sau các cuộc tấn công mạng.

Thường xuyên rà soát, phát hiện và khắc phục các lỗ hổng bảo mật trên toàn hệ thống. Bổ sung thiết bị và phần mềm chuyên dụng có khả năng kiểm tra, kiểm soát an ninh, an toàn thông tin trên môi trường mạng viễn thông, Internet và tần số vô tuyến điện.

Xây dựng và triển khai các giải pháp kỹ thuật nhằm kiểm tra, phát hiện các nguy cơ gây mất an ninh thông tin.

Đảm bảo xử lý kịp thời các nguy cơ và hành vi đe dọa an ninh thông tin tại Việt Nam.

6. Đẩy mạnh Xây dựng Chính phủ Điện tử:

Chính phủ cần đi đầu trong công cuộc chuyển đổi số, thể hiện vai trò dẫn dắt trong việc chuyển đổi nền kinh tế số. Sự chủ động và tích cực của Chính phủ sẽ là yếu tố then chốt cho sự thành công của quá trình này.

Phần kết luận

Tóm lại, quá trình chuyển đổi số của chính phủ hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích thiết thực, đồng thời cũng đặt ra một số thách thức cần được quan tâm. Việc ứng dụng công nghệ số trong khu vực công mang lại những ưu điểm rõ ràng, bao gồm: nâng cao hiệu quả hoạt động, cải thiện chất lượng dịch vụ công, tăng cường tính minh bạch và tiết kiệm chi phí. Những lợi ích này tạo điều kiện thuận lợi để chính phủ phục vụ người dân tốt hơn, đồng thời giúp chính phủ thích ứng và phát triển trong bối cảnh thế giới ngày càng số hóa. Quá trình chuyển đổi số của chính phủ trong năm 2024 đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển của nền hành chính công. Với những chiến lược phù hợp và sự tận tâm phục vụ nhân dân, chính phủ có thể khai thác hiệu quả sức mạnh của công nghệ để xây dựng một xã hội hiệu quả hơn, có khả năng phản ứng nhanh nhạy hơn và toàn diện hơn, hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn cho toàn xã hội.

Mai Xuân Cường – Phòng Chính sách số

Tài liệu tham khảo:

https://soloway.tech/blog/digital-transformation-in-government/